“Bộ địa chí đầu tiên của triều Nguyễn” đoạt giải A Giải thưởng Sách Quốc gia 2022

Tối 3/10, Lễ trao Giải thưởng Sách Quốc gia 2022 đã diễn ra tại Nhà hát Đài Tiếng nói Việt Nam (Hà Nội). Dự Lễ trao giải có: Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa; các Ủy viên Trung ương Đảng: Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương - Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng, Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam Đỗ Tiến Sỹ...

BTC đã trao 26 giải thưởng, trong đó có 1 giải A, 9 giải B, 16 giải C. Giải thưởng Sách Quốc gia 2022 trao giải A duy nhất cho tác phẩm "Hoàng Việt nhất thống dư địa chí" (tác giả: Lê Quang Định; dịch giả: Phan Đăng; NXB Thế giới; đơn vị liên kết: Công ty Cổ phần Sách Thái Hà).

9 giải B được trao cho các tác phẩm:

1. "FDI nhiệm vụ kép trong bối cảnh mới" (tác giả: TS Phan Hữu Thắng; NXB Khoa học và Kỹ thuật; đơn vị liên kết: Công ty CP Sách Alpha).

2. "Lịch sử đồng tiền Việt Nam" (tập thể tác giả; chỉ đạo biên soạn: TS Đào Minh Tú; NXB Hồng Đức).

3. "Tâm lý học xã hội trong cuộc sống hiện đại" (tác giả: GS.TS Knud S. Larsen PGS.TS Lê Văn Hảo; NXB Đại học Quốc gia Hà Nội).

4. "Trống đồng Kính Hoa - Bảo vật quốc gia Việt Nam" (tác giả: GS.TS Trịnh Sinh, KS Nguyễn Văn Kính; NXB Thế giới).

5. "Văn minh vật chất của người Việt" (tác giả: Phan Cẩm Thượng; NXB Thế giới; đơn vị liên kết: Công ty Cổ phần ZenBooks).

6. Bộ sách "Bệnh học ngoại khoa" của NXB Y học gồm 5 cuốn: "Tiết niệu - Nhi" (Chủ biên: PGS.TS Đoàn Quốc Hưng, PGS.TS Hoàng Long, TS Nguyễn Việt Hoa), "Chấn thương chỉnh hình" (Chủ biên: PGS.TS Đoàn Quốc Hưng, GS.TS Trần Trung Dũng), "Thần kinh" (Chủ biên: PGS.TS Đoàn Quốc Hưng, PGS.TS Dương Đại Hà), "Tim mạch - Lồng ngực" (Chủ biên: PGS.TS Đoàn Quốc Hưng, PGS.TS Nguyễn Hữu Ước), "Tiêu hóa" (Chủ biên: PGS.TS Phạm Đức Huấn, PGS.TS Đoàn Quốc Hưng).

7. "Công nghệ tạo Vaccine cúm gia cầm từ thực vật: Từ nghiên cứu đến định hướng ứng dụng tại Việt Nam" (Tác giả: Chu Hoàng Hà (Chủ biên), Phạm Bích Ngọc, Phan Trọng Hoàng, Udo Conrad, Hồ Thị Thương, Phạm Thị Vân, Vũ Huyền Trang; NXB Khoa học tự nhiên và Công nghệ).

8. "Lịch hai mươi mốt thế kỷ (năm 0001 - năm 2100)" (Lê Thành Lân sưu tầm và biên soạn, NXB Khoa học và Kỹ thuật).

9. "Cô bé nhìn mưa" (tác giả: Đặng Thị Hạnh; NXB Phụ nữ Việt Nam).

Trong 16 tác phẩm đoạt giải C, đáng chú ý có bộ sách "Người sao chổi" của cây bút nhí sinh năm 2008 Cao Việt Quỳnh (NXB Hội Nhà văn và NXB Lao động, đơn vị liên kết: Công ty CP Văn hóa Chi).

Tác phẩm đoạt giải A: Hơn 200 năm vẫn nguyên giá trị

"Hoàng Việt nhất thống dư địa chí" được xem là bộ địa chí đầu tiên của triều Nguyễn. Bộ sách được viết từ rất sớm, khi hoàng đế Gia Long vừa đăng quang, đang trong thời gian tổ chức và ổn định triều chính sau mấy thế kỷ nhân dân phải trải qua nạn binh đao, cát cứ. Mặt khác, diện mạo đất nước đương thời đã hoàn toàn đổi khác, biên cương được mở rộng phía Bắc từ Tuyên – Lạng, phía Nam đến Hà Tiên.

"Hoàng Việt nhất thống dư địa chí" vừa là một thư tịch chính thống nhằm khẳng định cương vực của quốc gia, vừa tỏ rõ ý thức độc lập, văn hiến của một dân tộc tự cường vào đầu thế kỷ XIX. Sự ra đời của "Hoàng Việt nhất thống dư địa chí" có ý nghĩa rất lớn đối với công cuộc xây dựng đất nước, xây dựng triều đại của nhà Nguyễn. Lãnh thổ dài rộng từ Nam chí Bắc được chép trong đó là một biểu thị về sự hùng mạnh của Việt Nam vào đầu thế kỷ đó.

Mặt khác, kế thừa những công trình địa chí có từ trước, bộ sách này tiếp tục làm nổi bật hình ảnh một quốc gia có nền văn hiến lâu đời, một dân tộc bất khuất, hào hùng trong công cuộc giữ nước và dựng nước.

Ưu điểm nổi bật của "Hoàng Việt nhất thống dư địa chí" chính là việc mô tả một cách chính xác về đường đi, các dịch trạm, địa danh, sông núi, khe suối, ngòi rạch, về cửa biển, kèm theo lời tường giải rất cụ thể về mặt mạnh mặt yếu, chỗ hiểm chỗ thuận lợi của từng địa phương.

Tác giả Lê Quang Định (1759 - 1813), tự Tri Chỉ, hiệu Tấn Trai và Chỉ Sơn, quê chính ở làng Tiên Nộn, nay thuộc xã Phú Mậu, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế. Thuở thiếu thời, vì nhà nghèo lại sớm mồ côi cha, nên ông theo anh vào Gia Định lập nghiệp. Ông là người thông minh và hiếu học, nhờ vậy khi đến miền Nam đã được lương y Hoàng Đình Thắng giúp đỡ, có điều kiện học tập rồi lại gả con gái cho. Lê Quang Định đã theo học với thầy Võ Trường Toản - một nhà nho, nhà giáo có uy tín lớn ở Nam bộ lúc bấy giờ.

Năm 1788, Nguyễn Ánh lấy lại Gia Định rồi cho mở khoa thi, ông đỗ đạt và được trọng dụng. Ban đầu ông được bổ làm việc trong Hàn Lâm viện, thăng Đông Cung thị giảng, rồi Hữu Tham tri. Năm 1802 vua Gia Long bổ Lê Quang Định làm Thượng thư Bộ Binh và cử làm Chánh sứ.

Năm 1810, ông giữ chức Thượng thư Bộ Hộ kiêm quản Khâm Thiên giám cho đến lúc mất. Trong thời gian làm việc ở Bộ Binh, Lê Quang Định còn được vua Gia Long cử biên soạn bộ "Hoàng Việt nhất thống dư địa chí", bộ sách hoàn thành và dâng lên nhà vua vào năm 1806.