Chính trường Canada khủng hoảng lòng tin
Tại cuộc họp khẩn ngày 1/3, các nghị sĩ cho rằng chính phủ Canada đang phải đối mặt với cuộc khủng hoảng chưa có tiền lệ, giáng một đòn mạnh vào sự độc lập của hệ thống tư pháp quốc gia này.
Động thái này diễn ra sau khi bà Jody Wilson-Raybould có phiên điều trần trước Ủy ban Tư pháp của Hạ viện Mỹ ngày 27/2. Tại đây, bà khẳng định giới chức chính phủ đã gây sức ép một cách “không thích hợp” với bà nhằm hỗ trợ SNC-Lavalin không phải ra tòa với cáo buộc hối lộ. Bà Jody Wilson cáo buộc 11 quan chức cấp cao chính phủ, trong đó có hai lãnh đạo hàng đầu trong nội các của Thủ tướng Justin Trudeau, đã liên tục gây sức ép với bà trong thời gian từ tháng 9 đến tháng 12/2018. Họ buộc bà phải từ bỏ cuộc điều tra hình sự chống lại công ty xây dựng SNC-Lavalin có trụ sở ở thành phố Montreal. Thay vào đó, công ty này chỉ phải trả một khoản tiền phạt.
Sau khi bà Wilson-Raybould từ chối “chỉ đạo” của Văn phòng Thủ tướng muốn bà dàn xếp để vụ việc liên quan đến SNC-Lavalin không cần tòa án phân xử, bà đã bị điều chuyển sang đảm nhiệm chức Bộ trưởng phụ trách Các vấn đề về cựu chiến binh. Những cáo buộc của cựu Bộ trưởng Tư pháp Jody Wilson-Raybould đã khiến cuộc khủng hoảng lớn nhất trong nhiệm kỳ của Thủ tướng Trudeau thêm trầm trọng.
Cuộc khủng hoảng chính trị tại Canada trở nên trầm trọng khi ngày 12/2 vừa qua, bà Wilson-Raybould đã đệ đơn từ chức lên Thủ tướng Trudeau. Bà Wilson-Raybould tuyên bố sẽ vẫn là nghị sĩ ở khu vực Vancouver-Granville.
Bà Wilson-Raybould là người thổ dân đầu tiên đảm nhận nhiều cương vị cấp cao trong Chính phủ Canada từ Bộ trưởng Tư pháp đến Bộ trưởng phụ trách Các vấn đề về cựu chiến binh. Hiện bà đang thuê cựu thẩm phán của Tòa án tối cao, Thomas Cromwell làm cố vấn pháp lý cho mình. Tiếp đó, ngày 18/2, cố vấn hàng đầu của Thủ tướng Trudeau là Gerry Butts cũng thông báo từ nhiệm trong bối cảnh dư luận đang đặt dấu hỏi lớn về những can thiệp của chính phủ vào tiến trình khởi tố tập đoàn xây dựng SNC-Lavalin.
Thủ tướng Trudeau đã lên tiếng bác bỏ quan điểm của cựu Bộ trưởng Tư pháp Wilson-Raybould đối với sự việc mà bà mô tả là can thiệp chính trị vào nhiệm vụ của bà. Ông đồng thời khẳng định Ủy ban Tư pháp và các cơ quan liên quan sẽ làm rõ điều gì đã xảy ra.
Một cuộc thăm dò dư luận mới đây do công ty nghiên cứu thị trường Leger thực hiện cho thấy uy tín của cá nhân Thủ tướng Canada Justin Trudeau đang bị ảnh hưởng do vụ việc này. Kết quả cuộc thăm dò trên cho biết 41% những người được hỏi ý kiến cho rằng Thủ tướng Trudeau đã hành động không đúng trong vụ việc liên quan đến SNC-Lavalin và cựu Bộ trưởng Tư pháp Jody Wilson-Raybould. Lãnh đạo đảng Bảo thủ đối lập Andrew Scheer đã nhiều lần yêu cầu Thủ tướng Trudeau từ chức.
Bí ẩn về tập đoàn “gây bão”
SNC-Lavalin là công ty lớn trong lĩnh vực kỹ thuật-xây dựng có hàng chục nghìn lao động trên toàn Canada. Đây là một trong những doanh nghiệp nhận được nhiều hỗ trợ nhất từ Cơ quan Phát triển Xuất khẩu của Chính phủ Canada (EDC). Doanh nghiệp này đã được vay ít nhất 2 tỷ CAD trong 2 thập kỷ qua. Điều đáng nói là phần lớn trong khoản tín dụng trên (khoảng 800 triệu CAD tới 1,7 tỷ CAD) được cấp cho SNC-Lavalin sau khi có tin Cảnh sát Hoàng gia Canada (RCMP) tiến hành điều tra về những cáo buộc tham nhũng tại tập đoàn này năm 2011.
