Chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh: Bản hùng ca bất tử

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, Kon Tum là cứ địa quan trọng với vị trí địa đầu phía Bắc Tây Nguyên, án ngữ ngã ba biên giới Việt Nam - Lào - Campuchia, nối liền tuyến hành lang Bắc - Nam và tuyến hành lang giữa Đông và Tây Trường Sơn. Vì thế, đế quốc Mỹ và chính quyền Sài Gòn đã tập trung mọi lực lượng xây dựng vùng Bắc Kon Tum trở thành một khu vực phòng thủ kiên cố nhất ở phía Bắc Tây Nguyên, bao gồm căn cứ E42 ở Tân Cảnh và căn cứ Đăk Tô 2. Đăk Tô - Tân Cảnh trở thành cứ địa hết sức quan trọng của cả ta và địch. Địch chọn Đăk Tô - Tân Cảnh làm căn cứ quân sự then chốt án ngữ phía Bắc Tây Nguyên. Còn ta chọn nơi này làm mục tiêu tiến công chủ yếu trong chiến dịch.

Đăk Tô - Tân Cảnh trở thành địa bàn diễn ra nhiều trận chiến quyết liệt giữa ta và địch. Tiêu biểu phải kể đến: Chiến dịch Đăk Tô I vào năm 1967, lực lượng vũ trang Tây Nguyên đã tiêu diệt bộ phận Sư đoàn bộ binh 4, Sư đoàn kị binh không vận số 1 và Lữ đoàn dù 173 của Mỹ tại điểm cao 875, góp phần vào cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Mậu Thân năm 1968. Chiến dịch Đăk Tô II vào năm 1969, ta đã tiêu diệt nhiều sinh lực địch góp phần đánh bại chiến lược chiến tranh cục bộ và kế hoạch "tìm diệt" của Mỹ trên chiến trường Tây Nguyên.

Đặc biệt, năm 1972, thực hiện chủ trương chỉ đạo của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương, các đơn vị của ta đã quyết định mở chiến dịch Xuân - Hè 1972. Chiến dịch nhằm "Tiêu diệt địch, giải phóng Đăk Tô - Tân Cảnh, có điều kiện thì giải phóng thị xã Kon Tum. Hướng phát triển có thể là hướng Pleiku; có điều kiện thì mở rộng vùng giải phóng phía Tây Pleiku, giải phóng thị xã Buôn Ma Thuột, hình thành căn cứ địa hoàn chỉnh nối liền với căn cứ địa miền Đông Nam Bộ".

Trước tình hình này, Đảng bộ Kon Tum đã huy động tối đa lực lượng bộ đội địa phương, du kích, dân công phối hợp cùng bộ đội chủ lực B3 và Khu V tham gia chiến dịch. Về phía địch, tổng số lực lượng địch bố trị tại khu vực này lên tới 28 tiểu đoàn bộ binh, 6 tiểu đoàn pháo binh, 4 tiểu đoàn thiết giáp, địch quyết tâm tập trung lực lượng tạo thành tuyến phòng ngự vững chắc, ngăn chặn quân giải phóng đánh chiếm vùng đất Tây Nguyên.

Với sự tập trung lực lượng và có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, hai bên đã tạo ra một trận chiến gay go, quyết liệt. Cuối cùng, thắng lợi hoàn toàn nghiêng về quân giải phóng. Đúng 11 giờ trưa ngày 24/4/1972, lá cờ giải phóng do Tỉnh ủy Kon Tum trao cho Trung đoàn 66 hôm làm lễ xuất quân, được các chiến sĩ mang vào trận đánh, cắm tung bay trên đỉnh trung tâm căn cứ địch, báo tin giải phóng. Cụm phòng ngự Đăk Tô - Tân Cảnh, nơi kẻ địch mệnh danh là "vành đai thép" ở Bắc Tây Nguyên bị quân ta tiêu diệt gọn.

Chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh cùng với chiến thắng Quảng Trị và miền Đông Nam Bộ là những đòn tiêu diệt chiến dịch có ý nghĩa chiến lược vô cùng quan trọng. Nó đã tạo ra một cục diện mới trên chiến trường miền Nam, góp phần đánh bại một bước quan trọng chiến lược "Việt Nam hóa chiến tranh" và "Học thuyết Ních-xơn" ở Đông Dương, buộc Mỹ phải ký Hiệp định Paris, rút quân khỏi Việt Nam.

Với quyết tâm "Trường Sơn chuyển mình - Pô Kô dậy sóng, quét sạch quân thù, giải phóng Đăk Tô", "Tất cả vì tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược", nhân dân các dân tộc trên địa bàn tỉnh Kon Tum đã huy động tối đa sức người, sức của cho chiến dịch này. Những "rẫy mì cách mạng", "rẫy mì giải phóng", "tiếng chày giã gạo" thâu đêm cung cấp lương thực cho tiền tuyến; hình ảnh người mẹ "tay cầm khẩu súng, phía trước địu con, sau lưng cõng đạn" của nhân dân các dân tộc Kon Tum mãi mãi là biểu tượng cao đẹp cho ý chí "tất cả vì các mạng, vì độc lập dân tộc và khát vọng hòa bình".

Có thể nói, chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh là dấu mốc quan trọng trong sự nghiệp đấu tranh cách mạng của quân và dân Tây Nguyên, khẳng định bước trưởng thành vượt bậc của lực lượng vũ trang trong tác chiến hiệp đồng binh chủng, góp phần tạo thế và lực mới cho cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Trong những năm qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, các bộ, ban, ngành, di tích Chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh đã từng bước được bảo tồn, tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích bằng các nguồn vốn đầu tư của Nhà nước. Di tích Địa điểm Chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh trở thành địa chỉ về nguồn cho các thế hệ người Việt Nam, đặc biệt là nhân dân các dân tộc trên địa bàn tỉnh Kon Tum.