Cần cơ chế để chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc theo hộ gia đình

09:28 | 19/09/2023;
Theo TS. Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội (nay là Ủy ban Xã hội), Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) bổ sung nhóm hộ có đăng ký kinh doanh được tham gia BHXH bắt buộc là hợp lý, nhưng nên quy định tham gia BHXH bắt buộc theo hộ kinh doanh tương tự như BHYT hộ gia đình.

- Xu hướng hiện nay là mở rộng diện bao phủ BHXH tiến tới bao phủ toàn dân, nhưng rào cản hiện nay chính là pháp lý và cần đơn giản hóa thủ tục hành chính, quan điểm của ông về vấn đề này thế nào?

- TS. Bùi Sỹ Lợi: Mục tiêu có tính chất căn bản sửa đổi luật BHXH 2014 là bảo đảm an sinh xã hội cho toàn dân, dựa trên quyền con người theo Hiến pháp 2013 (Điều 34); đặc biệt là phải hướng đến xây dựng sàn lương hưu nhằm bảo đảm mức sống tối thiểu cho người nghỉ hưu theo nguyên tắc không để ai bị bỏ lại phía sau. Do đó, phát triển hệ thống BHXH linh hoạt, đa tầng, hiện đại, hội nhập quốc tế phải theo hướng bắt buộc tiến tới bao phủ toàn bộ lực lượng lao động, như BHYT toàn dân.

Xu hướng tất yếu để mở rộng diện bao phủ BHXH tiến tới bao phủ toàn dân là phải loại bỏ rào cản pháp lý và đơn giản hóa thủ tục hành chính, thực hiện BHXH số; mở rộng qui định về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc cho các nhóm lao động có khả năng tham gia, nhưng hiện không được bao phủ. Thông qua hiệu quả và kinh nghiệm thực hiện BHYT, từ BHYT tự nguyện đến BHYT hộ gia đình bắt buộc kết hợp với trợ cấp phí đóng BHYT cho 1 số nhóm đối tượng đã đem lại độ bao phủ BHYT đạt đích 95% dân số.

Để sớm đạt mục tiêu mở rộng đối tượng tham gia BHXH hướng đến bao phủ toàn dân và bảo đảm hệ thống an sinh xã hội đa tầng, bền vững, thông qua các chính sách hỗ trợ; tăng cường các chế độ trợ cấp ngắn hạn chẳng hạn như trợ cấp thai sản hoặc trợ cấp trẻ em, đồng thời có thể quy định giảm bớt quyền lợi hưởng nếu rút sớm và khuyến khích tiếp tục ở lại hệ thống bằng các nguồn lợi ưu tiên khác.

Cần cơ chế để chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc theo hộ gia đình - Ảnh 1.

TS. Bùi Sỹ Lợi, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban các vấn đề xã hội của Quốc hội (nay là Ủy ban Xã hội)

- Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) bổ sung nhóm chủ hộ kinh doanh được tham gia BHXH bắt buộc, ông có gợi ý, đề xuất gì để gia tăng quyền lợi, cũng như tính khả thi trong thực hiện với nhóm đối tượng này?

TS. Bùi Sỹ Lợi: Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc tại Điều 3; khoản 6 Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) "giao Chính phủ quy định việc tham gia BHXH bắt buộc đối với các đối tượng khác có thu nhập ổn định, thường xuyên phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội từng thời kỳ", theo tôi là phù hợp, cần thiết.

Tuy nhiên, gia tăng quyền lợi khi các nhóm đối tượng này tham gia BHXH bắt buộc; thể hiện định hướng từng bước mở rộng diện bao phủ đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đảm bảo tính khả thi trong tổ chức thực hiện.

Hiện nay, có 02 nhóm hộ kinh doanh: Thứ nhất, hộ kinh doanh có đăng ký hộ kinh doanh; thứ 2, hộ không phải đăng ký hộ kinh doanh. Trong đó, đặc thù của hộ không phải đăng ký kinh doanh là các hộ hoạt động nhỏ lẻ, không ổn định, có thu nhập thấp.

Theo số liệu thống kê, có khoảng trên 5 triệu hộ kinh doanh, trong đó có gần 2 triệu hộ có đăng ký kinh doanh. Theo quy định của Luật BHXH năm 2014 thì chủ hộ kinh doanh không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Thực tiễn thời gian qua, mặc dù pháp luật chưa quy định "chủ hộ kinh doanh" thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc nhưng tại các địa phương đã có các chủ hộ đăng ký tham gia và cơ quan BHXH đã thu BHXH bắt buộc đối với đối tượng này, cả nước khoảng gần 4.000 chủ hộ tham gia.

