Lễ mừng thọ của người M’nông ở Đắk Lắk: Tôn vinh các giá trị nhân văn sâu sắc của gia đình

Người M’nông sinh sống ở huyện Lắk có bản sắc văn hóa độc đáo. Trong đó, nghi lễ vòng đời là hệ thống nghi lễ chính, phản ánh khá rõ nét bản sắc văn hóa tộc người, có vai trò quan trọng trong đời sống mỗi cá nhân và cả cộng đồng. Trong nghi lễ vòng đời thì lễ mừng thọ vẫn được người dân tổ chức thường xuyên và giữ nguyên phong tục truyền thống của đồng bào.

Theo phong tục truyền thống của đồng bào M’nông ở huyện Lắk, khi bố mẹ đã trên tuổi 60 thì con cái trong gia đình sẽ tổ chức lễ mừng thọ cho cha mẹ, nhằm thể hiện sự biết ơn công lao đã sinh thành, nuôi dưỡng của cha mẹ. Trước kia, lễ mừng thọ cho cha mẹ thường được người con gái cả tổ chức nhưng ngày nay tất cả các con đều được tổ chức lễ mừng thọ cho cha mẹ mình. Buổi lễ mừng thọ thường tổ chức vào tháng 1 đến 2 dương lịch hằng năm, sau khi đã kết thúc mùa nương rẫy.

Lễ vật chính để cúng lễ mừng thọ gồm 3 ché rượu cần, 1 con heo, 3 chén cơm, 1 hồ lô đựng đầy nước. Ngay từ sáng sớm, mọi thành viên trong gia đình đều tất bật mỗi người một công việc để tổ chức lễ mừng thọ. Bà con trong buôn làng cũng đến chung vui với gia đình.

Khi tất cả các lễ vật đã được bày biện đầy đủ thì thầy cúng sẽ bắt đầu cúng lễ mừng thọ. Thầy cúng gọi Yàng gồm thần núi, thần rừng, thần nước để xin phép được tổ chức lễ mừng thọ. Sau đó, thầy cúng cầu khấn mong thần linh phù hộ cho người được mừng thọ có sức khỏe, sống lâu cùng con cháu. Tiếp đó, người cha, người mẹ (người được tổ chức lễ mừng thọ) cầm cần uống rượu và tiếp tục cầu khấn mong thần linh luôn ở bên cạnh che chở, phù hộ những điều tốt đẹp nhất.

Sau đó, các con cháu trong gia đình lần lượt thay phiên nhau mời cha mẹ, ông bà uống rượu cần, gắp thức ăn cho cha mẹ, ông bà. Họ cũng nói lời cầu chúc cho người được mừng thọ. Lời chúc là những câu nói chân tình, kể lại những công lao của cha mẹ, ông bà đã săn sóc, nuôi dạy con cháu trưởng thành, nên người và cầu mong họ sống lâu với con cháu.

Sau những lời chúc của con cháu, cha mẹ, ông bà kể chuyện đời của mình, rồi dặn dò con cháu sống thuận hòa, đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau. Lúc họ qua đời, con cháu đừng buồn, đừng khóc nhiều có hại cho sức khỏe. Tài sản của họ để lại là của chung, con cháu không được tranh chấp nhau…

Sau phần lễ, các thành viên trong gia đình cùng bà con trong buôn làng ăn uống, trai gái cùng nhau múa hát, nhiều người ngồi với nhau bàn bạc về công việc làm ăn cũng như những dự định trong tương lai.

Với đồng bào M’nông, lễ mừng thọ có ý nghĩa rất to lớn. Bởi lẽ, mỗi khi nhà nào tổ chức lễ mừng thọ thì con cháu và bà con trong buôn làng đều tề tựu để cầu chúc cho cha mẹ, ông bà sống lâu trăm tuổi. Hơn nữa, đây còn là cơ hội để anh chị em trong nhà quây quần bên nhau, cùng nhau chia sẻ những khó khăn và trải nghiệm của cuộc sống, cùng nhau xây dựng kế hoạch để chăm sóc đấng sinh thành tốt hơn.

Lễ mừng thọ của đồng bào M’nông ở huyện Lắk là một hình thức nhắc nhở cho thế hệ trẻ khắc ghi công ơn sinh thành và dưỡng dục của cha mẹ. Vì thế, cho dù cuộc sống có khó khăn đến đâu, đồng bào M’nông nơi đây vẫn luôn chăm sóc cho cha mẹ, ông bà một cách đủ đầy và chu đáo.