Bà Melba Hernandez sinh ngày 28/7/1921 tại tỉnh Las Villas (miền Trung Cuba) trong gia đình có truyền thống cách mạng. Bà tốt nghiệp Tiến sĩ Luật, Cử nhân Khoa học Xã hội trường Đại học Tổng hợp Lahabana. Ngay từ lúc trẻ, bà Melba đã tham gia tích cực vào các phong trào đấu tranh cách mạng bí mật chống lại chế độ độc tài Batista. Từ năm 1952, bà cùng lãnh tụ Fidel Castro tham gia các phong trào yêu nước và khởi nghĩa vũ trang.
Ngày 26/7/1953, bà là 1 trong 2 người phụ nữ duy nhất tham gia đoàn quân gồm 164 người do lãnh tụ Fidel Castro dẫn đầu tấn công trại lính Moncada Moncada và Carlos Manuel de Cespedes. Đây trở thành sự kiện trọng đại trong lịch sử Cuba và cũng là dấu mốc lớn trong cuộc đời hoạt động cách mạng của người phụ nữ Cuba anh hùng.
 |
| Anh hùng cách mạng Melba Hernandez. |
Sau sự kiện mang tính bước ngoặt đối với cách mạng Cuba đó, bà Melba bị chế độ độc tài Batista giam cầm. Tuy vậy, ngay sau khi được trả tự do, bà Melba là người trực tiếp tham gia thu thập và sắp xếp nhiều tài liệu quan trọng mà lãnh tụ Fidel Castro chuyển từ nhà tù ra ngoài để sau đó trở thành những bằng chứng và cơ sở vững chắc để Fidel tự bảo vệ mình trong phiên tòa xét xử các chiến sỹ cách mạng tham gia tấn công trại lính Moncada.
Sau khi phong trào 26/7 được thành lập dưới sự chỉ huy của Fidel Castro, bà Melba được bầu vào ban lãnh đạo toàn quốc và tham gia vào các hoạt động bí mật ở Mexico để chuẩn bị cho các chiến sỹ cách mạng vượt biển trên con tàu Granma nổi tiếng. Trở về nước vào cuối năm 1956, bà Melba ngay lập tức tham gia quân khởi nghĩa ở Mặt trận Thứ ba “Mario Muñoz Monroy” dưới sự chỉ huy của Tư lệnh Juan Almeida và có những đóng góp quan trọng trong công tác dân vận và hậu cần, góp phần vào thắng lợi trong các chiến dịch lớn của quân khởi nghĩa.
Sau khi cách mạng Cuba thành công năm 1959, bà tiếp tục trải qua nhiều cương vị quan trọng. Bà tham gia nhiều hoạt động xã hội, nhưng nổi bật nhất là phong trào đấu tranh vì hòa bình thống nhất và tự do cho các dân tộc, tiêu biểu nhất là đoàn kết với Việt Nam.
 |
| Bà Melba Hernandez phát biểu trong một cuộc mít tinh đoàn kết của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. |
Là người có tình cảm đặc biệt với Việt Nam, với tấm lòng nhiệt thành, bà Melba có nhiều đóng góp to lớn trong việc hình thành và phát triển phong trào quần chúng sâu rộng vì tình đoàn kết và hữu nghị Cuba - Việt Nam, tham gia tích cực các hoạt động ủng hộ Việt Nam, phản đối cuộc chiến tranh phi nghĩa mà Mỹ gây ra ở nước ta, trở thành một trong những lá cờ đầu của cuộc vận động ủng hộ Việt Nam trên khắp thế giới.
Năm 1963, bà Melba Hernandez lần đầu tiên đến Việt Nam và được trực tiếp gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh, nghe Bác nói chuyện. Sau lần gặp ấy, bà Melba còn vinh dự được gặp Bác Hồ một số lần nữa, lần gặp cuối cùng vào ngày 13/2/1969. Bà Melba nhớ kỹ hồi đó là vào dịp Tết cổ truyền của dân tộc Việt Nam, phòng tiếp khách của Bác tươi thắm những cành đào.
