RƯNG RƯNG Ở NGÃ BA ĐỒNG LỘC
Cách đây 53 năm, tại Ngã ba Đồng Lộc (thị trấn Đồng Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh), 10 nữ Thanh niên xung phong (TNXP) của Tiểu đội 4, Đại đội 552 đã anh dũng hy sinh trong lúc đang làm nhiệm vụ thông đường cho xe ra tiền tuyến.
Tim có thể ngừng đập nhưng đường phải thông
Ngã ba Đồng Lộc có vị trí quan trọng trong mạng lưới giao thông chiến lược Bắc - Nam qua địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, là nơi giao điểm của Đường 15 và các đường liên tỉnh.
Ngã ba Đồng Lộc nhìn từ trên cao. Ảnh: Đức Hùng/VNE
Từ đây có thể mở rộng các hướng, phục vụ tốt cho nhu cầu giao thông vận tải khi các tuyến giao thông ở đồng bằng bị cắt đứt. Đây cũng là nơi có địa hình phức tạp và hiểm yếu. Toàn bộ khu vực Ngã ba Đồng Lộc nằm trên một khu đồi hẹp, thuộc phạm vi các xã, thị trấn: Đồng Lộc, Trung Lộc, Xuân Lộc, Mỹ Lộc, Thượng Lộc của huyện Can Lộc. Địa hình trống trải, một bên là đồi trọc, một bên là ruộng nước sình lầy, mùa khô đường bụi đỏ, mùa mưa nước đọng, khi bị địch đánh phá khắc phục rất khó khăn.
Nhận rõ vị trí quan trọng của Đồng Lộc, ngay sau khi đánh sập tất cả các cầu trên Đường 1A, kẻ thù tiếp tục đánh phá Đường 15A (Lạc Thiện - Đồng Lộc - Khe Giao - Hương Khê - Quảng Bình và từ Lạc Thiện - Đồng Lộc - Khe Giao rồi theo Đường 21, 22 vào Quảng Bình), trọng điểm là từ Cống 19 (Phú Lộc) đến Khe Giao.
Chiếc máy bay ném bom AD6 của Thủy quân lục chiến Mỹ trưng bày tại khu Di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt Ngã ba Đồng Lộc.
Từ tháng 4 đến tháng 10/1968, chúng đã đánh vào Ngã ba Đồng Lộc 1.863 lần, ném gần 50.000 quả bom các loại, chưa kể rốc két và đạn 20 mm. Bình quân mỗi tháng chúng đánh 28 ngày, ngày đánh nhiều nhất 103 lần bay với trên 800 qủa bom các loại. Suốt ngày đêm không lúc nào Đồng Lộc ngớt tiếng bom đạn. Đất đá bị đào đi xới lại nhiều lần, hố bom chồng chất hố bom.
Cùng một lúc chúng ném các loại bom đào, bom phá, bom bi, bom nổ chậm, bom từ trường… Ban ngày, chúng tập trung đánh chặn các lối ra vào. Ban đêm, chúng thả pháo sáng, ném bom bi, bắn đạn rốc két, đạn 20mm nhằm vào các lực lượng ứng cứu giao thông của ta.
Kẻ thù muốn biến Ngã ba Đồng Lộc thành điểm chết, hoang tàn không cho người và xe qua lại. Trước tình hình đó, không còn lựa chọn nào khác là phải giữ huyết mạch giao thông tuyến 15A (Lạc Thiện - Khe Giao) thông suốt, vì nếu tuyến đường này bị cắt đứt thì việc chi viện, tiếp tế cho tiền tuyến gặp rất nhiều khó khăn, phải đi theo Đường 8 lên Lào vào Đường 13 (Lào).
Các loại bom đế quốc Mỹ ném xuống Ngã ba Đồng Lộc dược dựng thành mô hình tại Khu Di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt Ngã ba Đồng Lộc.
