Cần thiết phải có Chương trình giáo dục làm cha mẹ

Hội thảo tham vấn dự thảo Chương trình quốc gia về giáo dục làm cha mẹ giai đoạn 2020-2025 do Hội LHPNVN tổ chức với sự có mặt của nhiều chuyên gia, các Bộ, Ngành, tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ, các ban, đơn vị trực thuộc Hội LHPNVN… Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam dự và chủ trì hội thảo.

Các kết quả nghiên cứu thực tiễn ở Việt Nam cho thấy, hỗ trợ làm cha mẹ vẫn còn là khoảng trống rất lớn. Trước khi bước vào hôn nhân hầu như thanh niên chua được trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết để làm cha, mẹ.

Trong quá trình chăm sóc, nuôi dạy con, cha mẹ cũng thiếu thông tin khoa học và thiếu sự hỗ trợ cần thiết để giải quyết các vấn đề liên quan đến sự phát triển toàn diện của trẻ.

Kiến thức, kỹ năng của cha mẹ về đặc điểm, nhu cầu phát triển của con, cách tác động phù hợp đến trẻ tạo cơ hội cho trẻ phát triển, cũng như ảnh hưởng của việc làm cha mẹ đối với kết quả phát triển của trẻ còn rất hạn chế.

Giáo dục làm cha mẹ cho đối tượng khuyết tật

NGND.PGS.TS. Nguyễn Võ Kỳ Anh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Giáo dục Phát triển tiềm năng của con người (IPD) chia sẻ, từ năm 1986 ông đã thực hiện công trình nghiên cứu về giáo dục cha mẹ ở Thanh Hóa và một số tỉnh lân cận. Đây là một chương trình khá công phu, cũng đánh giá được thực trạng rằng kiến thức, kỹ năng của cha mẹ kém. Kể từ thời điểm đó, đã nhiều năm trôi qua nhưng thực tế hiện nay cũng không hơn được mấy.

“Chương trình nên lưu ý thêm vấn đề giáo dục làm cha mẹ của những người khuyết tật, đặc biệt là đối tượng khiếm thính. Theo điều tra có khoảng 1,3 đến 1,5 triệu người không nghe nói được, thậm chí không biết đọc biết viết, họ trao đổi bằng ngôn ngữ ký hiệu. Có người khi vào bệnh viện khám không thể diễn đạt được, bác sĩ chỉ khám qua loa cho về. Cũng có người khám thai, bác sĩ lại nghĩ là họ muốn phá thai. Hay có người cho là con mình không thể sinh nở nên để đề phòng chuyện không hay xảy ra, họ thắt luôn tử cung của con. Với đối tượng này, giáo dục làm cha mẹ sẽ thế nào? Nên đưa những đối tượng đặc thù vào chương trình!”- ông Kỳ Anh đề xuất- “Tương tự với các đối tượng là người dân tộc thiểu số, công nhân khu công nghiệp… không có nhiều thời gian cho con, cần cung cấp kiến thức gì để họ có thể nuôi dạy con hiệu quả?”.

Có mặt tại Hội thảo, bà Lê Thị Bích Hạnh, Tổ chức Plan Việt Nam cho rằng, chỉ nên là chương trình khung bởi không thể có 1 chương trình nào chi tiết cho các nhóm đối tượng khác nhau, ở các vùng miền khác nhau.

Bà Hạnh phân tích, hiện tại có nhiều nơi tổ chức chương trình giáo dục làm cha mẹ nhưng lẻ tẻ không bật lên được. “Để chương trình phù hợp với từng vùng miền, các nhóm đối tượng, đạt được mục tiêu đặt ra, cần cân nhắc một số nguyên tắc sau:  Chương trình phải phù hợp với văn hóa, điều kiện của từng địa phương vùng miền; hướng tới bình đẳng giới, sự tham gia của nam giới trong GDLCM, trong việc thực hành làm cha mẹ, nhất là ở vùng sâu vùng xa còn rất hạn chế; hướng tới việc thay đổi hành vi.”

“Phải thay đổi hành vi, gắn sự thay đổi phát triển của con với sự tác động thực hành của cha mẹ, trong việc hỗ trợ con học tập, phát triển. Nên có lý thuyết thay đổi rõ ràng và làm cách nào để đến được đích là mong muốn của chương trình”- bà Hạnh khẳng định.

