Nguồn nhân lực: Nhiều bất cập từ đầu vào lẫn đầu ra
Đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh (Vĩnh Long) khi bàn về các vấn đề kinh tế, xã hội trước Quốc hội chiều 30/5 đã khẳng định lao động việc làm là một trong những yếu tố quyết định đối với thành công của việc cơ cấu lại kinh tế, phát triển văn hóa xã hội. Tuy nhiên, so với các khu vực ASEAN, năng suất lao động của Việt Nam thấp hơn, chất lượng đào tạo cũng không bằng, chưa đáp ứng được nhu cầu tuyển dụng và thực tiễn xã hội.
“Về cơ cấu, trình độ lao động trong các ngành là 1 đại học, 1 cao đẳng, 1 công nhân kỹ thuật. Cơ cấu này đang mất cân đối, đặc biệt khi so sánh với những nước phát triển. Đáng báo động khi lao động trình độ đại học thất nghiệp chiếm tỷ lệ 9,58%, khoảng trên 120.000 người” – bà Quyên Thanh nói.
Đại biểu Đinh Duy Vượt (Gia Lai) cũng phàn nàn rằng, mỗi năm tỉnh nào cũng có hàng trăm sinh viên tốt nghiệp đại học ra trường thiếu việc làm. Chưa tính đến sinh viên cử tuyển, những sinh viên này học hành, thi cử đầu vào tử tế, thậm chí học tại các trường tên tuổi nhưng đang tất tưởi kiếm việc làm, vì mưu sinh phải giấu bằng đại học để làm mọi việc.
Ông đặt câu hỏi rằng, liệu có phải đất nước ta đang quá dư thừa nguồn nhân lực đại học, sau đại học, hay xã hội, các doanh nghiệp hiện tại và tương lai có thực sự cần hết nguồn nhân lực này trong khi đó những thợ tay nghề giỏi, kỹ sư giỏi trực tiếp làm ra sản phẩm vẫn còn thiếu trầm trọng?
Đại biểu Vượt nhìn nhận, nếu không có đánh giá, dự báo khoa học trách nhiệm về thị trường lao động, sẽ là lãng phí lớn cho xã hội và gia đình, chứa đựng tiềm ẩn bất ổn cho xã hội mà nguyên nhân là cử nhân và thạc sĩ thất nghiệp.
“Trong khi chúng ta tính đến kéo dài thời gian về hưu càng gây ra tác động không hề nhỏ, thì nhiều địa phương vẫn đua nhau nở rộ các phân hiệu trường đại học để làm kinh tế là chính, nhằm lợi dụng tối đa về đất, về tự chủ, cạnh tranh thu hút sinh viên bằng nhiều cách. Ngay từ đầu vào, học hành giảng dạy khi tốt nghiệp ra trường với điểm cao chót vót, nhưng chất lượng hạn chế, chưa thể là thầy, chưa thể là thợ nhưng bố mẹ và sinh viên này có thừa kỹ năng luồn lách đua vào các cơ quan nhà nước” – ông nêu thực trạng.
Đại biểu Hoàng Quang Hàm (Phú Thọ) thì dẫn chứng các con số bất cập về thị trường lao động: Hết năm 2018 nền kinh tế có khoảng 54 triệu lao động nhưng có 22 triệu lao động chưa qua đào tạo, 41 triệu lao động chưa được đào tạo từ 3 tháng trở lên. Điều này cho thấy chất lượng lao động ảnh hưởng đến tăng trưởng, nguy cơ dư thừa lao động khi đối diện với cách mạng công nghiệp lần thứ 4.
Làm rõ cử nhân ngành nào đang thất nghiệp
Trước bất cập này, đại biểu Nguyễn Thị Quyên Thanh kiến nghị Chính phủ quan tâm xây dựng, hoàn thiện cơ chế chính sách, gắn kết chặt chẽ giữa giáo dục đào tạo, lao động và việc làm. Ngoài ra, cần thực hiện nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nhằm tăng năng suất lao động, dẫn đến phát triển hài hòa kinh tế, văn hóa, xã hội.
Bà Thanh còn chỉ ra thực trạng giáo dục đồng bằng sông Cửu Long đã tụt hậu 5 năm so với mặt bằng chung cả nước và ít nhất 10 năm so với vùng đồng bằng sông Hồng và khu vực Đông Nam Bộ. Đây là vùng trũng của giáo dục. "Cần có cơ chế đặc thù phù hợp, tạo điều kiện cho giáo dục tại khu vực này tiến bộ, giảm tỷ lệ học sinh bỏ học", bà Thanh nói.
Theo dõi sát sao buổi thảo luận tại nghị trường ngày 30/5, đại biểu Nguyễn Văn Tiên – Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, về thông tin tỷ lệ cử nhân thất nghiệp mà đại biểu Quyên Thanh nêu, Bộ GD&ĐT và một số Bộ liên quan cần phải làm rõ cử nhân ngành nào đang thất nghiệp nhiều nhất.
“Tôi nghĩ kỹ sư xây dựng, những người làm chuyên môn kỹ thuật hầu như không thất nghiệp, không làm nhà nước thì làm doanh nghiệp, các nghề khác. Đối tượng thất nghiệp chủ yếu, theo tôi là cử nhân ngành xã hội như ngành luật, sư phạm... Nhà nước cần suy nghĩ xem làm thế nào để tổ chức dịch vụ để “hấp thu” được đối tượng này” - ông đề xuất.
Ông Nguyễn Văn Tiên gợi ý, đơn cử như cử nhân luật đang thất nghiệp nhiều, trong khi đó các trường học, bệnh viện thỉnh thoảng lại bị kiện tụng nhưng lúng túng không biết xử lý ra sao, dẫn đến nhiều rắc rồi. “Tại sao bệnh viện, trường học không có vị trí cử nhân luật sư, dẫn đến nhiều rắc rối?” - ông nói.
Bên cạnh đó, cũng theo đại biểu Nguyễn Văn Tiên, nhà nước cần xem xét cơ cấu đào tạo ngành nghề hợp lý chưa. Bộ GD&ĐT nên giải trình để làm rõ việc liệu có phải đang đào tạo quá nhiều cử nhân các ngành xã hội, dẫn đến dôi dư thất nghiệp hay không.