10 năm sống khổ bên dự án tuyển quặng sắt hoang tàn

100 ngàn tấn quặng phơi mưa nắng

Nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang một thời "đỏ lửa", giải quyết việc làm cho hàng trăm lao động. Vậy nhưng, không khí sản xuất rộn ràng, sôi động đã trôi vào dĩ vãng. Hơn 10 năm nay, vùng quê nông thôn xã Thọ Điền (huyện Vũ Quang, Hà Tĩnh) không còn âm thanh của tiếng máy nổ, tiếng nghiền sàng phát ra từ nhà máy tuyển quặng. Với những người dân nơi đây, câu chuyện đưa công nghiệp về làng rồi "chết yểu" khiến họ rất thất vọng.

Mùa Xuân năm 2008, nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang đóng tại xã Thọ Điền được khởi công xây dựng. Nhà máy được xây dựng trên tổng diện tích 19,2ha, với tổng số vốn đầu tư hơn 158 tỷ đồng. Theo thiết kế ban đầu, khi hoạt động chính thức, nhà máy này sẽ có công suất 500.000 tấn quặng sắt/năm, giải quyết công ăn việc làm cho hàng ngàn lao động tại địa phương, góp phần thúc đẩy kinh tế, xã hội của huyện Vũ Quang nói riêng và tỉnh Hà Tĩnh nói chung.

Kỳ vọng là vậy, nhưng từ năm 2010, Dự án Nhà máy liên hợp gang thép Vạn Lợi (một dự án khác được xem như song sinh với dự án Nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang tại địa phương) bị "chết yểu" vì thiếu vốn, khiến nguyên liệu mà nhà máy quặng sắt Vũ Quang sản xuất ra không thể tiêu thụ. Nhà máy hoạt động cầm chừng đến năm 2012 thì chính thức ngừng hoạt động.

Sau hơn 10 năm bỏ hoang, hiện những đống quặng sắt thô khổng lồ ngày này qua tháng khác vẫn nằm ngổn ngang, "trơ gan cùng tuế nguyệt", đe dọa môi trường xung quanh; các giàn máy móc đồ sộ hoen rỉ; nhiều hạng mục như hệ thống đập, nghiền, sàng quặng, lò đốt thiêu kết, các dây chuyền thiết bị của nhà máy đã hư hỏng, hoen gỉ vì bị mưa nắng bào mòn, tàn phá. Khung cảnh ngổn ngang, đìu hiu không ai nghĩ đây là đại công trường một thời.

Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Đăng Nhàn – Chủ tịch UBND xã Thọ Điền - cho biết: "Địa phương có 19,2ha đất nông nghiệp thu hồi để nhường cho Nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang nhưng nhà máy "chết yếu" không triển khai như kế hoạch cũng phần nào ảnh hưởng đến phát triển kinh tế của địa phương. Thời gian qua địa phương đã nhiều lần kiến nghị lên huyện, tỉnh về phương án xử lý quặng sắt, khối lượng máy móc khi dự án bỏ hoang nhưng đến nay vẫn chưa được giải quyết".

 "Qua các cuộc họp, tiếp xúc cử tri, người dân đều có ý kiến đề xuất lên các cấp có thẩm quyền sớm có phương án giải quyết. Khuôn viên nhà máy nhiều chỗ đổ bê tông dày 25cm, nếu sau này thanh lý, giải thể việc trả lại mặt bằng khôi phục sản xuất nông nghiệp rất khó thực hiện. Nơi đây có thể đầu tư xây dựng nhà máy may công nghiệp được cho là phù hợp nhất", ông Nguyễn Đăng Nhàn phân tích.

Sống mòn bên "những đống sắt khổng lồ"

Nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang từng được kỳ vọng sẽ phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm cho người dân địa phương nhưng suốt hơn 10 năm qua nhà máy chết yểu khiến cuộc sống của người dân rơi vào khó khăn. Hơn 19,2ha diện tích đất của người dân "nhường" cho dự án nay chỉ là bãi đất hoang với hàng trăm ngàn tấn quặng chất cao như núi. Nhà máy bị bỏ hoang gây lãng phí tài nguyên hàng chục năm nay đã đành, nhưng điều mà người dân và chính quyền nơi đây đang lo ngại là 100 ngàn tấn quặng rỉ sét nằm phơi nắng, phơi sương trên đầu nguồn sông Ngàn Trươi suốt hàng chục năm nay gây ô nhiễm nguồn nước. Trong khi chờ phương án để xử lý thì người dân nơi đây đang sống khổ vì nguồn nước sinh hoạt đã bị ô nhiễm nghiêm trọng, đặc biệt khoảng 4 năm trở lại đây.

"Núi quặng sắt khổng lồ tồn lưu lâu ngày dưới tác động của tự nhiên đã bị bào mòn, nước ngấm sâu dưới lòng đất. Nhà tôi đào 2 giếng nhưng nước đều có màu nâu đỏ, bốc mùi hôi tanh không thể sử dụng. Do vậy, gia đình đành phải xây bể đựng nước mưa để sinh hoạt, vì lo sợ phát sinh các loại bệnh hiểm nghèo", ông Cao Thanh Hiền (xã Thọ Điền) lo lắng nói.

Cách nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang chưa đầy 200m, gia đình 3 thế hệ của bà Hồ Thị Bình (thôn 3, xã Thọ Điền) thuộc diện di dời để nhường đất cho dự án. Thế nhưng, chưa kịp di dời thì dự án đã ngừng hoạt động. Sống cạnh nhà máy bỏ hoang đã ảnh hưởng đến cuộc sống sinh hoạt của gia đình bà, đặc biệt là nguồn nước sinh hoạt.

"Trước đây nước bơm lên là sử dụng được luôn. Nay qua bể lọc mà vẫn màu vàng và mùi khó chịu. Giờ biết nước ô nhiễm nhưng vẫn phải sử dụng thôi vì chưa có dự án nước sạch", bà Bình ngậm ngùi nói.

Cũng theo bà Bình, những ngày đầu nhà máy đi vào vận hành, máy móc hoạt động ngày đêm, ô nhiễm tiếng ồn người dân phải làm đơn kiến nghị xử lý. Giờ ngừng hoạt động dân cũng bớt lo lắng, nhưng đất bỏ hoang, quặng sắt lại đang chất đống, mỗi lần mưa nước từ đống quặng này chảy ra các ao hồ và lâu dài ngấm xuống lòng đất.

Trao đổi với phóng viên, ông Bùi Khắc Bằng – Chủ tịch UBND huyện Vũ Quang Cho biết, liên quan đến Nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang trước đó ngày 27/7/2023 huyện đã có văn bản số 1159/UBND về việc báo cáo UBND tỉnh xem xét, xử lý dự án nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang của Công ty Cổ phần Gang thép Hà Tĩnh tại xã Thọ Điền.

Nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang được xây dựng hoành tráng từng là niềm tự hào của nhiều thế hệ người dân nhưng mà máy "chết yểu" với hệ thống máy móc, dây chuyền sản xuất cùng 100.000 tấn quặng rỉ sét chất đống như núi nằm phơi sương hơn 10 năm nay không những gây lãng phí tài sản, đất đai mà còn kéo theo nhiều hệ lụy đối với đời sống, sinh hoạt của Nhân dân vùng dự án. Hy vọng, trong thời gian tới Hà Tĩnh sẽ có phương án xử lý triệt để dự án này.