Quan tâm đến bảo vệ trẻ em

Bà Nguyễn Thị Thanh Hòa, Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền trẻ em cho rằng, nếu có 1 chương trình như thế này thì trẻ em sẽ tiến bộ đúng nghĩa bởi vai trò của cha mẹ rất quan trọng trong việc nuôi dạy trẻ. Tuy nhiên, cần hệ thống lại các chính sách mà Việt Nam đã có với trẻ em cũng như đối với cha mẹ.

Nói đến trẻ em là nói đến 3 nội dung: Chăm sóc - Giáo dục và Bảo vệ. Trong 3 nội dung này thì bảo vệ trẻ em hiện nay đang làm yếu nhất. “Tôi vừa tham gia đoàn giám sát tối cao của Quốc hội về xâm hại trẻ em tại 6 tỉnh. Nhận định chung ở cả 6 tỉnh này là tình trạng xâm hại trẻ em hiện nay có xu hướng tăng, diễn biến phức tạp. Nguyên nhân đều bắt nguồn từ việc cha mẹ chủ quan, lơ là, thiếu quan tâm, mải mê làm ăn, xao nhãng việc chăm sóc trẻ, thiếu kiến thức, kỹ năng về bảo vệ con. Thực tế này cho thấy sự cần thiết của Chương trình này trong việc giúp các phụ huynh có đầy đủ kiến thức, kỹ năng trong việc làm cha mẹ tốt; giúp trẻ em có đời sống tinh thần phong phú chứ không chỉ tập trung vào học hành, ăn uống đầy đủ…”.

Xây dựng tài liệu theo nhóm tuổi

Theo Bác sĩ Nguyễn Trọng An, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo phát triển cộng đồng: Giáo dục gia đình rất quan trọng. Xã hội hiện nay buông lỏng giáo dục gia đình nên xảy ra rất nhiều vấn đề. Trong dự thảo có đề cập đến việc xây dựng 5 bộ tài liệu phục vụ cho việc giáo dục làm cha mẹ, bác sĩ An cho rằng, có 2 lứa tuổi phải quan tâm đặc biệt, đó là nhóm dưới 3 tuổi và nhóm trẻ vị thành niên- đối tượng này cực kỳ quan trọng bởi bắt đầu thay đổi tâm sinh lý với rất nhiều vấn đề như bạo lực học đường, vi phạm pháp luật, sử dụng chất gây nghiện trong nhà trường… “5 bộ tài liệu là 5 đề án lớn bởi giáo dục trẻ ở các lứa tuổi như thế nào cho hiệu quả, cách thức, phương pháp triển khai đều cần được đề cập đến trong các đề án này.”

Đồng tình với ý kiến của bác sĩ Trọng An, bà Kim Tuyến (IPD) cho biết, đối tượng học sinh cấp 2 bị “đẩy” cho nhà trường nhiều hơn bởi phụ huynh ít hiểu tâm sinh lý, sự phát triển của trẻ trong giai đoạn này.

Bà Tuyến cũng nêu ra thực tế, nhiều mẹ sẵn sàng bỏ tiền theo học các lớp thai giáo, giáo dục con trong giai đoạn đầu đời… nhưng vắng bóng người cha. “Khi triển khai các lớp học này, rất nhiều phụ nữ rất hào hứng, có những chị lấy chồng ở xã khác nhưng biết có lớp học, dù xa vẫn về theo học. Điều đó cho thấy nhu cầu học làm cha mẹ là có thật, chỉ có điều làm thế nào để thấm tận nơi. Chương trình quốc gia giáo dục làm cha mẹ nếu được triển khai toàn quốc sẽ giúp được các bậc làm cha mẹ và những đứa trẻ được hưởng sự giáo dục, chăm sóc và bảo vệ tốt hơn. Cha mẹ trước hết phải biết cách bảo vệ con mình.”

Cần tài liệu riêng cho người chăm sóc trẻ

Tổng biên tập Báo PNVN Nguyễn Thị Thục Hạnh đã nghiên cứu rất kỹ dự thảo chương trình và chia sẻ với các đại biểu tham dự Hội thảo 2 câu chuyện có thật được gọi tới Tổng đài tư vấn Thanh Tâm của Báo PNVN khiến cả hội trường lặng đi.