Lần này, quan điểm bổ sung nhóm hộ có đăng ký kinh doanh là hợp lý, nhưng nên quy định tham gia BHXH bắt buộc theo hộ kinh doanh tương tự như BHYT hộ gia đình bắt buộc và nên có chính sách khuyến khích hỗ trợ như đã thực hiện BHYT hộ gia đình theo lũy tiến. Đồng thời hỗ trợ nhóm hộ chưa đăng ký kinh doanh để họ cũng tham gia BHXH tự nguyện theo các thành viên của hộ kinh doanh và từng bước chuyển sang hộ kinh doanh có dăng ký kinh doanh và tham gia BHXH bắt buộc.

Trong đó, lưu ý là cả 2 nhóm hộ này đều bao gồm tất cả người lao động tham gia làm công ăn lương trong hộ kinh doanh. Đây là giải pháp rất quan trọng để đẩy nhanh độ bao phủ BHXH toàn dân.

Cần cơ chế để chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH bắt buộc theo hộ gia đình - Ảnh 2.

Hội thảo tham vấn ý kiến chuyên gia đối với Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) do TƯ Hội LHPN Việt Nam tổ chức ngày 15/9/2023. Ảnh: PVH

Theo đó, để tăng tính khả thi trong thực hiện, cần thiết sửa đổi các nội dung, cụ thể:

Thứ nhất, Khi sửa đổi Luật BHXH 2014, đã đề cập đến lộ trình bỏ sổ BHXH và trong thực tế sổ BHXH không cần thiết, vì chúng ta đã thực hiện công nghệ thông tin, cải cách hành chính; đặc biệt là hiện nay, BHXH đã có hệ thống VSSID và căn cước công dân đang cập nhật đầy đủ thông tin; do đó nếu ban hành sổ BHXH là lãng phí, tăng thêm thủ tục hành chính.

Vì vậy, việc đăng ký tham gia BHXH phải hướng đến tất cả công dân từ 15 tuổi trở lên có tham gia lao động, có việc làm, có thu nhập cần thiết phải tham gia BHXH (bắt buộc hoặc tự nguyện) và từng bước tiến tới tham gia BHXH bắt buộc; thực hiện BHXH số tiến tới thu BHXH qua thuế và App điện thoại, hạn chế thu, nộp trực tiếp để bảo đảm công khai minh bạch, tránh sai sót. Mục tiêu là đạt được an sinh xã hội và tiến tới bao phủ BHXH toàn dân theo NQ 28/TW của Trung ương.

Thứ 2, về Quản lý thu, đóng BHXH, gốc của vấn đề là các cơ quan đăng ký kinh doanh, thuế, Trung tâm thông tin dữ liệu quốc gia kết nối thống nhất chia sẻ dữ liệu, cơ quan BHXH tiếp nhận đăng ký và quản lý. Nếu các cơ quan đơn vị không thực hiện nghiêm túc phải xử lý theo quy định của pháp luật; không nên quy định chạy theo đối tượng quản lý.

- Trân trọng cảm ơn ông!

Nghị quyết 28-NQ/TW về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội đã khẳng định "Từng bước mở rộng vững chắc diện bao phủ bảo hiểm xã hội, hướng tới mục tiêu bảo hiểm xã hội toàn dân. Phát triển hệ thống bảo hiểm xã hội linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại và hội nhập quốc tế theo nguyên tắc đóng - hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững" trong đó, nội dung quan trọng là xây dựng hệ thống BHXH đa tầng; bao gồm:

Tầng 1 - trợ cấp hưu trí xã hội: ngân sách nhà nước cung cấp một khoản trợ cấp cho người cao tuổi không có lương hưu, hoặc bảo hiểm xã hội hằng tháng;

Tầng 2 - bảo hiểm xã hội cơ bản, bao gồm: bảo hiểm xã hội bắt buộc và bảo hiểm xã hội tự nguyện;

Tầng 3 - bảo hiểm hưu trí bổ sung là chế độ hưu trí tự nguyện theo nguyên tắc thị trường, tạo điều kiện cho người sử dụng lao động và người lao động có thêm sự lựa chọn tham gia đóng góp để được hưởng mức lương hưu cao hơn.

Bản quyền thuộc phunuvietnam.vn