Hơn 70% chất thải rắn sinh hoạt được chôn lấp trực tiếp

"Nếu phân loại rác rồi mà không đồng bộ về hạ tầng thì việc này không phù hợp, tốn kém nguồn lực của Nhà nước và người dân. Đây là vấn đề rất khó, phải có lộ trình. Để triển khai thành công, đầu tiên phụ thuộc rất nhiều ý thức của người dân. Ý thức của người dân nâng cao thì việc phân loại rác thải sẽ dễ đi vào cuộc sống nhanh hơn" - ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường, nhận định.

Bất cập trong việc quản lý chất thải rắn sinh hoạt 

Tỷ lệ chôn lấp trực tiếp gây ra nhiều vấn đề môi trường và xã hội phức tạp. Việt Nam cũng chưa phân loại được rác tại nguồn nhằm thúc đẩy quá trình tái chế, tái sử dụng.

Theo ông Nguyễn Thượng Hiền, công tác quản lý nhà nước về chất thải rắn thời gian qua còn nhiều bất cập, trong đó chức năng quản lý được giao cho nhiều Bộ cùng chịu trách nhiệm như Bộ Tài nguyên và môi trường, Bộ Xây dựng…

Ở địa phương, cơ quan chuyên môn giúp việc cho UBND cấp tỉnh về vấn đề quản lý chất thải rắn sinh hoạt về tại một số tỉnh là Sở Tài nguyên và Môi trường, tại một số tỉnh khác là Sở Xây dựng. Việc này dẫn đến hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý về chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra, đặc biệt là vấn đề chất thải rắn sinh hoạt trở thành điểm nóng về an ninh, chính trị tại một số địa phương.

Mặt khác, chất thải hầu hết chưa được phân loại tại nguồn; việc xử lý CTRSH hiện nay chủ yếu bằng phương pháp chôn lấp; nhiều lò đốt không đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật môi trường; chưa có các cơ chế chính sách thúc đẩy các hoạt động phân loại CTRSH tại nguồn, dẫn đến khối lượng CTRSH phát sinh ngày một nhiều và chưa tận dụng được các thành phần có ích trong chất thải, chưa theo nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền dẫn đến không khuyến khích việc giảm thiểu, tái chế, tái sử dụng chất thải phát sinh, đồng thời không khuyến khích việc phân loại chất thải tại nguồn.

Đặc biệt, trong dự thảo Luật Bảo vệ môi trường (BVMT) sửa đổi quy định theo hướng ai xả nhiều CTRSH hơn sẽ phải trả nhiều tiền hơn thay vì tính phí theo đầu người bình quân như hiện nay. Quy định thu phí rác thải dựa trên số lượng để tạo động lực cho các hộ gia đình, giảm thiểu lượng chất thải vì rõ ràng việc phát sinh ít chất thải hơn đồng nghĩa với việc phải trả ít tiền hơn.

Ngoài ra, dự thảo Luật còn đưa ra quy định khuyến khích phân loại CTRSH tại nguồn thành 5 loại là chất thải rắn có khả năng tái chế; chất thải thực phẩm, chất thải hữu cơ dễ phân hủy; chất thải nguy hại; chất thải cồng kềnh; chất thải rắn sinh hoạt thông thường khác.

Đối với quản lý chất thải nguy hại 

Ông Nguyễn Thượng Hiền cho hay, thời gian vừa qua, công tác quản lý chất thải nguy hại (CTNH) đã đạt được nhiều kết quả đáng ghi nhận, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số bất cập như các cơ sở xử lý CTNH đều ở mức độ vừa và nhỏ, phân tán mà chưa có một cơ sở xử lý tập trung cấp vùng, quy mô lớn. Do việc phân loại CTRSH tại nguồn chưa được thực hiện hiệu quả dẫn đến việc quản lý CTNH phát sinh từ sinh hoạt của cá nhân, hộ gia đình chưa được thu gom, vận chuyển và xử lý đáp ứng các yêu cầu về bảo vệ môi trường.

Việc vận chuyển CTNH hiện nay phải thực hiện bằng phương tiện ghi trong giấy phép xử lý chất thải nguy hại hoặc việc phát sinh chất thải nguy hại phải thực hiện đăng ký chủ nguồn thải chất thải nguy hại để cấp Sổ đăng ký chủ nguồn thải chất thải nguy hại, làm phát sinh thêm thủ tục cho cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ...

Để khắc phục hạn chế trên, dự thảo Luật BVMT sửa đổi đã đưa ra các quy định giao Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành danh mục CTNH, chất thải công nghiệp phải kiểm soát và chất thải rắn công nghiệp thông thường để giải quyết bất cập trong việc phân định chất thải nguy hại; quy định không khuyến khích đầu tư cơ sở xử lý chất thải nguy hại có phạm vi phục vụ trên địa bàn một tỉnh; UBND cấp tỉnh không hạn chế việc thu gom chất thải nguy hại phát sinh trên địa bàn các tỉnh khác về xử lý tại cơ sở xử lý chất thải nguy hại thuộc địa bàn quản lý của tỉnh. "Đây là điều rất cần thiết để thúc đẩy xây dựng các cơ sở xử lý chất thải nguy hại tập trung, quy mô lớn. Ngoài ra, quy định về việc Nhà nước khuyến khích và có chính sách ưu đãi cho tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư và cung cấp dịch vụ xử lý CTNH; khuyến khích việc đầu tư các cơ sở xử lý chất thải nguy hại quy mô cấp vùng", ông Hiền khẳng định.

Đặc biệt, dự thảo Luật lần này cũng đưa ra quy định mới về các đơn vị được phép vận chuyển CTNH đến cơ sở xử lý. Theo đó, ngoài tổ chức có giấy phép môi trường phù hợp với loại chất thải cần xử lý thì chủ nguồn thải CTNH có phương tiện, thiết bị phù hợp bảo đảm không gây ô nhiễm môi trường cũng được phép vận chuyển CTNH. Điều này nhằm giảm thiểu những khó khăn mà doanh nghiệp gặp phải trong thời gian qua đồng thời vẫn đảm bảo quản lý chặt chẽ việc vận chuyển CTNH.