Cách đây 80 năm, Chiến tranh Thế giới lần thứ hai chính thức nổ ra khi phát xít Đức tấn công Ba Lan. Lúc 4h40 phút sáng 1/9/1939, phát xít Đức bắt đầu ném bom thị trấn Wielun. Ít phút sau đó, cuộc chiến thực sự diễn ra ác liệt lại bán đảo Westerplatte bên bờ biển Baltic của Ba Lan. Cuộc chiến tranh kéo dài 6 năm, bao trùm hơn 60 quốc gia trên thế giới, cướp đi sinh mạng của khoảng 100 triệu người. Hơn 50 triệu người trên khắp châu Âu đã thiệt mạng, trong đó Ba Lan chịu tổn thất nặng nề nhất với gần 6 triệu người bị giết hại.
Lễ kỷ niệm 80 năm ngày nổ ra cuộc chiến tranh thế giới lần thứ 2 diễn ra ở thủ đô Warsaw với sự tham dự của khoảng 20 nhà lãnh đạo và quan chức cao cấp của nhiều nước. Trước sự có mặt của Tổng thống Ba Lan và hàng nghìn người dân địa phương, Tổng thống Steinmeier nhấn mạnh bằng cả tiếng Đức và Ba Lan rằng người Đức sẽ không bao giờ quên cuộc tấn công mở màn vào Ba Lan tại thị trấn Wielun, dẫn tới sự hủy diệt, sỉ nhục, đàn áp, tra tấn và giết hại hàng triệu người Ba Lan và châu Âu trong suốt Chiến tranh Thế giới lần thứ 2. “Tôi xin cúi đầu trước các nạn nhân của cuộc tấn công vào Wielun, tôi xin cúi đầu trước những nạn nhân của chế độ chuyên chế Đức và tôi cầu xin sự tha thứ”.
Ông Steinmeier nói rằng lịch sử không thể đảo ngược được và ông biết ơn người Ba Lan đã tìm đến người Đức để hòa giải. Ông cảm ơn cuộc đấu tranh giành độc lập tự do của người Ba Lan, nhờ đó mà “bức màn sắt” đã sụp đổ và con đường đến một châu Âu thống nhất, tự do đã rộng mở.
Còn Tổng thống Duda của Ba Lan nói rằng không ai có thể ngờ phát xít Đức phát động cuộc chiến tranh thế giới bằng một vụ oanh tạc bom vào thị trấn Wielun nhỏ bé, phá hủy 75% cơ sở hạ tầng thị trấn, làm hơn 1.200 người thiệt mạng. Ông lên án vụ ném bom của phát xít Đức như là một hành động man rợ, một hành động khủng bố, một cuộc tấn công vào người dân bình thường. Tuy nhiên, nhà lãnh đạo Ba Lan lưu ý rằng Ba Lan và Đức hiện đang có mối quan hệ rất tốt và là “hình mẫu cho nhiều quốc gia trên thế giới”. “Chúng tôi không bao giờ quên lịch sử, nhưng Đức và Ba Lan hiện đã giảng hòa”, ông Duda kết luận.
Tổng thống Ba Lan cho biết, năm 2017, nước này đã thành lập một Ủy ban Quốc hội phụ trách vấn đề đòi bồi thường. Ủy ban này đang có kế hoạch nộp báo cáo cuối cùng của mình trong thời gian sắp tới. Năm 2017, Ủy ban bồi thường Ba Lan ước tính thiệt hại do Đức gây ra ở mức 48,8 tỷ USD. Tuy nhiên, chưa đầy một năm sau, Quốc hội Ba Lan lại đưa ra kết luận rằng số tiền mà Đức phải bồi thường cao hơn thế gấp nhiều lần. Đến tháng 3/2018, con số này đã tăng lên 850 tỷ USD. 3 tuần sau, Ba Lan đã giảm yêu cầu bồi thường đối với Đức xuống 300 tỷ USD.
Chính quyền Đức thừa nhận trách nhiệm của mình trước những hậu quả đã gây ra trong Thế chiến II nhưng lại phủ nhận sự cần thiết phải chi trả những khoản bồi thường mới. Người Đức viện dẫn Nghị quyết của Quốc hội Ba Lan năm 1953. Theo văn kiện này, Warsaw thừa nhận Cộng hòa Liên bang Đức đã hoàn thành mọi nghĩa vụ của mình trong việc bồi thường thiệt hại. Năm 1991, Berlin và Warsaw đã ký kết một thỏa thuận mới về mối quan hệ láng giềng - thỏa thuận được thiết kế để giải quyết các vấn đề bồi thường. Khi đó, Đức đã thanh toán cho Ba Lan 1,3 tỷ euro.