Lúc còn sống, Melba thường kể với bạn bè rằng, có 2 cuộc gặp với 2 nhân vật quan trọng làm thay đổi cuộc đời bà, đó là gặp lãnh tụ Fidel Castro và Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Lần gặp Fidel Castro, từ người thanh niên yêu nước, bà Melba đã trở thành chiến sĩ cùng đồng đội với Fidel Castro tiến công pháo đài Moncada năm 1953, mở đầu cho cuộc cách mạng lật đổ chế độ độc tài thân Mỹ vào ngày 1/1/1959, thành lập nước Cộng hòa Cuba. Còn lần gặp Bác Hồ đã khiến bà từ người chiến sĩ cách mạng Cuba thành người chiến sĩ quốc tế, hết lòng vì Việt Nam - đất nước mà bà Melba coi như quê hương thứ hai của mình.
 |
| Bà Melba (trái) trong lần gặp Bác Hồ tại Hà Nội. |
Sau lần gặp đầu tiên Bác Hồ trở về nước, bà được lãnh tụ Fidel Castro giao giữ chức Chủ tịch đầu tiên của Ủy ban Cuba đoàn kết với miền Nam Việt Nam thành lập ngày 25/9/1963 (tiền thân của Hội Hữu nghị Cuba - Việt Nam sau này).
Bà Melba liên tục đi về các địa phương nói chuyện, vận động, tổ chức các chi nhánh của Ủy ban. Nhiều tầng lớp nhân dân, nhiều trí thức có tên tuổi, được sự thuyết phục của bà, đã nồng nhiệt ủng hộ và trở thành cơ sở của Ủy ban. Các cuộc thi tìm hiểu Việt Nam do bà phối hợp với Trung ương Đoàn thanh niên cộng sản Cuba phát động, đã được hàng triệu các bạn trẻ và nhân dân Cuba tham gia.
Không dừng ở đó, bà Melba còn tuyên truyền vận động làm cho phong trào ủng hộ Việt Nam lan rộng sang cả các nước Mỹ Latin. Bà đảm đương xuất sắc chức vụ này cho đến đầu năm 1977.
Tháng 3/1977, bà được cử làm Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Cuba tại Việt Nam. Trên cương vị mới này, bà đã có những đóng góp quý báu vào việc củng cố và phát triển tình hữu nghị đặc biệt và hợp tác toàn diện giữa nhân dân hai nước.
Đồng chí Hoàng Tùng, Chủ tịch đầu tiên của Hội hữu nghị Việt Nam - Cuba, từng nói rằng: "Cô Melba hăng hái và dũng cảm lắm. Cô ấy đã vào tận giới tuyến Vĩnh Linh, sống trong địa đạo, cùng ăn, ở với nhân dân ta ngay dưới tầm đạn pháo Mỹ".
Ngay từ thập niên 1960, theo đề nghị của đồng chí Fidel Castro, nhà nước ta đã đưa ngày càng nhiều học sinh, sinh viên sang học tập tại Cuba. Nhiều thế hệ sinh viên Việt Nam học tập tại Cuba thời đó được “má Melba” chăm sóc, thương yêu như chính con mình. Những ngày nghỉ học, các em lại rủ nhau đến ngôi nhà số 3304, đường 20, quận Planya ở thủ đô La Habana để được sà vào lòng “má Melba”, để được nghe má kể chuyện gặp Bác Hồ, có khi má còn đọc thơ Bác Hồ cho các em nghe, từ “Nhật ký trong tù” đến những bài thơ mừng xuân của Bác. “Má” còn kể rằng đã được ăn Tết cổ truyền Việt Nam mấy lần, “má” mặc áo dài, đi chợ hoa, ăn bánh chưng với các bạn Việt Nam.
 |
| Bà Melba Hernandez và lãnh tụ Fidel Castro năm 1999. |
Là một trong những người sáng lập ra Đảng Cộng sản Cuba, bà Melba được bầu vào Ban chấp hành Trung ương Đảng từ đại hội lần thứ 3, năm 1986, đồng thời là đại biểu quốc hội Cuba từ năm 1967. Ngoài ra, bà còn từng được bầu làm Tổng Thư ký Tổ chức đoàn kết với các dân tộc Á-Phi-Mỹ Latinh (OSPAAAL), Ủy viên đoàn chủ tịch của Hội đồng Hòa bình Thế giới.
Vì những đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng Cuba và tình đoàn kết với các nước yêu chuộng hòa bình trên thế giới, bà Melba đã vinh dự được nhận nhiều huân, huy chương cao quý của Đảng, Nhà nước Cuba như danh hiệu Anh hùng Lao động, Anh hùng nước Cộng hòa Cuba… và của nhiều nước bạn bè trên thế giới.
Đối với Việt Nam, công lao và nghĩa tình của bà thật sâu đậm. Nhà nước ta đã trân trọng tặng bà Huân chương Hồ Chí Minh.
 |
| Nguyên Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết đến thăm nữ anh hùng Melba Hernandez năm 2009. |
Ngày 10/3/2014, nữ anh hùng Melba Hernandez đã qua đời. Người chiến sĩ kiên trung của cách mạng Cuba, của phong trào yêu chuộng hòa bình trên thế giới và người bạn chí tình của nhân dân Việt Nam đã về cõi vĩnh hằng ở tuổi 93.