Một góc làng dân tộc Xơ Đăng trên núi Ngọc Linh.
Người Xơ Đăng dẫn nước về làng
Người Xơ Đăng trên núi Ngọc Linh chọn nơi có những mạch nước từ khe núi chảy ra và sử dụng thân cây đâm sâu vào lòng núi hoặc hứng dòng nước bằng máng tre, cây đùng đình dẫn nước tinh khiết về làng.
Những điểm lấy nước ấy cũng được bà con gọi là "nước giọt". Nơi đây không chỉ để bà con lấy nước về sinh hoạt mà còn là nơi gặp gỡ nhau hàng ngày.
Đồng bào tin rằng, Thần nước là vị thần cung cấp nguồn nước để phục vụ mùa màng và mang đến sức khỏe, bình an cho dân làng. Lễ cúng máng nước thường được tổ chức mỗi năm một lần vào tháng 3 sau khi tỉa lúa hoặc tháng 12 sau khi mùa màng thu hoạch xong.
Thân cây đùng đình làm máng dẫn nước từ khe suối về máng nước của làng.
Máng nước của dân tộc Xơ Đăng trên núi Ngọc Linh.
Lễ cúng nhằm cầu xin thần linh cho dân làng nước sạch, sức khỏe và mùa màng bội thu. Già làng sẽ xác định ngày lành làm lễ và thông báo đến mọi người dân để cùng nhau góp hiện vật, phục vụ lễ cúng bái và dự tiệc chung vui. Đây cũng là dịp người dân cùng có trách nhiệm làm sạch bến nước, sửa sang lại máng nước cũ hoặc bắc máng nước mới, gia cố hệ thống giá đỡ đường ống máng nước để đưa nước về buôn làng.
Ngày hội của buôn làng
Dân làng chia nhau đi kiếm cá, hái rau, gài bẫy bắt thú, chuẩn bị lợn, gà, gạo nếp và những ghè rượu ngon để cùng nhau thưởng thức trong những ngày diễn ra lễ hội.
Lễ cúng máng nước của dân tộc Xơ Đăng và các cô gái Xơ Đăng vui mừng đón giọt nước mới.
Già làng phân công thanh niên trai tráng trong làng vào rừng chặc cây lồ ô, cây nứa để chuẩn bị làm cây nêu, làm máng nước để đón nguồn nước về làng. Đàn ông, con trai thì phát quang cỏ dại và dọn dẹp sạch sẽ đoạn đường dẫn nước vào điểm lấy nước.
Vũ điệu cồng chiêng trong đón mừng máng nước mới của buôn làng.
Phụ nữ thì dọn dẹp, trang trí tại nhà rông và chuẩn bị sẵn thức ăn, rượu cần, gùi để đựng nước. Nếu là máng nước mới thì mọi người tập trung tại đầu nguồn, còn máng nước cũ thì tập hợp tại giọt nước đang chảy giữa làng để thực hiện công việc cúng giàng. Già làng dùng quả bầu để hứng nước hòa với tiết gà đem đổ nơi đầu nguồn nước như lời cảm tạ đối với các vị thần linh.
Những giọt nước tinh khiết đầu tiên được già làng châm vào ghè rượu và ông cũng là người đầu tiên được thưởng thức vị ngon của nó. Uống xong, già làng mời những người già trong làng uống trước, khách khứa và thanh niên uống sau.
Xong phần lễ cúng, mọi người cùng uống rượu và trò chuyện cho đến khi rượu nhạt thì về nhà. Những người phụ nữ xuống lấy nước trong những chiếc bầu khô gùi về nhà để sử dụng trong gia đình.
Nguồn nước quý để sinh hoạt hàng ngày.
Trẻ em Xơ Đăng thỏa thích tắm mát ở máng nước của làng.
Mảnh vườn nhỏ trồng rau, thuốc lá được tưới từ máng nước.