Bí ẩn mộ đá 5.000 năm tuổi ví như Stonehenge trong lòng đất ở Tây Ban Nha

Mộ đá Soto (Dolmen de Soto) là một công trình kiến trúc dưới lòng đất ở Trigueros, Andalusia, Tây Ban Nha. Còn được gọi là "Stonehenge dưới lòng đất", khu di tích cự thạch này được xây dựng từ 4.500 đến 5.000 năm trước, là một trong khoảng 200 địa điểm chôn cất trong quá khứ ở Huelva.

Mộ đá bao gồm một gò đất hình tròn với một lối đi dài dẫn đến một căn phòng, nơi tìm thấy tám hài cốt của con người cùng với nhiều hiện vật khác nhau bao gồm cốc, bát, đĩa, dao găm và hóa thạch biển. Nhưng điều làm cho ngôi mộ này thực sự độc đáo là sự hiện diện của các bản khắc và tranh vẽ trên một số tảng đá đứng dọc theo lối đi và căn phòng. Những hình ảnh này mô tả con người, những chiếc cốc, những con dao và các dạng hình học, đồng thời tiết lộ cái nhìn thoáng qua về tín ngưỡng và tập tục của những người đã xây dựng và sử dụng lăng mộ này.

Nguồn gốc của việc xây dựng lăng mộ thời kỳ đồ đá mới ở châu Âu vẫn còn là một bí ẩn. Tuy nhiên chúng ta biết được rằng cuộc cách mạng thời kỳ đồ đá mới bắt đầu vào khoảng 10.000 năm trước Công nguyên ở Trung Đông ngày nay, nhưng sự phát triển và lan rộng của kiến trúc lăng mộ ở châu Âu thì vẫn chưa rõ ràng.

Đến thiên niên kỷ thứ 5 và thứ 4 trước Công nguyên, các ngôi mộ có lối đi trở nên phổ biến hơn, có khả năng bắt nguồn từ kiểu lăng mộ trước đó ở Đông Âu. Sự xuất hiện của những ngôi mộ đá kiểu này có thể bắt đầu ở Bán đảo Iberia trước khi lan rộng về phía bắc tới các khu vực thuộc Đại Tây Dương Châu Âu.

Dolmen de Soto được phát hiện vào năm 1923 bởi Armando de Soto Morillas, người muốn xây một ngôi nhà mới trên khu đất của mình. Ông nhanh chóng nhận ra rằng mình đã tình cờ tìm thấy một địa điểm cổ xưa và liên hệ với nhà khảo cổ học người Đức Hugo Obermaier, người đã khai quật và ghi lại các mộ đá từ năm 1924 đến năm 1926.

Trong khi vùng Andalusia có khoảng 1.650 di tích chôn cất thời kỳ đồ đá mới như vậy (riêng tỉnh Huelva có khoảng 210), tuy nhiên mộ đá Soto lại là kiến trúc độc đáo nhất trong số đó vì nó đứng tách biệt, và khác với các phong cách kiến trúc tập trung của những nơi khác.

Nhìn từ bên ngoài vào những ngôi mộ này, đặc điểm điển hình của chúng là một gò đất hình tròn có lối vào theo hướng đông tây dẫn đến một hành lang dưới lòng đất. Hành lang này, được gọi là lối đi, thường nối với phòng chôn cất được chỉ định

Trong Dolmen de Soto, lối đi và căn phòng tạo thành một phòng trưng bày liên tục và  mở rộng dần. Những cột đá bên trong hành lang và căn phòng được chạm khắc bằng nghệ thuật cự thạch, thường đi kèm với những hình ảnh sơ đồ. Tác phẩm nghệ thuật này có thể đã được tạo ra trong quá trình xây dựng hoặc nhiều khả năng hơn là trong khi ngôi mộ đang được sử dụng.

Trong những năm gần đây, một nhóm các nhà nghiên cứu đến từ Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha và Anh đã tiến hành một nghiên cứu toàn diện về những viên đá được chạm khắc và sơn màu bên trong mộ đá. Họ đã sử dụng nhiều kỹ thuật khác nhau, chẳng hạn như quang phổ Raman, để ghi lại và phân tích những hình ảnh mà phần lớn các học giả trước đây đã bỏ qua.

Hơn 60% các cột thẳng đứng của mộ đá có các bản khắc và dấu vết sắc tố, được chiếu sáng bằng kỹ thuật đo ảnh. Những hình ảnh này bao gồm nhiều họa tiết khác nhau, chẳng hạn như hình tròn, dao găm, hình người, hình chén, các dạng hình học và hoa văn hình tròn, cung cấp cái nhìn sâu sắc về những thay đổi của xã hội thời kỳ đồ đá mới, đặc biệt là trong bối cảnh giới thiệu và sử dụng vũ khí bằng đồng và đồng thau.

Nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng một số bản khắc được tạo ra bằng cách tái sử dụng một menhir (tảng đá lớn thẳng đứng) cũ, trong khi những bản khắc khác được tạo ra trong hoặc sau khi xây dựng các mộ đá. Họ cũng phát hiện ra rằng một số bức tranh được làm bằng đất son đỏ, được sử dụng làm chất màu trong suốt thời tiền sử.

Các nhà nghiên cứu cho rằng những hình ảnh này có thể có ý nghĩa và chức năng khác nhau tùy thuộc vào vị trí, hướng và khả năng hiển thị của chúng trong mộ đá. Sự hiện diện của chất màu đỏ được áp dụng cho các bản khắc gợi ý một hành động có chủ ý nhằm nâng cao khả năng hiển thị của một số họa tiết.

Nhóm nghiên cứu hiện đang cố gắng xác định xem liệu hành động này chỉ nhằm mục đích tăng cường thị giác hay liệu lớp sơn có tăng thêm hiệu lực cho các hình khắc hay không.

Dolmen de Soto mở cửa cho những du khách muốn tự mình trải nghiệm di tích đáng chú ý này. Lối vào nằm ở phía tây của gò đất, nơi có một cổng được xây dựng lại cung cấp lối vào bên trong. Lối đi dài khoảng 21 mét và mở rộng từ 0,8 mét ở lối vào rộng 3,1 mét về phía trung tâm. Căn phòng cao khoảng 3,9 mét và có hình tròn. Lối đi và căn phòng được bao phủ bởi 20 viên đá hình chóp tạo thành mái của mộ đá.