Các xét nghiệm bệnh Rubella và những điều cần biết

Các triệu chứng lâm sàng của bệnh Rubella thường không đặc hiệu riêng cho bệnh. Điều này dẫn đến ít chính xác khi chẩn đoán Rubella nếu chỉ dựa trên các biểu hiện lâm sàng. Do đó để khẳng định chính xác chẩn đoán bệnh nhân có bị bệnh Rubella hay không thì việc thực hiện các xét nghiệm bệnh Rubella là rất cần thiết.

1. Những ai nên làm xét nghiệm bệnh Rubella?

Không phải tất cả mọi người trong chúng ta đều cần được chỉ định thực hiện xét nghiệm bệnh Rubella. Các chỉ định xét nghiệm chỉ được đưa ra với một số trường hợp kể đến như:

- Người đang có các triệu chứng của bệnh: Bệnh nhân đang có các triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh Rubella có thể cần được chỉ định thực hiện xét nghiệm bệnh Rubella để xác định xem bệnh nhân có thực sự đang bị bệnh Rubella hay không.

- Nhân viên y tế: Các nhân viên y tế là những người thường xuyên tiếp xúc với nhiều mầm bệnh khác nhau, trong đó có virus Rubella. Xét nghiệm bệnh Rubella cho các nhân viên y tế (kể cả khi không có các triệu chứng bệnh) sẽ giúp đánh giá được nhân viên đó đã từng bị nhiễm virus hay chưa.

Nếu như nhân viên y tế chưa từng bị nhiễm bệnh và cũng chưa được tiêm phòng vaccine thì nên tiến hành tiêm phòng sớm để tránh bị lây nhiễm bệnh khi chăm sóc và điều trị cho bệnh nhân.

- Phụ nữ trong độ tuổi sinh sản có ý định mang thai: Xét nghiệm cho phép kiểm tra xem bệnh nhân đã từng mắc bệnh trước đó hay chưa, hoặc xác định hiệu quả tiêm chủng Rubella đã thực hiện trước đó.

Nếu như chưa từng mắc bệnh hoặc tiêm chủng không đạt hiệu quả sinh kháng thể mong muốn thì nên tiêm phòng vaccine để tạo kháng thể giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt là trong thời kỳ mang thai. Điều này giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh Rubella bẩm sinh cho trẻ sau khi sinh.

- Phụ nữ mang thai mắc bệnh Rubella: Khi mắc bệnh Rubella trong thai kỳ, nguy cơ dị tật thai nhi ở trẻ là rất cao. Do đó, cần thực hiện xét nghiệm tìm virus Rubella trong dịch ối để giúp đưa ra quyết định tiếp tục thai kỳ hay chấm dứt thai kỳ sớm một cách chính xác hơn.

- Trẻ bị dị tật bẩm sinh: Những trẻ bị dị tật bẩm sinh mà mẹ có tiền sử xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ Rubella trong thời kỳ mang thai cũng cần phải được làm xét nghiệm bệnh Rubella để tiến hành chẩn đoán sớm và có hướng điều trị đúng đắn hơn.

2. Các phương pháp xét nghiệm bệnh Rubella hiện nay

2.1. Xét nghiệm huyết thanh học chẩn đoán bệnh Rubella

Khi virus Rubella xâm nhập vào cơ thể, các kháng nguyên của virus sẽ kích thích hệ miễn dịch của cơ thể đáp ứng bằng cách tạo nên các kháng thể, từ đó tạo thành các phức hợp kháng nguyên kháng thể. Do đó, sự xuất hiện của kháng thể trong máu có thể phản ánh quá tình trạng nhiễm virus của người bệnh. Cụ thể, xét nghiệm bệnh Rubella bằng phương pháp huyết thanh học cho phép:

- Phát hiện một người đã từng bị nhiễm bệnh hay chưa, nếu đã bị nhiễm bệnh thì tình trạng nhiễm virus Rubella mới diễn ra hay đã xảy ra từ lâu trong quá khứ.

- Sàng lọc các đối tượng chưa được tiêm chủng để có thể tiêm chủng bổ sung.

- Đánh giá nguy cơ mắc bệnh của phụ nữ trước khi mang thai để tư vấn tiêm chủng hợp lý.