Chính vì sự hiểm yếu và quan trọng đó mà con đường độc đạo này đã trở thành vị trí chiến lược, nơi đấu trí, đấu lực giữa ta và địch. Địch nuôi dã tâm muốn biến Ngã ba Đồng Lộc thành "tọa độ chết", hòng cắt đứt sự chi viện của hậu phương lớn miền Bắc cho tiền tuyến lớn miền Nam.
Thời điểm đó, Tỉnh ủy, Ủy ban hành chính tỉnh Hà Tĩnh tập trung lãnh đạo, chỉ đạo các ngành, các địa phương huy động lực lượng dồn sức cho Đồng Lộc để giải tỏa điểm chốt, giữ vững mạch máu giao thông. Ban đảm bảo giao thông Trung ương và tỉnh quyết định điều động toàn bộ lực lượng thanh niên xung phong (TNXP) N55 - P18 gồm 7 đại đội vào trấn giữ tại 7 vùng chủ yếu: Đại đội 551 được điều từ La Khê về Khe Giao; Đại đội 552 được điều từ đường 28 về Xuân Lộc; Đại đội 553 được điều về Eo Út; Đại đội 554 được điều từ Khe Ác về Mỹ Lộc; Đại đội 555 được điều về Nhân Lộc và Phú Lộc; Đại đội 556 được điều từ Bãi Dịa (Mỹ Lộc) về Đồng Liên, Đồng Lộc; Đại đội 557 được điều từ Linh Cảm về Đồng Lộc.
Lực lượng dân công hỏa tuyến lấp hố bom của địch, mở đường mới cho xe ra chiến trường tại khu vực Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh). Ảnh: Văn Sắc/TTXVN
Các loại xe, phương tiện phục vụ chiến đấu tại chiến trường Ngã ba Đồng Lộc trưng bày tại khu Di tích lịch sử cấp Quốc gia đặc biệt Ngã ba Đồng Lộc.
Tổng số cán bộ chiến sĩ TNXP N55 thường xuyên xấp xỉ 1.200 người. Ngoài ra, lực lượng chiến đấu còn bao gồm: Trung đoàn pháo cao xạ 210, tiểu đoàn 8 pháo cao xạ địa phương, một bộ phận của tiểu đoàn 30 công binh quân khu IV, đại đội chủ lực cầu, đại đội 2 chủ lực giao thông huyện Can Lộc, tiểu đội cảnh sát giao thông Hà Tĩnh... các đơn vị Thanh niên xung phong và nhân dân địa phương.
Các tổ quan sát, đếm bom, cắt tiêu, tổ rà phá bom mìn, bộ phận ứng cứu đường cùng với mạng lưới thông tin liên lạc, lực lượng điều hành phương tiện giao thông, giữ gìn trật tự an ninh khu vực Ngã ba Đồng Lộc được hình thành.
Tượng đài bất tử về lòng yêu nước
Tiêu biểu trong số đó là 10 nữ TNXP Tiểu đội 4, Đại đội 552 đã anh dũng hi sinh trong lúc đang làm nhiệm vụ thông đường cho xe ra tiền tuyến.
TNXP là lực lượng chủ công, đội quân xung kích, đảm nhận những nhiệm vụ khó khăn, gian khổ và đầy nguy hiểm với nhiệm vụ chính là lấp hố bom, bắc cầu, làm hầm, làm đường vòng, đường tránh qua Ngã ba Đồng Lộc để bảo đảm cho Đồng Lộc không lúc nào tắc xe.
Tượng đài 10 nữ TNXP hy sinh tại Ngã ba Đồng Lộc.
Buổi trưa định mệnh của ngày 24/7/1968, Tiểu đội 4 được lệnh san lấp hố bom sau khi máy bay Mỹ liên tục ném bom phá nát tuyến đường vận tải để nhanh chóng thông đường cho xe qua. Nhận nhiệm vụ xong, các cô đến hiện trường gấp rút triển khai công việc.
