Bộ sử biên niên 1362 năm lần đầu phát hành tại Việt Nam

Ngày 25/11, Nhà xuất bản Văn Học kết hợp cùng nhà sách Tri Thức Trẻ chính thức phát hành tập 1 bộ biên niên sử “Tư trị Thông Giám” của sử gia Tư Mã Quang.

Ở Việt Nam, nhiều người đã biết tới "Tư trị thông giám", nhưng đây là lần đầu tiên bộ sách được chuyển ngữ và ấn hành một cách chính thức.  Tác phẩm sử học "Tư trị Thông Giám" gồm 18 tập, được thực hiện chuyển ngữ bởi nhóm dịch giả Bùi Thông - Phạm Thành Long - Nguyễn Đức Vịnh.

"Tư trị thông giám" là bộ sử quan trọng hàng đầu của Trung Quốc, được viết theo thể biên niên. Nội dung của nó bao trùm một khoảng thời gian lịch sử rất dài, bắt đầu từ Chu Uy Liệt vương thời nhà Chu (403 trước Công nguyên) và kết thúc vào đời Chu Hiển Đức nhà Hậu Chu (959 sau Công nguyên), tổng cộng 1.362 năm, xuyên suốt 16 triều đại chính thống (theo sắp xếp của Tư Mã Quang). Sách được phân thành 16 kỷ, gồm 294 quyển.

Toàn sách hơn 3 triệu chữ. Ngoài ra, còn có 30 quyển Mục lục, 30 quyển Khảo dị (khảo sát sự giống và khác nhau), nâng tổng số quyển lên thành 354 quyển.

"Tư trị thông giám" ghi chép về rất nhiều mặt, bao gồm: chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, tư tưởng, học thuật, tôn giáo, triết học, chính sách đối nội – đối ngoại, tư liệu sử học, kinh học, ấn chương học, thiên văn học, địa lý học, thổ mộc kiến trúc, thuỷ lợi… phạm vi cực kỳ rộng lớn.

"Tư trị thông giám" không chỉ cung cấp những kinh nghiệm quý báu cho giai tầng thống trị, mà còn có giá trị sử liệu rất cao. Tài liệu mà "Tư trị thông giám" trích dẫn vô cùng phong phú, ngoài chính sử ra, còn có 322 loại tài liệu liên quan đến dã sử, truyện trạng, phả lục... Những tài liệu cổ này đến nay phần lớn đã thất truyền, nhờ Tư trị thông giám, giới học thuật thấy lại được một phần của rất nhiều tài liệu đã mất, một phần tri thức của người xưa qua sách này được bảo tồn.

Bộ Tư trị thông giám do Tư Mã Quang (1019 - 1086) chủ biên, cùng biên soạn với các sử gia khác như Lưu Thứ, Lưu Ban, Phạm Tổ Vũ và Tư Mã Khang (con trai Tư Mã Quang).

Bộ sách là kết quả lao động cật lực của các tác giả trong 19 năm. Để có được công trình này, Tư Mã Quang và các cộng sự đã bỏ ra gần như cả cuộc đời nghiên cứu, khảo chứng. Khi bộ sách hoàn thành năm 1084, Tư Mã Quang 65 tuổi, tóc bạc da mồi. Khi Tư trị thông giám được mang in ấn nhân bản chưa đầy một tháng (1086) thì Tư Mã Quang qua đời vì lao lực.

"Tư trị thông giám" là bộ sử biên niên hoàn chỉnh nhất của Trung Quốc cổ đại, được coi là sách giáo khoa bắt buộc cho vua, tôi, kẻ sĩ. Tác phẩm được đánh giá cao: "Làm vua mà không biết Tư trị thông giám thì muốn trị cũng không biết cái nguồn tự trị, ghét cái loạn mà không biết thuật phòng loạn. Làm bề tôi mà không biết Tư trị thông giám, thì trên không thể thờ vua, dưới không thể trị dân. Làm con mà không biết Tư trị thông giám, thì mưu tính cho bản thân tất sẽ khiến nhục tổ tiên, làm việc không đủ để lưu danh hậu thế”.