Cô dân quân anh hùng trong chiến đấu
50 năm sau ngày bắn hạ máy bay Mỹ, cô dân quân Nguyễn Thị Dần (SN 1950, phường Hưng Dũng, TP Vinh, Nghệ An) ngày nào nay đã gần 70 tuổi. Sức khỏe không còn như xưa, dù vậy, ký ức về những năm tháng chiến tranh, nhất là kỷ niệm bắn rơi máy bay Mỹ vẫn được bà nhớ rõ từng chi tiết. Bằng giọng nói nhẹ nhàng và ánh mắt vẫn rực sáng, bà kể cho chúng tôi về một thời hào hùng ấy.
Sinh ra và lớn lên tại mảnh đất “làng đỏ” Hưng Dũng - nơi có phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh phát triển mạnh mẽ từ những năm 1930, từ nhỏ, Nguyễn Thị Dần đã mang trong mình tình yêu quê hương đất nước và luôn sôi sục ý chí cách mạng.
Những năm 1966 – 1968, khi đế quốc Mỹ bắt đầu leo thang đánh phá miền Bắc ác liệt, Ban chấp hành Đảng ủy xã Hưng Dũng (nay là phường Hưng Dũng, TP Vinh) quyết định thành lập đội trực chiến chiến đấu cơ động tại địa phương, thường trực 24/24 giờ với nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu trong mọi tình huống. Năm 1967, khi vừa tròn 17 tuổi, cô gái nhỏ nhắn Nguyễn Thị Dần xung phong tham gia đội và từ đó cùng các đồng chí của mình trực tiếp bảo vệ các công trình trọng điểm trong thành phố.
Bà Dần kể lại: “Thời điểm đó, những địa điểm như phà Bến Thủy, nhà máy điện, kho xăng, ga Vinh...bị địch giội bom điên cuồng suốt ngày đêm. Có ngày máy bay Mỹ ném 20 lần bom xuống thành phố. Đội dân quân trực chiến chúng tôi gần như không có thời gian để ăn cơm, tắm giặt... Có những lúc mãi đến khuya, khi máy bay địch rút về căn cứ thì mới cử người về hậu phương để lấy đồ tiếp tế...”.
Theo lời bà Dần, cũng trong khoảng thời gian này, đội dân quân trực chiến của xã Hưng Dũng đã 2 lần bắn trúng máy bay Mỹ. Lần đầu là vào ngày 23.6.1968, hôm đó, đơn vị đã bắn cháy máy bay F4 của giặc Mỹ rơi tại bãi bồi ven sông Lam. Phi công địch nhảy dù xuống, chờ đồng đội đến giải cứu, hàng chục máy bay địch ném bom xối xả xuống trận địa nhưng bà Dần và những đồng đội đã chiến đấu anh dũng và bắt sống giặc lái.
Còn lần thứ hai thì có lẽ bà sẽ không bao giờ quên được, bởi khi đó, chính bà là người đã bắn rơi máy bay Mỹ. “Hôm đó là ngày 25.7.1968, trung đội chúng tôi vừa được điều động xuống ga Vinh để phòng thủ, thì 2 máy bay địch giội bom bắn phá. Tôi nhảy xuống công sự vào trận đánh, khi chiếc máy bay bổ nhào đúng tầm ngắm của khẩu K53, tôi siết cò. Trong tích tắc, chiếc máy bay bốc cháy rồi chao đảo, rơi xuống đất. Mọi người nhảy ra hò hét, reo mừng, nhảy xuống công sự ôm tôi, hét lớn “Mi bắn trúng rồi, máy bay rơi rồi Dần ơi”. Chỉ đến lúc đó tôi mới tin rằng mình đã bắn rơi máy bay địch, chúng tôi ôm nhau, vui sướng mà nước mắt cứ rơi mãi” - bà Dần nhớ lại quá khứ hào hùng.