“Tổng đài tư vấn Thanh Tâm của Báo PNVN tiếp nhận hơn 300.000 phút/năm, người gọi phải trả phí. Chúng tôi đã tiếp nhận những câu chuyện có thật, rất đau lòng. Thứ nhất là chuyện cậu bé 16 tuổi gọi tới Tổng đài và chia sẻ rằng bị ám ảnh nặng vì bố đi công tác xa, mẹ mỗi lần tắm đều bảo con mang quần áo vào cho mẹ. Cậu phải chứng kiến cảnh mẹ không mặc quần áo trong nhiều năm. Câu chuyện rất ám ảnh với chúng tôi. Thứ hai là chuyện gần đây, bố loạn luân với con gái, xâm hại con trong nhiều năm. Khi trao đổi, cả hai ca đều có điểm chung là không có kỹ năng”.

Tổng biên tập Báo PNVN cũng bày tỏ, cá nhân bà cũng như Báo PNVN mong muốn có thể tổ chức những buổi tập huấn cho càng nhiều ông bố, bà mẹ càng tốt để họ biết cách ứng xử với con khác giới trong nhà. Chứng kiến con lớn lên và thể hiện sự quan tâm đến con thế nào cho đúng.

“Những ca tôi vừa đề cập cha mẹ đều là những người có học vấn nhưng lại có hành xử không phù hợp. Điều đó cho thấy kỹ năng làm cha mẹ thời buổi này đang là vấn đề đáng nói. Mong muốn làm được gì thì làm, phải ra được kết quả cụ thể, phải đo đếm được là có tác động đến trẻ em thế nào. Tất nhiên việc này rất khó nhưng nếu đã làm là phải quyết tâm”- bà Nguyễn Thị Thục Hạnh bày tỏ.

Theo bà Hạnh, còn cần quan tâm đến việc đào tạo cho nam giới các kỹ năng làm bố, hiện đang bị bỏ trống; quan tâm đến việc làm cha làm mẹ với các đối tượng trẻ em đặc biệt (khuyết tật, khiếm thính...). “Nên xây dựng bộ tài liệu riêng cho cha, riêng cho mẹ và cho người chăm sóc vì xu thế bố mẹ đi làm ăn xa ngày càng tăng, trẻ phải sống cùng ông bà ngày một nhiều. Kỹ năng để ông bà dạy các cháu đang rất thiếu.

“Trong 3 hội thảo sắp diễn ra nên dành thời gian để hỏi trẻ em, để các em lên tiếng xem các em mong đợi gì ở cha mẹ. Làm được như vậy thì chương trình sẽ thành công hơn và chương trình chắc chắn nhận được sự ủng hộ vì rất đúng, rất trúng”- bà Hạnh đề xuất.

Bà Trương Thị Thu Thủy, Trưởng ban Dân tộc Tôn giáo, Hội LHPNVN nêu vấn đề, hiện có nhiều bà mẹ trẻ học thông tin làm cha mẹ, không qua trường lớp mà học online rồi ứng dụng vào thực tế. “Làm thế nào để chương trình giáo dục làm cha mẹ trở thành địa chỉ không thể thiếu được với các gia đình. Mục tiêu làm các bộ tài liệu vô cùng lớn, để khó ở đâu là họ có thể mở ra xem ngay. Đây được kỳ vọng là chìa khóa giải quyết nhiều vấn đề khác.”

Kết thúc buổi Hội thảo, Phó Chủ tịch Hội LHPNVN Trần Thị Hương cho biết, đây là một chương trình khó cả về tính chất của vấn đề, đối tượng và quy mô. Hội LHPNVN sẽ tiếp thu ý kiến đóng góp của các đại biểu, trong đó có đề xuất của Tổng biên tập Báo PNVN về việc lắng nghe ý kiến, mong muốn của trẻ em trong các hội thảo tới đây.

Về thời gian của chương trình, hiện có hai luồng ý kiến là 5 năm hay 10 năm. Hội nghiêng về phương án 10 năm và sẽ thể hiện trong các dự thảo sau. Sau khi hoàn thiện dự thảo sẽ xin ý kiến của chuyên gia các bộ, ngành và đặc biệt là lãnh đạo các bộ ngành liên quan...