Liên quan đến vụ cháy tại Công ty Cổ phần bóng đèn phích nước Rạng Đông (đường Hạ Đình, quận Thanh Xuân, Hà Nội) tối ngày 28/8, TS. Nguyễn Hồng Vũ, Viện Nghiên cứu ung thư (City of Hope, California, Mỹ) cho biết, cơ chế thắp sáng của đèn huỳnh quang là cần thủy ngân (Hg). Trung bình, lượng thủy ngân có trong bóng đèn dao động từ 3 đến 46mg (mili gram). Bóng đèn dài 1.2m thường sử dụng có khoảng 5mg thủy ngân trong đó.
Cũng theo TS. Vũ, thủy ngân là kim loại nặng, trạng thái lỏng ở nhiệt độ bình thường và dễ bay hơi. Trong vụ này với nhiệt độ cao của đám cháy, kim loại thủy ngân trữ trong nhà máy để sản xuất bóng đèn và lượng kim loại thủy ngân có trong bóng đèn hoàn chỉnh bể ra đã rất dễ dàng bốc hơi vào không khí.
Kim loại thủy ngân ở dạng hơi trong không khí rất dễ dàng được hấp thụ (tỷ lệ hấp thu xấp xỉ 80%) vào phổi và nhanh chóng khuếch tán vào máu và phân phối vào tất cả các cơ quan của cơ thể. Ở dạng nguyên tố kim loại thủy ngân không tích điện, có khả năng khuếch tán cao và tan trong lipid, vượt qua hàng rào máu não và hàng rào máu nhau thai, cũng như hai lớp lipid của màng tế bào và các cơ quan nội bào! Hai cơ quan chính trong cơ thể tích tụ thủy ngân sau khi bị hấp thụ là não và thận. Sự bài tiết của thủy ngân ra khỏi cơ thể khá chậm. Theo đó, sẽ cần từ 30 đến 60 ngày để bài tiết phân nữa lượng thủy ngân trong các cơ quan trong cơ thể ngoại trừ não.
Hơn nữa, thủy ngân là một kim loại nặng “cực độc”. Do thủy ngân có ái lực cao với nguyên tố Selen (Se) và các nhóm sulfhydryl có trong nhiều enzyme và protein mô dẫn đến gây ra ảnh hưởng trực tiếp rối loạn các chức năng của chúng và làm hư hỏng tế bào. Các hư hỏng này có thể rất nghiêm trọng và cuối cùng làm tê liệt các hệ thống cơ quan như phổi, thận hoặc hệ thần kinh. Nhiễm độc nặng có thể dẫn đến tử vong.
Những người có triệu chứng nhiễm độc cấp tính với hơi thủy ngân khi hít phải là run rẩy, khó thở, tức ngực, không cảm giác được mùi, mất trí nhớ, khó ngủ, đau đầu, cảm giác yếu mệt, suy nhược cơ bắp, co giật cơ bắp, giảm chức năng nhận thức. Nhiễm độc thủy ngân còn là nguyên nhân gây nên sẩy thai và thai dị dạng.
Đối với thông tin nhà máy Rạng Đông trình bày trong đơn là đã thay thế kim loại thủy ngân bằng Amalgam. TS. Vũ cho biết Amalgam cũng là chất liệu được tạo ra từ thủy Ngân. Đó là hỗn hợp của kim loại thủy ngân và kim loại khác, trong đó thủy ngân là thành phần chính. Việc sử dụng Amalgam trong đèn huỳnh quang giúp mở rộng nhiệt độ hoạt động của bóng đèn, ổn định áp suất hơi thủy ngân khi nhiệt độ bóng đèn tăng nhưng chỉ đạt được hơn 90% sản lượng ánh sáng trong phạm vi nhiệt độ rộng hơn so với huỳnh quang tiêu chuẩn. Do đó, ở trạng thái này thủy ngân vẫn bay hơi được và nhiệt độ càng cao thì bay hơi càng dễ.
