Nghệ nhân Nguyễn Thị Thuần: 30 năm thực hành diễn xướng chầu văn

Nghệ nhân dân gian Nguyễn Thị Thuần sinh ra và lớn lên tại Hải Phòng, vùng đất có nhiều sinh hoạt văn hóa dân gian đặc sắc. Dòng họ có 16 đời phụng sự nghiệp Thánh, ngay từ khi còn rất nhỏ, bà đã được thừa hưởng văn hóa tâm linh của gia đình cũng như nét văn hóa dân gian của dân tộc.

Tính đến nay, Nghệ nhân dân gian Nguyễn Thị Thuần đã có hơn 30 năm trong công tác gìn giữ đạo Mẫu. Từ khi Tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại, kiến thức về lĩnh vực này cũng theo đó trở nên phổ cập và có cái nhìn đúng đắn hơn. Nhưng khi mới đi theo con đường thực hành tín ngưỡng này, nghệ nhân Nguyễn Thị Thuần cho biết, bà gặp không ít cái nhìn định kiến về "ông đồng, bà cốt".

Điều này xuất phát từ việc không ít thanh đồng, đồng thầy lợi dụng việc thực hành tín ngưỡng này để trục lợi, hành nghề mê tín dị đoan, buôn thần bán thánh, thương mại hóa các hoạt động hầu đồng, hầu bóng. Họ tổ chức các hoạt động hầu đồng, bói toán, hiểu sai lệch về văn hóa tâm linh. Thậm chí, nhiều người không có căn cốt hầu đồng nhưng vẫn bị dẫn dắt, dẫn đến ngộ nhận về bản thân và cuồng tín về đạo Mẫu.

Thực trạng đó khiến không ít đồng thầy chân chính như bà phải băn khoăn, lo lắng. Trong cảnh "tranh tối tranh sáng" đó, nghệ nhân dân gian Nguyễn Thị Thuần vẫn giữ đức tin, nỗ lực học hỏi để hướng người dân vào những giá trị di sản đúng nghĩa của tín ngưỡng thờ Mẫu.

Ngoài ra, vốn là chủ một doanh nghiệp, nghệ nhân Nguyễn Thị Thuần còn nỗ lực làm thiện nguyện. Nhiều hoàn cảnh khó khăn đã được bà giúp đỡ, sẻ chia. Bà luôn tâm niệm, lấy tâm làm phúc, lấy đức làm trọng, cố gắng giúp những người nghèo khổ. Bà cũng mong rằng những cô đồng, cậu đồng phải sống đúng tâm đức của mình để xứng danh con của Tứ phủ. Điều mà bà luôn mong muốn là thế hệ đời sau có thể quan tâm hơn đến đạo Mẫu, để biết cội nguồn thánh thần, những con người hàng ngàn năm lịch sử đã có công gìn giữ đất nước.

Hiện tại, với kinh nghiệm hơn 30 năm thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, nghệ nhân đồng thầy Nguyễn Thị Thuần đã và đang hướng đến việc hướng dẫn, đào tạo lại cho thế hệ sau về những vẻ đẹp riêng có của Di sản văn hóa phi vật thể này. Bà cũng nỗ lực hướng các thanh đồng về chữ tâm khi thực hành các nghi lễ trong đạo Mẫu. Với bà, diễn xướng chầu văn chính là nghệ thuật hiền Thánh với mục đích ca ngợi, kể lại công lao các nhân vật lịch sử hoặc những nhân vật mang quý danh tượng trưng như ông quan, bà chúa. Khi một nghệ nhân trình tấu giá đồng là do các vị thần linh hóa thân vào, người nghệ nhân phải có sự tín tâm và hiểu biết về cốt cách nhân vật lịch sử cũng như nắm vững các điệu thức chầu văn trên cả khía cạnh âm nhạc, lời văn.

Trong sự nghiệp thực hành và nghiên cứu văn hóa tín ngưỡng của mình, bà đã đánh dấu cho bản thân mình nhiều kỷ niệm khó quên. Năm 2020, bà tham gia Liên hoan nghệ thuật và diễn xướng chầu văn Đồng bằng Bắc bộ lần 7. Vào tháng 4/2021, tại Lên hoan hát chầu văn toàn quốc (do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch tổ chức tại đền Chân Suối, tỉnh Vĩnh Phúc), bà vinh dự được góp mặt tham gia biểu diễn một tiết mục và được trao tặng giải A. 

Những giải thưởng đó như là nguồn động lực để bà hoàn thành sứ mệnh một nghệ nhân, đồng thầy góp phần bảo tồn tín ngưỡng thờ Mẫu, một nhịp cầu kết nối tâm linh qua phương thức diễn xướng chầu văn.