Mẫu bệnh phẩm được sử dụng để thực hiện xét nghiệm bệnh Rubella theo phương pháp huyết thanh học là máu được lấy từ tĩnh mạch của bệnh nhân. Khi lấy máu, bệnh nhân gần như không cần chuẩn bị gì đặc biệt trước đó. Lấy máu xét nghiệm trong hầu hết các trường hợp đều an toàn nếu được thực hiện đúng kỹ thuật, chỉ một số rất nhỏ bệnh nhân bị bầm tím hoặc viêm tĩnh mạch tại vị trí lấy máu.

Kết quả xét nghiệm bệnh Rubella dương tính khi xuất hiện một trong hai loại kháng thể IgM hoặc IgG trong máu, âm tính khi không tìm thấy kháng thể trong mẫu máu bệnh phẩm.

- Kháng thể IgM: Kháng thể IgM kháng bệnh Rubella là kháng thể xuất hiện sớm khi bệnh nhân mắc bệnh Rubella. Thông thường, chỉ cần từ 7-10 ngày sau khi mắc bệnh là ta đã có thể phát hiện được kháng thể IgM trong máu của bệnh nhân Rubella. 

Chính vì vậy, khi trong máu của bệnh nhân có chứa kháng thể IgM thì điều này có nghĩa là bệnh nhân đang bị mắc bệnh hoặc chỉ mới vừa mắc bệnh trước đó một thời gian rất ngắn. Tuy nhiên, đối với các trẻ bị nhiễm bệnh Rubella bẩm sinh thì kháng thể IgM có thể tồn tại trong thời gian kéo dài đến hàng năm sau khi sinh.

Tìm hiểu thêm thông tin về: Bệnh Rubella bẩm sinh là gì? Khi nào thì trẻ bị mắc bệnh Rubella bẩm sinh?

- Kháng thể IgG: Sau khi mắc bệnh Rubella vài tuần, kháng thể IgM dần biến mất và thay thế vào đó là kháng thể IgG. Mặc dù kháng thể IgG xuất hiện muộn hơn nhưng nó lại tồn tại lâu hơn (thường là suốt đời) trong máu của người bệnh và có tác dụng chống tái nhiễm cho bệnh nhân.

Do đó, khi phát hiện kháng thể IgG trong máu của bệnh nhân thì có hai trường hợp xảy ra đó chính là bệnh nhân đã từng bị mắc bệnh Rubella một khoảng thời gian lâu trước đó hoặc đã từng tiến hành tiêm chủng.

2. 2. Xét nghiệm bệnh Rubella thông qua tìm virus trực tiếp

Khác với xét nghiệm bệnh Rubella bằng phương pháp huyết thanh học cho phép đánh giá tình trạng nhiễm bệnh gián tiếp qua sự xuất hiện kháng thể trong máu, các xét nghiệm tìm virus Rubella trực tiếp có thể cho chúng ta đánh giá bệnh nhân có đang bị nhiễm bệnh Rubella hay không bằng cách khẳng định sự tồn tại thực tế của virus trong mẫu bệnh phẩm thu thập được.

Các phương pháp được sử dụng để tìm virus trực tiếp hiện nay bao gồm xét nghiệm phát hiện RNA của virus Rubella bằng phương pháp RT-PCR, phân lập virus,... Trong đó, hay được sử dụng hơn cả là xét nghiệm tìm RNA của virus Rubella bằng phương pháp RT-PCR.

Mẫu bệnh phẩm được sử dụng để thực hiện thực hiện xét nghiệm tìm virus rất đa dạng bao gồm dịch tiết mũi họng của người bệnh có các triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh Rubella (tốt nhất nên lấy bệnh phẩm trong vòng 1-3 ngày đầu kể từ khi phát ban), nước tiểu, dịch ối,...

Tuy rằng phát hiện trực tiếp virus Rubella trong mẫu bệnh phẩm là tiêu chuẩn vàng để khẳng định bệnh nhân đang bị nhiễm virus Rubella nhưng do giá thành cao và điều kiện cơ sở thiết bị yêu cầu cao nên hiện nay chỉ định xét nghiệm tìm virus Rubella vẫn chưa được chỉ định phổ biến, thường chỉ hay dùng cho các trường hợp đặc biệt như xét nghiệm dịch ối xác định nguy cơ mắc hội chứng Rubella bẩm sinh,...

Nguồn dịch tham khảo: https://www.cdc.gov/rubella/lab/lab-testing-procedures.html