Di chứng khủng khiếp từ phốt pho trắng

"Nguyên tố của quỷ dữ"

Diêm là một loại hàng hoá phổ biến ở Anh, Mỹ vào đầu thế kỷ 19. Những người trong ngành đã làm việc không mệt mỏi để tìm ra những cải tiến mới trong công nghệ làm diêm: Đó là dùng phốt pho trắng.

Nổi tiếng là độc hại nhưng phốt pho trắng vẫn vô cùng phổ biến và ngành công nghiệp tạo ra chúng để làm diêm thu lợi nhuận cao. Các chủ nhà máy đều biết rằng tiếp xúc lâu dài với phốt pho trắng có thể gây hoại tử hàm nhưng họ vẫn tiếp tục cho sử dụng nó. Họ thuê phụ nữ và trẻ em gái làm việc trong nhà máy từ 10 đến 15 giờ mỗi ngày. Ước tính, vào những năm 1900 có gần 5 triệu phụ nữ tham gia lực lượng lao động trong ngành này.

Mỗi sáng, các công nhân đến xưởng làm diêm. Họ trộn đều phốt pho với keo và màu, sau đó sấy, xếp hàng nghìn que diêm lên một chiếc khung. Rồi bộ phận ngâm sẽ nhúng số diêm đó vào hỗn hợp phốt pho. Sau khi diêm khô, các công nhân sẽ thực hiện công đoạn cuối là đóng hộp. Một công nhân có thể nhúng tới 10 triệu que diêm mỗi ngày, vừa làm vừa phơi nhiễm mình với thứ hóa chất độc hại.

Năm 1855, một công nhân nhà máy mới 16 tuổi tên Cornelia đến khám bác sĩ ở New York (Mỹ) vì bị đau răng ở hàm dưới bên phải, thậm chí không thể ăn uống. Cô cho biết cô làm việc ít nhất 8 tiếng/ngày tại một nhà máy đóng gói diêm suốt 2 năm. Bản thân cô không hay biết rằng mình thường xuyên tiếp xúc với chất phốt pho trắng độc hại. Bác sĩ đã cắt nướu, loại bỏ một chiếc răng và cho phép cô trở lại nhà máy. Tuy nhiên, Cornelia trở lại gặp bác sĩ tại bệnh viện Bellevue trong tình trạng tồi tệ hơn. Một cái lỗ đã hình thành trong hàm của cô và liên tục chảy mủ. Cuối cùng, trong một ca phẫu thuật đầy đau đớn, bác sĩ đã cắt bỏ toàn bộ hàm dưới của bệnh nhân.

Cornelia chỉ là một trong số hàng trăm phụ nữ gặp phải các triệu chứng như đau răng và rụng răng, mặt sưng lên, biến dạng xương hàm, tổn thương gan. Trong các nhà máy công nghiệp, các nữ công nhân được thuê để nhúng que gỗ vào phốt pho trắng, ngâm trong nhiều giờ liền. Việc phơi nhiễm quá gần với phốt pho trắng khiến họ mắc căn bệnh "hàm phossy" khiến xương hàm dần bị thối rữa, khuôn mặt bị biến dạng và thường bị tẩy chay khỏi nơi làm việc. Ước tính, xấp xỉ 11% người phơi nhiễm với phốt pho trắng bị chứng "hàm phossy". Tới năm 1909, nước Mỹ ghi nhận trên 100 trường hợp như vậy.

Phá vỡ im lặng

Trong khi giới chủ bàng quan trước mọi việc, các công nhân buộc phải tự giải quyết vấn đề của mình. Tháng 6/1888, nhà hoạt động bảo vệ công bằng xã hội và quyền của phụ nữ Annie Besant đã viết về hoàn cảnh của những cô gái làm diêm ở Anh. Trong bài báo "Nô lệ trắng ở London", bà Besant ghi lại những điều kiện làm việc tồi tệ, mức lương thấp ở các nhà máy diêm ở Anh và thực trạng đáng sợ của bệnh "hàm phossy". Vào thời điểm Besant viết bài, một số quốc gia đã cấm sử dụng phốt pho trong các nhà máy. Tuy nhiên, chính phủ Anh cho rằng việc cấm hóa chất này sẽ dẫn đến hạn chế thương mại tự do.

