GS Phan Văn Trường: “Công dân toàn cầu là một phong thái văn hóa”

Công dân toàn cầu - Công dân vũ trụ là cuốn sách vừa ra mắt độc giả của GS Phan Văn Trường, cố vấn của chính phủ Pháp về Thương mại quốc tế. "Cuốn sách này tôi viết trước tiên để trả lời cho câu hỏi "Thế nào là công dân toàn cầu?". Chúng ta đang sẵn là công dân vũ trụ, ngay lúc này, ngay tại đây. Và tất nhiên chúng ta đang mang một sứ mệnh. Chính vì thế mà tinh thần "công dân toàn cầu" không thể là một xu thời, mà còn phải được hiểu như một sự tự giác tu thân", GS Phan Văn Trường chia sẻ.

Ngay từ đầu sách, GS Phan Văn Trường trích dẫn câu của triết gia Socrates: "Tôi không phải là công dân của riêng thành phố Athens hay nước Hy Lạp, mà còn là một công dân toàn cầu". Như vậy, "công dân toàn cầu" không phải là một khái niệm mới có gần đây, nhưng là một khái niệm được nhắc đến nhiều gần đây, với không ít ngộ nhận.

Công dân toàn cầu theo GS Phan Văn Trường là một phong thái văn hóa, khó lòng đưa ra định nghĩa cho khái niệm này dựa trên những tiêu chuẩn vật chất. GS Phan Văn Trường đã chọn một cách đặc biệt: Chia sẻ về cuộc sống của những người mà ông từng gặp và cho rằng họ đang sống và làm việc như một công dân toàn cầu, và để độc giả tự đúc kết cho mình cảm nhận riêng. Những người được mô tả trong sách ông có một doanh nhân trẻ, một chú bé người Việt, một người phụ nữ Pháp gốc Việt, hoặc một doanh nhân vĩ đại người Mexico… Họ khác nhau về quốc tịch, giới tính, độ tuổi, công việc, nếp sống… nhưng họ là công dân toàn cầu.

Theo cách đó, ông dẫn bạn đọc lần lượt qua 10 chương sách: AND của những công dân toàn cầu, Những kiểu người tiêu biểu qua nhiều thời đại, Công dân toàn cầu đầu tiên tôi từng gặp, Công dân toàn cầu nhỏ tuổi nhất tôi từng gặp, Một nữ "công dân toàn cầu" đặc biệt, Một công dân toàn cầu thật ấm áp, Công dân toàn cầu đi dự đại tiệc, Văn hóa làm việc và hành xử của công dân toàn cầu, Những điều tối kỵ với công dân toàn cầu, Thông điệp thầm kín của vũ trụ.

Nếu có người có đầy đủ tư cách để đưa ra định nghĩa về công dân toàn cầu, thì đó hẳn là giáo sư Phan Văn Trường và những trải nghiệm phong phú của ông. Ông sinh ra ở Việt Nam, có vợ là người Việt, nhưng "lớn lên ở Mã Lai, học hồi bé toàn bằng Pháp ngữ, làm việc suốt đời bằng tiếng Anh, tiếng Bồ Đào Nha, phải bập bẹ cả tiếng Thái, tiếng Bahasa Indonesia và Malaysia". Ông làm việc trong doanh nghiệp có văn phòng trên 60 nước, đi thăm các cơ sở đó mỗi năm, luôn cầm 2 hộ chiếu…". Nhưng giáo sư cho rằng "Không phải cứ có kích thước quốc tế mà có thể tự cho nhãn hiệu công dân toàn cầu".

Theo ông: "Làm công dân toàn cầu trước tiên phải là một công dân, trước khi nghĩ đến chuyện toàn cầu". Ông khẳng định: Vũ trụ đã tạo ra chúng ta để yêu thương, để biết yêu thương, để cho trọn tình yêu thương. Nội dung phải đi trước hình thức. Có chân dung của một con người quốc tế là chưa đủ, còn cần sự nhìn nhận tự thân rằng mình thuộc một cộng đồng con người mà vũ trụ đã tạo ra để mang một sứ mệnh, không ngừng xây dựng một xã hội văn minh hơn, nhân ái hơn, trong lành hơn.

GS Phan Văn Trường cho rằng, tinh thần "công dân toàn cầu" không thể là một xu thời, mà còn phải được hiểu như một sự tự giác tu thân, và "cuộc sống lý tưởng nhất là thuận tự nhiên".

Bàn về "ADN của những công dân toàn cầu", GS nhắc đến nhiều tên tuổi lớn từ cổ chí kim để minh họa cho những phẩm chất của công dân toàn cầu. Đó là nhà vật lý thám hiểm thế kỷ XIX Livingstone thường sống một mình ở rừng nguyên sinh, với châm ngôn: "Tôi sẵn sàng ở bất cứ nơi nào trên trái đất này, miễn là nơi đó cho phép tôi tiến lên và phát triển". Là triết gia Socrates, một trong những người đầu tiên chỉ ra rằng ta phải biết bảo vệ địa cầu, bảo vệ tự nhiên và sinh vật. Là ông Alexandre Yersin, cống hiến rất nhiều cho nhân loại, sống thoải mái ở Nha Trang hàng chục năm liền… GS Phan Văn Trường cho rằng "Đây là cá tính hiếm có mà công dân toàn cầu nào cũng sở hữu ít nhiều: Ở bất cứ nơi nào trên thế giới cũng thích ứng nhanh chóng".

Với lối phân tích đó, tác giả lần lượt nhắc tiếp các vị Nguyễn Du, Phan Bội Châu, Trương Vĩnh Ký, một cậu bé ông gặp ở bãi biển… với những đóng góp cho nhân loại. Từ đó ông cũng vạch ra những "tiêu chuẩn thừa" trong một số định nghĩa về công dân toàn cầu hiện nay, và từ những điểm chung của các vị nói trên tìm ra những tiêu chuẩn tiệm cận sự chính xác hơn.