Bí mật ẩn chứa bên trong khu hầm của nhà thờ Mằng Lăng
Nhà thờ Mằng Lăng (xã An Thạch, huyện Tuy An, tỉnh Phú Yên) là một trong những nhà thờ cổ nhất Việt Nam, có kiến trúc độc đáo với hình dáng, đường nét mang đậm dấu ấn kiến trúc thế kỷ XIX. Không chỉ gây ấn tượng với kiến trúc cổ xưa, nhà thờ Mằng Lăng còn là nơi lưu giữ cuốn sách chữ quốc ngữ đầu tiên của Việt Nam.
Đỉnh cao của nhà thờ là hai tháp chuông hai bên, ở giữa là thập tự giá.
Nhà thờ Mằng Lăng được một linh mục người Pháp tên Joseph de La Cassagne (thường gọi là Cố Xuân) cho khởi công xây dựng vào năm 1892. Phải 15 năm sau (tức năm 1907) công trình mới được khánh thành trong một khuôn viên rộng hơn 5.000m2 với nhiều cây xanh. Công trình được thiết kế theo lối kiến trúc Gothic ở châu Âu với nhiều hoa văn trang trí hài hòa, giản dị nhưng tôn nghiêm.
Với lối kiến trúc Gothic, đỉnh cao của nhà thờ Mằng Lăng là hai tháp chuông hai bên, ở giữa là thập tự giá - biểu tượng của thánh đường. Bao bọc mặt tiền nhà thờ là những lối vào hình mái vòm, trông như những búp măng.
Không gian bên trong thánh đường mang dấu ấn của kiến trúc Gothic.
Riêng phần trần thánh đường không còn kiểu mái vòm Gothic cao vút như ban đầu mà là trần gỗ phẳng. Đây là do phần trần nguyên bản đã sập trong trận bão năm 1924 và được làm lại sau đó. Dù vậy, dấu ấn của kiến trúc Gothic vẫn biểu hiện ở những lối mở thông ra hai gian bên gian chính giữa thánh đường.
Nhìn bên ngoài, nhà thờ Mằng Lăng có màu xanh xám, nằm lặng lẽ giữa một vùng quê yên ả tạo nên một khung cảnh yên bình khó tả. Khu thánh đường với không gian khoáng đạt, khi ánh nắng mặt trời chiếu xuyên qua các vòm cửa tạo nên một cảnh sắc rực rỡ, đẹp mắt.
Phần trần thánh đường nguyên bản đã sập trong trận bão năm 1924 và được làm lại bằng trần gỗ phẳng.
Người dân địa phương cho biết, nhà thờ có tên Mằng Lăng là vì xưa kia ở xã An Thạch có rất nhiều cây mằng lăng. Đây là loại cây có tán rộng, lá hình bầu dục, có hoa kết thành từng chùm màu tím rất đẹp. Nhà thờ được đặt theo tên của loại cây này.
Trong khuôn viên nhà thờ Mằng Lăng có một khu hầm nhỏ được xây dựng công phu trong lòng một quả đồi tự tạo. Khi vào bên trong hầm, du khách dễ dàng nhìn thấy những hình ảnh về nhà thờ ngày mới xây dựng, những bức điêu khắc được chạm trổ tinh tế kể về Chân phước Anre Phú Yên, giáo sĩ Alexandre de Rhodes (thường gọi là Đắc Lộ).
Khu hầm bên trong quả đồi nhân tạo trong khuôn viên nhà thờ. Bên trong khu hầm có những bức điêu khắc kể về Chân phước Anre Phú Yên, giáo sĩ Alexandre de Rhodes.
Chân phước Anre Phú Yên (1625 - 1644) là một tín hữu Công giáo, được coi là vị tử đạo tiên khởi tại Việt Nam và được Giáo hoàng Gioan Phaolô II tuyên Chân phước vào ngày 5/3/2000. Ông cũng được xem là một trong những vị quan thầy của giáo lý viên và giới trẻ Công giáo thế giới.
Giáo sĩ Alexandre de Rhodes (1593 - 1660) là một nhà truyền giáo dòng Tên người Pháp và là một nhà ngôn ngữ học. Nhờ vào việc phổ biến Kitô giáo tại Việt Nam, ông đã hình thành chữ quốc ngữ Việt Nam hiện đại bằng cách hệ thống hóa cách ghi âm tiếng Việt bằng mẫu tự Latin. Cũng chính những dòng chữ này được phổ biến rộng rãi, được cải tiến nhiều để đến hôm nay trở thành chữ quốc ngữ chính thức của dân tộc Việt Nam.
Bên trong khu hầm còn lưu giữ cuốn sách chữ quốc ngữ đầu tiên - "Phép giảng tám ngày". Du khách tham quan, chụp hình cuốn sách.
Đáng chú ý, bên trong khu hầm đang trưng bày cuốn sách in đầu tiên bằng chữ quốc ngữ của nước ta. Cuốn sách được in vào năm 1651 tại Roma (Italia), là quyển giáo lý "Phép giảng tám ngày" của giáo sĩ Alexandre de Rhodes. Đây là cuốn sách chữ quốc ngữ đầu tiên với 319 trang, mỗi trang in thành 2 cột, được in song ngữ bằng tiếng Latin bên trái và tiếng Việt bên phải.
Không gian cầu nguyện bên trong khu hầm.
Đã tồn tại 130 năm kể từ ngày khởi công xây dựng, trải qua bao nhiêu thăng trầm của lịch sử, nhà thờ Mằng Lăng ngày nay không những giữ nguyên giá trị của một công trình văn hóa tâm linh, mà còn trở thành một điểm đến du lịch hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước khi tới thăm mảnh đất Phú Yên thơ mộng.