Giúp người lớn tuổi thích nghi với thế giới đang thay đổi bởi AI

"Ôi trời!", một giáo sư đại học đã nghỉ hưu thì thầm.

"Nó có chứa vi-rút không?", một người phụ nữ thắc mắc trong lúc đang ghi chép.

Một người đàn ông 79 tuổi đưa ra câu hỏi khiến nhiều người băn khoăn: "Làm sao biết tin này là giả hay thật?"

Tại một lớp học ở trung tâm dành cho người cao tuổi thuộc vùng ngoại ô Chicago (Mỹ), hàng chục học viên đang tìm hiểu về trí tuệ nhân tạo (AI), bước nhảy vọt công nghệ mới nhất và có thể là lớn nhất đối với cuộc sống. Nhiều người trong số những học viên lớn tuổi này thậm chí đã sống qua thời kỳ con người phát minh ra tủ lạnh, quá trình chuyển đổi từ phát thanh sang truyền hình và sự ra đời của Internet.

Họ không hề đơn độc. Trên khắp nước Mỹ, nhiều lớp học như vậy được ra đời để giúp người lớn tuổi nắm bắt cách AI có thể thay đổi cuộc sống của họ, cũng như những mối đe dọa mà công nghệ này mang lại.

Thích nghi với thế giới đang thay đổi bởi công nghệ

Người lớn tuổi đang ở trong thời khắc đặc biệt của thế giới công nghệ. AI mang lại những lợi ích đáng kể, như giúp họ giảm bớt cảm giác cô đơn và lên lịch khám bệnh dễ dàng hơn.

Tuy nhiên, nó cũng đi kèm với rủi ro, đặc biệt đối với người lớn tuổi. Các nghiên cứu chỉ ra rằng người lớn tuổi dễ bị lừa đảo hơn khi sử dụng AI, như qua các cuộc gọi giả mạo hay email lừa đảo. Ngoài ra, họ có thể dễ dàng tin những thông tin sai lệch hơn, do AI đang được sử dụng để tạo ra và phát tán tin giả.

Trong khi những người xung quanh còn tỏ ra nghi ngờ, Barbara Winston đã bắt đầu tự tìm hiểu thêm về AI sau khi tham gia lớp học. Về nhà, bà tải xuống sách về AI và tìm hiểu các nền tảng có thể sử dụng. Bà thậm chí còn hỏi ChatGPT cách điều trị một vấn đề y tế cá nhân.

Các lớp học này nhằm giúp người cao tuổi mới tiếp cận công nghệ hiểu cách AI có thể tác động tích cực đến cuộc sống của họ, nhưng cũng nhấn mạnh đến tính thận trọng. Theo các chuyên gia, người cao tuổi cần duy trì sự "hoài nghi lành mạnh" khi bắt đầu sử dụng và tương tác với AI.

"Đó là một thách thức", Michael Gershbein, giảng viên của lớp học ở Northfield, chia sẻ. "Nhìn chung, sự nghi ngờ của những người cao tuổi là tốt nhưng tôi không muốn họ sợ hãi đến mức không dám làm gì trực tuyến".

Các câu hỏi trong lớp học của Gershbein rất đa dạng, từ vô lý đến thực tế và học thuật. Tại sao những đôi giày mới không còn dây giày nữa? AI có thể thiết kế lộ trình cho chuyến đi dài ngày đến Charleston, Nam Carolina không? Những hàm ý địa chính trị của AI là gì?

Gershbein nhận thấy mức độ quan tâm đến AI đã tăng đáng kể trong chín tháng qua. Để đáp ứng nhu cầu này, ông hiện tổ chức các khóa học về AI một hoặc hai lần một tuần. Mục tiêu là cung cấp "không gian an toàn" cho người lớn tuổi để họ cảm thấy thoải mái khi học và thảo luận về AI. Trong các lớp học này, Gershbein giúp nhóm đối tượng này hiểu bức tranh toàn cảnh về AI, giải đáp những thông tin rời rạc mà họ có thể đã nghe từ các nguồn khác.

Trong một buổi học kéo dài 90 phút tháng 6, Gershbein đã thảo luận về deepfake - kỹ thuật sử dụng AI để tạo ra hình ảnh, âm thanh và video giả mạo, sai sự thật. Khi ông phát một vài đoạn deepfake, những người lớn tuổi ở đó không khỏi kinh ngạc. Họ không ngờ rằng video giả mạo có thể trông thật đến vậy.

Không dừng lại ở đó, mối đe dọa mà AI tạo ra cho người lớn tuổi còn bao gồm cả những vụ lừa đảo tinh vi sử dụng công nghệ sao chép giọng nói. Một báo cáo do Hiệp hội Người Mỹ Nghỉ hưu công bố vào năm ngoái cho biết người Mỹ trên 60 tuổi mất đến 28,3 tỷ đô la mỗi năm do các âm mưu tống tiền, một số được hỗ trợ bởi AI.

Nỗ lực nâng cao hiểu biết về công nghệ

Các chuyên gia từ Hội đồng Quốc gia Người cao tuổi cho biết lớp học về AI tại các trung tâm dành cho người lớn tuổi đã gia tăng trong những năm gần đây và đi đầu trong nỗ lực nâng cao hiểu biết về kỹ thuật số.

"Có quan niệm sai lầm rằng người lớn tuổi không sử dụng công nghệ. Điều đó không đúng", Dianne Stone, Phó Giám đốc tại Hội đồng Quốc gia Người cao tuổi, chia sẻ.

Bà cho biết các khóa học này nhằm tạo ra sự "hoài nghi lành mạnh" về những gì công nghệ có thể làm, giúp người lớn tuổi hiểu rằng không phải mọi thứ họ nghe được đều đúng và việc cập nhận tin tức là tốt nhưng cần làm điều đó một cách chọn lọc.

Siwei Lyu, giáo sư tại Đại học Buffalo, cho biết việc đạt được sự cân bằng giữa lợi ích và nguy cơ của AI có thể rất khó khăn. Các lớp học giảng dạy về AI thường chỉ nhấn mạnh một khía cạnh, hoặc nêu bật lợi ích của AI, hoặc tập trung vào rủi ro nó có thể mang lại.

"Chúng ta cần dạy về AI cho người cao tuổi, nhưng cách tiếp cận phải thật cân bằng và được thiết kế phù hợp", Lyu cho biết.

Sau khi đến các lớp học về AI, những người lớn tuổi chia sẻ rằng họ đã hiểu rõ hơn về cả lợi ích và rủi ro của công nghệ này. Linda Chipko, 70 tuổi, người đã tham gia một khóa học vào tháng 6 ở ngoại ô Atlanta, nói: "Chất lượng của AI phụ thuộc vào những người thiết kế và lập trình nó. Chúng ta cũng không nên tin tưởng AI một cách mù quáng". Chipko cho biết bà tham gia lớp học để "hiểu" về AI, nhưng cuối cùng kết luận "Lớp học này không dành cho tôi".

Một số người thậm chí đã bắt đầu ứng dụng AI vào cuộc sống. Ruth Schneiderman, 77 tuổi, đã sử dụng AI để minh họa cho một cuốn sách thiếu nhi mà bà đang viết. Trải nghiệm đó đã khơi dậy sự hứng thú của bà, khiến bà tham gia lớp học ở Northfield để tìm hiểu sâu hơn về công nghệ này.