Bài báo của Besant tạo ra xung đột giữa Bryant & May, một nhà máy sản xuất diêm lớn ở London và công nhân của họ. Bryant & May đã gây áp lực buộc công nhân phải ký một tuyên bố từ chối các yêu cầu của Besant và sa thải những công nhân nào không làm vậy. Những thợ thủ công ở công ty quyết định thành lập "Hội những cô gái bán diêm" và Besant đồng ý trở thành lãnh đạo của hội. Một cuộc đình công đã nổ ra năm 1888 của công nhân diêm, trong đó 1.400 công nhân nhà máy từ chối làm việc, phản đối các điều kiện làm việc tồi tệ. Các công nhân đình công giành được một số nhượng bộ từ Bryant & May, bao gồm cả việc chấm dứt các khoản phạt bất công nhưng nhà máy vẫn tiếp tục sử dụng phốt pho trắng.

Mặc dù phốt pho trắng chưa bị đặt ra ngoài vòng pháp luật ở Anh, cuộc đình công năm 1888 đã thu hút sự chú ý về tình trạng kinh khủng ở nhiều nhà máy diêm. Các nhà báo tố cáo các vụ lạm dụng, bao gồm cả nỗ lực che đậy mức độ nghiêm trọng của bệnh "hàm phossy". Năm 1892, tờ The Star xuất bản bộ ảnh về nạn nhân "hàm phossy" tại công ty Bryant & May. Tờ báo cáo buộc Bryant & May đã buộc một công nhân mắc chứng "hàm phossy" phải nghỉ việc và hứa sẽ trả lương khi cô ấy bình phục. Thế nhưng, khi nữ công nhân này khỏi bệnh, họ từ chối thuê lại cô chỉ vì ngoại hình đáng sợ của nạn nhân.

Ngay cả sau khi đã biết về sự che đậy, chính phủ Anh vẫn quyết định không cấm phốt pho trắng, độc chất đã gây hại cho người lao động trong hơn nửa thế kỷ. Năm 1898, chính phủ Anh cuối cùng đã phạt công ty Bryant & May.

Người phơi nhiễm với phốt pho trắng bị chứng "hàm phossy"

Năm 1891, ông William Booth, người sáng lập Salvation Army, đã tham gia cuộc chiến chống lại việc sử dụng phốt pho trắng. Ông mở một nhà máy diêm ở Old Ford, East London, từ chối sử dụng hóa chất này với hy vọng nó sẽ gây áp lực buộc các nhà máy khác phải làm như vậy. Nhà máy của ông đã cổ vũ người tiêu dùng tẩy chay diêm phốt pho trắng. Chỉ sử dụng phốt pho đỏ vô hại, các công nhân sản xuất được 6 triệu hộp diêm mỗi năm. Ông Wiliam Booth đã tổ chức các chuyến tham quan cho nhiều nghị sĩ và nhà báo đến nhà máy của mình. Ông cũng đưa họ đến nhà của những nữ công nhân đang làm việc 11 - 12 giờ mỗi ngày để sản xuất diêm cho các công ty như Bryant & May. Dư luận đã buộc công ty Bryant & May phải xem xét lại chính sách của mình. Năm 1901, Gilbert Bartholomew, Giám đốc điều hành của Bryant & May, tuyên bố ngừng sử dụng phốt pho trắng và dùng một chất thay thế an toàn trong sản xuất là sesquisulfide.

Nước Anh cuối cùng cấm hoàn toàn phốt pho trắng vào năm 1910 nhưng nỗi đau chứng "hàm phossy" do nó mang lại ám ảnh bao thế hệ nữ công nhân làm diêm. Hệ luỵ và di chứng "hàm phossy" đeo đẳng suốt đời họ. Ngày nay, phốt pho trắng chủ yếu được sử dụng trong các loại vũ khí hóa học. Khi được bắn ra từ những quả bom, đạn pháo phát nổ, phốt pho trắng có thể tự cháy trong không khí, gây bỏng nặng khiến da thịt nạn nhân hoại tử và rất khó dập tắt. Công ước Geneva về bảo vệ các nạn nhân chiến tranh năm 1977 chính thức cấm những vũ khí "gây thương vong hoặc đau đớn không cần thiết", trong đó có phốt pho trắng nhưng quân đội nhiều nước hiện nay vẫn sử dụng loại vũ khí nguy hiểm này.

(Theo Conversation, allthatsinteresting.com)