Biến lễ hội Háng Pỉnh thành sản phẩm du lịch văn hóa

Lễ hội văn hóa của mùa thu xứ Lạng

Ở Lạng Sơn, dân tộc Tày, Nùng chiếm phần lớn dân số toàn tỉnh. Cũng chính vì thế mà văn hóa của những dân tộc thiểu số này được xem là tiêu biểu cho văn hóa xứ Lạng. Trải qua quá trình xây dựng, hình thành và phát triển, cộng đồng dân tộc Tày, Nùng Lạng Sơn vẫn gìn giữ được những giá trị đặc trưng văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc, trong đó có các lễ hội dân gian.

Nếu như mùa xuân, đồng bào dân tộc Tày Nùng có lễ hội Lồng Tồng (xuống đồng) thì lễ hội Háng Pỉnh lại là sản phẩm văn hóa độc đáo của mùa thu xứ Lạng.

Theo tiếng dân tộc Tày, Nùng "Háng" có nghĩa là chợ, "Pỉnh" là bánh nướng. Đây là phiên chợ mua sắm bánh nướng nhân dịp Tết Trung thu của dân tộc Tày, Nùng Lạng Sơn.

Theo truyền thống, cứ vào ngày 12/8 âm lịch hằng năm, đồng bào các dân tộc Nùng, Tày trong và ngoài tỉnh lại nô nức kéo về khu vực chợ Kỳ Lừa (phường Hoàng Văn Thụ, thành phố Lạng Sơn) và tượng đài Hoàng Văn Thụ (phường Chi Lăng, thành phố Lạng Sơn) để trẩy hội "Háng Pỉnh".

Gọi là hội Háng Pỉnh nhưng người dân đi hội, không chỉ đến hội để ăn bánh nướng, mà tới để hát sli, đối đáp, giao duyên… Lễ hội cũng là dịp để bà con thường đem một số sản phẩm may thêu trang phục truyền thống đem ra bán.

Chị Lý Thị Hạnh (người dân tộc Nùng ở thôn Nà Tèn, xã Hải Yến, huyện Cao Lộc, Lạng Sơn) cho biết, lễ hội Háng Pỉnh là một trong những lễ hội lớn trong năm của cộng đồng người Tày, Nùng. Cứ đến dịp lễ hội, người dân tộc Tày, Nùng dù bận mải đến đâu cũng đều tìm về lễ hội để giải trí, vui chơi và gửi gắm tâm hồn.

"Những ngày trước khi diễn ra lễ hội là quãng thời gian bận mải nhất đối với người dân chúng tôi khi vừa phải làm nương, vừa phải thêu dệt các sản phẩm thổ cẩm truyền thống để bán tại lễ hội. Một số người khác thì bắt tay vào sáng tác những điệu hát Sli, Lượn… để khi có lễ hội sẽ hát đối đáp, giao duyên", chị Hạnh chia sẻ.

Còn theo ông Hoàng Văn Páo, Chủ tịch Hội Di sản văn hóa tỉnh Lạng Sơn, nét đặc sắc trong lễ hội Háng Pỉnh là người Tày, Nùng không chỉ mua bánh nướng, bánh dẻo cúng rằm, tỏ lòng hiếu lễ với tổ tiên mà còn hát giao duyên. Cũng chính vì thế nên từ hội Háng Pỉnh mà nhiều người nên duyên vợ chồng. Nhiều đôi trai gái không nên duyên được thì giờ họ gặp nhau là bạn, là lão tồng, kết bạn với nhau, giúp nhau suốt đời. Họ hát lại những bài hát ngày xưa; khi nhà có hoạn nạn, ngày mùa không gặt kịp họ gọi nhau đến giúp không công dù có ở xa cỡ nào… Cái đó mới là cái hay, mới là tính cố kết của dân tộc Tày, Nùng.

Để Háng Pỉnh trở thành sản phẩm du lịch văn hóa

Nhằm bảo tồn, phát huy những giá trị đặc sắc của lễ hội Háng Pỉnh gắn với việc phát triển du lịch, năm 2023, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã giao Bảo tàng tỉnh triển khai thực hiện kế hoạch bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa lễ hội truyền thống Háng Pỉnh, trong đó trọng tâm là việc nghiên cứu, khảo sát, đánh giá kết quả công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa lễ hội, bảo đảm tính nguyên gốc, qua đó hình thành sản phẩm du lịch đặc trưng Xứ Lạng.

Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn Nguyễn Đặng Ân cho biết, trải qua quá trình xây dựng, hình thành và phát triển, cộng đồng các dân tộc Tày, Nùng tỉnh Lạng Sơn vẫn gìn giữ được những nét đặc trưng văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc, trong đó có lễ hội Háng Pỉnh.

Cũng theo ông Ân, trước đây, lễ hội được tổ chức một cách tự phát. Năm 2023, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn đã lựa chọn lễ hội Háng Pỉnh làm đối tượng thực hiện tiểu dự án số 3 thuộc Dự án 6 (Tổ chức bảo tồn, phát huy lễ hội truyền thống tiêu biểu các dân tộc thiểu số) trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Qua đó, góp phần bản tồn, phát huy giá trị gắn với xây dựng Lễ hội Háng Pỉnh thành một sự kiện văn hóa, sản phẩm du lịch tiêu biểu, đặc sắc với nhiều nét văn hóa đặc trưng riêng có của xứ Lạng; thực hiện hiệu quả công tác bảo tồn, khai thác, phát huy giá trị di sản gắn với phát triển kinh tế, xã hội, du lịch, dịch vụ tại địa phương.

Đến với lễ hội, nhân dân trong tỉnh và du khách gần xa được thưởng thức các tiết mục hát then, sli đặc sắc ca ngợi quê hương Lạng Sơn; tham quan không gian văn hóa chợ Kỳ Lừa xưa và trải nghiệm làm bánh Trung thu.

Để chuẩn bị kỹ lưỡng cho công tác tổ chức lễ hội Háng Pỉnh gắn với mục tiêu quảng bá văn hóa truyền thống, phát triển du lịch, ông Nông Đức Kiên, Giám đốc Bảo tàng tỉnh Lạng Sơn cho biết đơn vị đã xây dựng kế hoạch thực hiện công tác này với các hoạt động chính như: Khảo sát, điều tra, thống kê, thu thập thông tin về lễ hội; tái hiện lại các gian hàng tại chợ phiên Kỳ Lừa xưa; mời nghệ nhân trình diễn mô hình, quy trình làm bánh nướng truyền thống; mời du khách trải nghiệm làm bánh, thưởng thức sản phẩm và món ẩm thực đặc sắc của Xứ Lạng; trình chiếu phim khoa học về lễ hội; tổ chức không gian hát giao lưu dân ca và chơi các trò chơi truyền thống như: Lảy Cỏ, múa Sư Tử…

Bên cạnh đó, Bảo tàng tỉnh đã điều tra, khảo sát, lập trên 200 phiếu kiểm kê về công tác bảo tồn, phát huy lễ hội Háng Pỉnh trên địa bàn một số huyện, thành phố; đồng thời hoàn tất công tác thực hiện bộ phim khoa học về lễ hội Háng Pỉnh…