SNC-Lavalin phải đối mặt với cáo buộc tham nhũng tại Canada, 2 nước châu Á và 3 nước châu Phi. Năm 2015, các công tố viên liên bang Canada cáo buộc SNC-Lavalin tội danh tham nhũng và hối lộ trong các thương vụ tại Libya. Theo thông tin do báo Globe and Mail tiết lộ, Công ty SNC-Lavalin bị buộc tội gian lận và tham nhũng từ 4 năm trước do hối lộ các quan chức Libya gần 36 triệu USD để đổi lấy các hợp đồng của chính phủ nước này. Công ty có hành vi lừa đảo các tổ chức ở Libya với khoản tiền lên tới 98 triệu USD trong thời gian từ năm 2001-2011.
Tập đoàn này đang sử dụng hàng chục nghìn lao động trên toàn Canada. Nếu bị kết án, SNC-Lavalin sẽ khó có thể nhận được hỗ trợ từ EDC cũng như những hợp đồng của chính phủ liên bang trong thời gian lên tới 10 năm. Tuy nhiên, con số này dao động từ 2 tỷ CAD đến 4,3 tỷ CAD kể từ năm 2002. EDC cũng bảo lãnh một khoản vay lên tới 500 triệu CAD dành cho SNC-Lavalin và áp dụng chính sách bảo hiểm rủi ro chính trị đối với SNC-Lavalin tại Venezuela và Angola.
Hồi năm 2013, Ngân hàng Thế giới (WB) đã từng công bố lệnh cấm SNC-Lavalin tham gia các hợp đồng của WB trong 10 năm. Đây là lệnh cấm dài nhất mà WB từng đưa ra vì tập đoàn này có âm mưu hối lộ khi dự thầu các dự án tại Bangladesh và Campuchia.
Trong giai đoạn 2014-2017, EDC đã ngừng hỗ trợ SNC-Lavalin do một loạt cáo buộc tham nhũng nhằm vào tập đoàn này. Tuy nhiên, hoạt động hỗ trợ dành cho SNC-Lavalin đã được EDC nối lại trong hai năm qua.
Ngoài các cáo buộc tại Libya và hai quốc gia châu Á, SNC-Lavalin cũng "dính" vào một trong những vụ án tham nhũng lớn nhất Canada. Cựu Giám đốc điều hành (CEO) của tập đoàn này là Pierre Duhaime mới đây đã nhận tội lạm dụng tín nhiệm, sau khi thừa nhận rằng các lãnh đạo của SNC-Lavalin đã trả 22,5 triệu CAD cho hai cán bộ quản lý cao cấp của Trung tâm bệnh viện Đại học McGill để có được thông tin giúp SNC-Lavalin giành được hợp đồng trị giá 1,3 tỷ CAD xây dựng bệnh viện mới.
Năm 2015, SNC-Lavalin đã đồng ý trả 1,5 triệu CAD để dàn xếp vụ kiện của Ngân hàng Phát triển châu Phi. Các cựu nhân viên SNC-Lavalin International Inc. bị cáo buộc đã có lệnh chuyển tiền bất hợp pháp cho các quan chức để giành được các hợp đồng xây dựng đường sá tại Mozambique và Uganda trong năm 2008 và 2010.
Với sự hậu thuẫn của EDC, SNC-Lavalin trong hai thập kỷ qua đã thắng nhiều hợp đồng kinh doanh trên khắp thế giới, từ Mỹ Latinh và châu Phi tới châu Âu và châu Á, trải rộng trên một loạt lĩnh vực dịch vụ kỹ thuật và xây dựng, các dự án đầu tư nước ngoài, dự án về nước, nhiệt điện… Mức hỗ trợ lớn mà EDC dành cho SNC-Lavalin trong những năm qua đang thổi bùng lên quan điểm cho rằng cần tiến hành cải cách chức năng-nhiệm vụ của cơ quan này, thay đổi cách thức mà chính phủ liên bang “đối xử” với các doanh nghiệp đang "dính" vào các nghi án tay “nhúng chàm”.
Theo Nghị sĩ đảng Dân chủ Mới (NDP) Charlie Angusk, sự ủng hộ của EDC dành cho SNC-Lavalin đang làm dấy lên các nghi vấn về mối quan hệ trong nhiều năm qua giữa Chính phủ Canada với tập đoàn xây dựng hàng đầu thế giới này.