Một nghiên cứu được đăng trên tạp chí chuyên ngành “Annual Occupational and Environmental Medicine” đưa ra báo cáo về nhiễm độc thủy ngân xảy ra khi tháo dỡ một nhà máy sản xuất Bóng Đèn Huỳnh Quang ở Hàn Quốc năm 2015 cho thấy, 18/21 công nhân tham gia dự án tháo dỡ có triệu chứng ngộ độc. Trong số đó, 10 người có các triệu chứng dai dẳng ngay cả khi 18 tháng sau khi tiếp xúc với hơi thủy ngân.
Các triệu chứng ban đầu của 18 công nhân bao gồm phát ban da nói chung, ngứa, đau cơ, rối loạn giấc ngủ và ho và khạc đờm. Sau khi giảm bớt các triệu chứng ban đầu này, các triệu chứng muộn, chẳng hạn như mệt mỏi dễ mất ngủ, ác mộng và rối loạn lo âu, bắt đầu biểu hiện ở 10/18 bệnh nhân. 7 công nhân đã trải qua quá trình chăm sóc tâm thần do rối loạn giấc ngủ, rối loạn lo âu và trầm cảm, và 3 công nhân đã trải qua điều trị da liễu để điều trị nám da, phun trào da hồng ban và tổn thương da.
Hơn nữa, 3 công nhân đã biểu hiện cử động giật thô, 2 người bị biến dạng ngón tay hình cổ thiên nga và 2 người được chăm sóc để điều trị bệnh mất cảm giác; 2 công nhân đã trải qua điều trị tiết niệu cho rối loạn chức năng của hệ thống tiết niệu và bất lực nhưng không mang lại kết quả khả quan.
TS. Vũ cũng cho biết, rất bất ngờ và hụt hẫng với quyết định “thu hồi khuyến cáo không sử dụng thực phẩm bán kính 1m vụ cháy Rạng Đông” của chính quyền địa phương. Bởi hành động này đi ngược lại với hành động thông thường của các nước trên thế giới khi xảy ra khủng hoảng môi trường. Theo đó, chỉ khi môi trường được kiểm tra và đảm bảo an toàn thì người ta mới thu hồi lại các khuyến cáo về sức khỏe cho dân chúng.
Tăng cường biện pháp tự bảo vệ
Theo TS. Vũ cho biết, khi đã biết bị phơi nhiễm và nghi ngờ nhiễm độc bởi thủy ngân thì người bệnh cần được điều trị càng sớm càng tốt, bởi các tác động có hại của thủy ngân lên cơ thể là không thể phục hồi được. Nếu người dân trong vùng nhiễm, nên đi chỗ khác ở tạm trong một thời gian. Những người trong vùng nhiễm khi ra đường tuyệt đối phải sử dụng khẩu trang có trang bị than hoạt tính. Người dân cần cẩn thận với nước các bạn đang sử dụng, sau cơn mưa, thủy ngân có thể đã nhiễm vào nguồn nước! nên mua nước chai uống trong thời gian chờ kiểm nghiệm
Để đảm bảo sức khỏe cho người dân, TS. Vũ đề nghị chính quyền Hà Nội lập tức lấy mẫu khí, nước, đất từ tâm cùng cháy trở ra kiểm tra nồng độ thủy ngân cho đến khi không còn thấy nữa để xác định chính xác vùng nhiễm mà khoanh vùng. Đồng thời, đề nghị người dân di tản ngay ra khỏi những vùng được coi là nhiễm nặng và điều trị ngay những người có triệu chứng nhiễm độc thủy ngân. Thực hiện cô lập khu vực nhà máy có chứa thủy ngân ngay, tránh các tác nhân có thể làm lây lan. Ngoài ra, cũng cần sự hỗ trợ của các chuyên gia để thực hiện thu dọn và xử lý ô nhiễm thủy ngân.
Trước đó, như PNVN đã thông tin, tối ngày 28/8, tại công ty Cổ phần Bóng đèn phích nước Rạng Đông (phố Hạ Đình, quận Thanh Xuân, Hà Nội) đã xảy ra vụ cháy kho hàng. Cơ quan chức năng đã huy động 50 xe cứu hỏa, cứu nạn, 200 cán bộ chiến sĩ công an và cảnh sát PCCC tham gia dập đám cháy. Đến khoảng 22h30 cùng ngày, đám cháy cơ bản được khống chế.