Cần đánh giá đúng bản chất tục "bắt vợ" vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Chiều 22/4, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục phối hợp Hội đồng dân tộc của Quốc hội tổ chức Tọa đàm về Việc thực hiện công tác tuyên truyền xây dựng nếp sống văn hóa, vận động bài trừ biến tướng của hủ tục "bắt vợ" ở một bộ phận đồng bào dân tộc thiểu số.

Qua khảo sát thực tế tục "bắt vợ" ở một bộ phận đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh Lào Cai và tỉnh Lai Châu, ông Đặng Xuân Phương, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, cho biết: Tục "bắt vợ" còn có những khái niệm như "kéo vợ", "kéo dâu", "trộm vợ" là những tập quán hôn nhân lâu đời của đồng bào một số dân tộc thiểu số.

Hiện nay, trong cộng đồng vẫn có nhiều luồng ý kiến; một bộ phận người dân cho rằng, từ nhiều năm nay đã không còn duy trì tục "kéo vợ" để tiến tới hôn nhân trong đồng bào người Mông, Dao nên có thể chấm dứt tục này để trai gái tự tìm hiểu và tiến đến hôn nhân như thông thường.

Bên cạnh đó, vẫn có những ý kiến cho rằng, tục kéo vợ là phong tục tốt đẹp của người Mông, vừa là một phần trong nghi thức cưới hỏi của người Mông. Đồng thời, cần loại trừ những biến tướng không phù hợp, tục "kéo vợ, bắt vợ" nên được chắt lọc, giữ gìn đề phát huy giá trị văn hóa tiêu biểu của đồng bào các dân tộc thiểu số.

Theo ông Đặng Xuân Phương, những hiện tượng này không mới, nhưng đến nay cần đánh giá đúng bản chất có phải là hủ tục hay không; nếu "bắt vợ" là hủ tục sao lại để kéo dài và đâu là những hình thức biến tướng, lợi dụng phong tục, tập quán của đồng bào để vi phạm pháp luật, cơ sở pháp lý để xử lý nếu có vi phạm đã đầy đủ hay chưa?

Việc đánh giá kỹ lưỡng, giá trị, thực trạng và biến tướng của tục lệ này sẽ giúp Quốc hội và bộ, ngành, địa phương có những giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, biện pháp quản lý và đẩy mạnh công tác tuyên truyền, vận động phù hợp, hiệu quả hơn nữa trong thời gian tới.

Bà Trịnh Thị Thủy, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, khẳng định: Tục "kéo vợ" hay "kéo dâu" của đồng bào dân tộc thiểu số là một phong tục cổ truyền có tinh nhân văn, phản ánh truyền thống tốt đẹp của đồng bào dân tộc thiểu số. Tuy nhiên gần đây, hiện tượng "kéo vợ" chuyển sang hình thức "cướp vợ", "bắt vợ" diễn ra ở một số nơi với các kiểu biến tướng khác nhau, như: Lợi dụng tục "kéo vợ" để "cướp", "bắt" các cô gái.

Đối tượng tổ chức "cướp vợ" chủ yếu là các thiếu niên, hiện tượng này chỉ xảy ra ở lứa tuổi rất trẻ, còn nam nữ thanh niên đến tuổi trưởng thành thì hầu như không vi phạm. Sự việc "cướp vợ", "bắt vợ" không chỉ không phù hợp với các phong tục tập quán tốt đẹp mà còn trái với các quy định của pháp luật hiện hành.

Theo đó, Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy đề nghị các địa phương chỉ đạo ngành chức năng rà soát, sửa đổi, bổ sung một số nội dung trọng tâm đưa vào hương ước, quy ước tại cơ sở nhằm hạn chế, xoá bỏ các hủ tục, như: Các nguyên tắc cơ bản trong chế độ hôn nhân và gia đình tự nguyện, tiến bộ; các nội dung về thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới vào hương ước, quy ước như khuyến khích lễ ăn hỏi, lễ cưới tiết kiệm, đơn giản, ít tốn kém; cam kết không tiến hành hủ tục "Bắt vợ" với các biến tướng vi phạm quyền con người, quyền công dân; ghi nhận các phong tục tốt đẹp, đúng với bản sắc văn hóa của dân tộc vào hương ước, quy ước để lưu truyền…

Phát biểu tham luận tại Toạ đàm, đại diện UBND tỉnh Lào Cai cho biết, những khó khăn trong việc ngăn ngừa tình trạng biến tướng của tục "bắt vợ"  là do công tác phối hợp giữa nhà trường, gia đình và chính quyền đại phương có lúc còn chưa chặt chẽ; việc nắm bắt thông tin để ngăn chặn các vụ tảo hôn chưa kịp thời, một số gia đình, dòng họ còn cả nể, thiếu kiên quyết, thậm chí còn đồng tình với quan điểm lấy vợ sớm để có người giữ tài sản, có người làm…

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến cho rằng, cần tuyên truyền sâu, rộng, hiệu quả về Luật Hôn nhân và gia đình cho đồng bào các dân tộc thiểu số, vận động không kết hôn khi chưa đủ tuổi, kết hôn cận huyết thống. Đồng thời có chế tài xử phạt đủ mạnh để hạn chế tình trạng vi phạm nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang; đặc biệt là cần quy trách nhiệm cho người đứng đầu các đơn vị để xảy ra tình trạng vi phạm nếp sống văn minh. Đẩy mạnh xoá đói, giảm nghèo, nâng cao dân trí, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần đồng bào dân tộc thiểu số…