Sau chiến tích bắn rơi máy bay địch, trung đội trực chiến của bà đã tiếp 18 đoàn báo chí khắp nơi trên thế giới đến tìm hiểu. Năm 1971, với những chiến công lập được, lực lượng dân quân xã Hưng Dũng được Nhà nước phong tặng danh hiệu: Dân quân du kích làng Đỏ anh hùng. Riêng bà Dần còn được mời đi kể chuyện tại các lớp học nhằm giáo dục lòng yêu nước cho các thế hệ trẻ Việt Nam. Đặc biệt, tháng 7 năm đó, cô dân quân làng đỏ Nguyễn Thị Dần được Quân ủy Trung ương mời đi tham quan các nước XHCN ở Liên Xô. Chuyến đi đó là kỷ niệm đẹp trong cuộc đời bà Dần, bồi đắp thêm lý tưởng Cách mạng để trở về quê hương phục vụ tốt hơn nhân dân, Tổ quốc. Sau này, cùng với hai đồng đội ngày xưa, bà được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân.
Người phụ nữ kiên cường giữa đời thường
Sau những năm tháng trực tiếp chiến đấu cùng đội dân quân trực chiến, chiến đấu bảo vệ quê hương, khi chiến tranh kết thúc, cô dân quân Nguyễn Thị Dần trở về với cuộc sống đời thường, tiếp tục cống hiến cho quê hương làng Đỏ anh hùng.
Được sự tín nhiệm của lãnh đạo và nhân dân, bà Dần liên tục đảm nhận các chức vụ quan trọng trong bộ máy chính quyền xã Hưng Dũng lúc bấy giờ. Năm 21 tuổi, bà Dần trở thành đại biểu HĐNĐ trẻ nhất tỉnh Nghệ An đồng thời là đại biểu Đại hội toàn quốc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ III. Sau đó bà tiếp tục làm việc ở văn phòng Đảng ủy, văn phòng phụ nữ, hợp tác xã... Đến tháng 11.1986, bà Dần được bầu làm Chủ tịch UBND xã Hưng Dũng. Đến năm 1995 bà tiếp tục được cử đi học nâng cao nghiệp vụ tại Trường Chính trị Nghệ An.
Tuy nhiên, trong thời gian bà đang đi học thì người chồng của bà đột ngột ra đi sau một vụ tai nạn. Nén đau thương, bà Dần gượng dậy vừa hoàn thành khóa học, vừa làm đủ nghề nuôi dạy 4 đứa con ăn học nên người và chăm sóc mẹ chồng tuổi ngoài 80. Tuổi trẻ tham gia chiến đấu bảo vệ tổ quốc, tinh thần anh dũng của cô dân quân làng đỏ ngày nào đã rèn luyện cho bà sự chịu khó, quyết tâm chấp nhận số phận để vươn lên trong cuộc sống.
Rồi thời kỳ khó khăn, gian khổ ấy cũng qua đi. Những nhọc nhằn của bà nay đã được đền đáp khi các con của bà khôn lớn, thành đạt và có gia đình hạnh phúc. Hàng ngày “cô dân quân Làng Đỏ” ngày nào tận hưởng niềm vui quây quần bên con cháu nhưng vẫn không quên tiếp tục cống hiến cho quê hương. Hiện tại, bà đang được hưởng chế độ thương binh 4/4, là bí thư chi bộ khối Tân Phúc, phường Hưng Dũng, thành phố Vinh và tích cực tham gia các hoạt động đoàn thể tại địa phương.
Với cảm hứng từ một lần gặp gỡ, nhạc sĩ Nguyên Nhung đã sáng tác ca khúc “Cô dân quân làng Đỏ” với những câu từ, hình ảnh ca ngợi vẻ đẹp của cô gái tuổi mười tám đôi mươi dũng cảm, ngoan cường. Bài hát cũng như hình ảnh cô dân quân Nguyễn Thị Dần bắn cháy máy bay Mỹ năm xưa sẽ còn sống mãi với thời gian, như chứng nhân cho một giai đoạn huy hoàng của lịch sử dân tộc và của chính cuộc đời bà. Cuộc sống khi trở về đời thường của bà Dần dẫu có nhiều thăng trầm, cũng đã trọn vẹn như tinh thần anh dũng của cô dân quân năm ấy.
“Từ chiến hào tay súng em dương lê, đến đường cày lúa hàng hàng thẳng tắp, em trải đẹp đời lên từng mảnh đất... Em đi tiếp đạn lên núi, em xông pha giữa chiến hào và tiếng súng em gầm vang trong lửa khói, vạch từng đường, đạn sáng rực trời cao...”.
Lời ca khúc “Cô dân quân làng Đỏ” (nhạc sĩ Nguyên Nhung)