Một hầm trú ẩn của các TNXP tại Ngã ba Đồng Lộc
16h30 phút, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc. Một quả bom rơi xuống ngay sát miệng hầm - nơi 10 cô gái của tiểu đội 4, Đại đội 552 đang tránh bom. Tất cả các chị đã hy sinh khi đang ở độ tuổi mười tám, đôi mươi và vẫn chưa có ai lập gia đình.
Càng khâm phục hơn khi đến ngày thứ 3 đồng đội mới tìm thấy thi thể của chị Hồ Thị Cúc trong tư thế ngồi, đầu đội nón, bên cạnh là cái cuốc, 10 đầu ngón tay bị ứa máu vì đang bới đất để tìm đường ra.
Trong lúc đau thương, xót xa tìm thi thể người em, người đồng đội, nhà thơ Yến Thanh nghẹn ngào viết bài thơ Cúc ơi: "Tiểu đội đã về xếp một hàng ngang/ Cúc ơi em ở đâu không về tập hợp/ Chín bạn đã quây quần đủ hết/ Nhỏ, Xuân, Hà, Hường, Hợi, Rạng, Xuân, Xanh/ A trưởng Võ Thị Tần đã điểm danh/ Chỉ thiếu mình em/ Chín bỏ làm mười răng được/ Bọn anh đã bới tìm vẹt cuốc/ Chỉ sợ em đau nên nhát cuốc chùng…".
Hố bom nơi 10 nữ TNXP Ngã ba Đồng Lộc hy sinh ngày 24/7/1968.
10 cô gái Đồng Lộc kiên cường, dũng cảm đó là: Võ Thị Tần (24 tuổi, Tiểu đội trưởng), Hồ Thị Cúc (24 tuổi, Tiểu đội phó), Nguyễn Thị Nhỏ (24 tuổi), Dương Thị Xuân (21 tuổi), Võ Thị Hợi (20 tuổi), Nguyễn Thị Xuân (20 tuổi), Hà Thị Xanh (19 tuổi), Trần Thị Hường (19 tuổi), Trần Thị Rạng (18 tuổi), Võ Thị Hà (17 tuổi), họ đã ngã xuống khi tuổi còn trẻ.
Thắp hương tưởng nhớ và tri ân các TNXP ở Ngã ba Đồng Lộc
Và đến năm 2010, ước muốn ấy của nhà thơ đã thành hiện thực. Tháp chuông Ngã ba Đồng Lộc tọa lạc trên quả đồi núi Mũi Mác.
Tháp chuông có chiều cao 7 tầng (36,6 m), 8 mái. Tại đỉnh tháp có treo quả chuông nặng 5,7 tấn, cao 3,6m, đường kính 1,92m được đúc bằng đồng nguyên chất. Phần đế cao 2 tầng có hình thức kết cấu tường chịu lực chắc chắn.
Tưởng nhớ các nữ TNXP và TNXP đã ngã xuống, hàng năm nơi đây đón hàng trăm nghìn lượt khách tham quan, dâng hâng. Họ là những cựu binh, thanh niên, thiếu nhi, công nhân, viên chức...
"Lúc đến thắp hương từng ngôi mộ, nhìn ảnh các nữ thanh niên xung phong rồi nghe một chị thuyết minh viên đọc một bài viết về các nữ thanh niên xung phong, không chỉ em mà cả đoàn đều thấy bồi hồi, xúc động. Em là con trai không khóc còn các bạn nữ thì không cầm được nước mắt",Nguyễn Xuân Trường (25 tuổi), cựu sinh viên Học viện Báo chí - Tuyên truyền chia sẻ.
Khi đến thăm Ngã ba Đồng Lộc, anh Trường cũng như các bạn trẻ khác đều cảm nhận được bài học về lòng yêu nước, cảm thấy được sự khốc liệt của chiến tranh; giúp bản thân mỗi người nhận ra trong cuộc sống sẽ có nhiều khó khăn và để vượt qua được điều ấy cần phải cố gắng rất nhiều. Bên cạnh đó, cần có sự dũng cảm đương đầu và có sự nhiệt huyết, cống hiến vì sự nghiệp phát triển của đất nước.