Đất đủ điều kiện được cấp sổ đỏ, bị thu hồi không được bồi thường
Theo trình bày của bà Vũ Thị Lan (SN 1936), diện tích đất 176,7m2 thuộc địa bàn xã Phú Diễn, huyện Từ Liêm (nay là phường Phú Diễn, quận Bắc Từ Liêm) có nguồn gốc là đất để hoang hóa, có vị trí một bên là ngoài tường rào phía trước cửa Nhà máy Z157, một bên là mương thoát nước giáp Quốc lộ 32, đất không có người sử dụng.
Năm 1978, bà Lan đã khai hoang, tôn tạo đất để trồng cây ăn quả và xây dựng nhà ở để trông nom cây cối. Gia đình bà Lan sử dụng đất từ năm 1978 liên tục, ổn định, không tranh chấp cũng như không bị xử phạt vi phạm hành chính về đất đai cho đến khi có Quyết định phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ số 5532/QĐ-UBND ngày 14/8/2009 của UBND huyện Từ Liêm.
Theo quy định tại Khoản 4, Điều 50 Luật Đất đai năm 2003 quy định về cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ) cho hộ gia đình, cá nhân, cộng đồng dân cư đang sử dụng đất như sau:
“Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất không có các loại giấy tờ quy định tại Khoản 1 Điều này nhưng đất đã được sử dụng ổn định từ trước ngày 15 tháng 10 năm 1993, nay được UBND xã, phường, thị trấn xác nhận là đất không có tranh chấp, phù hợp với quy hoạch sử dụng đất đã được xét duyệt đối với nơi đã có quy hoạch sử dụng đất thì được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất”...
Việc xác định nguồn gốc đất, quá trình sử dụng đất của bà Vũ Thị Lan được thể hiện trong nhiều văn bản, cụ thể: Văn bản số 990/UBND-VP ngày 29/9/2014 của UBND quận Bắc Từ Liêm; Báo cáo số 2905/BC-TTTP-P6 ngày 18/11/2014 của Thanh tra TP; Quyết định số 592/QĐ-UBND ngày 05/2/2015 của Chủ tịch UBND TP. Hà Nội đều xác nhận bà Lan sử dụng mảnh đất đó trước năm 1990, không có tranh chấp, không bị xử phạt hành chính…
Căn cứ vào các văn bản nói trên và quy định của Luật Đất đai 2003, hộ bà Lan đủ điều kiện để được cấp sổ đỏ cho mảnh đất này.
Vậy nhưng, năm 2009, mảnh đất này đã bị thu hồi cho mục đích “Cải tạo, nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 32”, nhưng gia đình bà không hề nhận được quyết định thu hồi đất, không được bồi thường về đất. Bà Lan đã rất nhiều lần gửi đơn khiếu nại đến các cơ quan chức năng, nhưng không được giải quyết thỏa đáng.
Xử phạt hành chính trái pháp luật?
Không đồng ý với việc thu hồi đất vô lý nói trên của chính quyền địa phương, nên bà Lan vẫn tiếp tục sử dụng mảnh đất mà gia đình đã khai hoang để trồng rau và để một số vật dụng khác. Vì trên thực tế, mảnh đất nhà bà mặc dù đã bị thu hồi để “cải tạo, nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 32” nhưng đường 32, thậm chí cả vỉa hè của con đường này cũng không sử dụng đến mảnh đất đó.
Từ năm 2009 đến nay, chính quyền địa phương đã nhiều lần ra các quyết định xử phạt hành chính (trong đó có các Quyết định số 217; 218 ngày 26/7/2016 của UBND phường Phú Diễn) đối với bà Lan vì cho rằng bà “lấn chiếm, tái lấn chiếm” đất, gây cản trở cho việc sử dụng đất của Nhà máy Z157.
Tuy nhiên, theo bà Lan, Quyết định 217, 218 của UBND phường Phú Diễn có nội dung trái pháp luật.
Thứ nhất, căn cứ để ban hành Quyết định số 217/QĐ-XPVPHC và Quyết định số 218/QĐ-XPVPHC của UBND phường Phú Diễn là các Biên bản vi phạm hành chính không hợp pháp.
Quyết định số 217, 218 được ban hành lần lượt căn cứ vào Biên bản vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai số 677/BB-VPHC ngày 20/7/2016 và Biên bản vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai số 689/BB-VPHC ngày 22/7/2016. Song, các Biên bản số 677 và 689 không xác định người bị thiệt hại và không có chữ ký của người này nhưng không ghi rõ lý do, mặc dù cho rằng bà Vũ Thị Lan có hành vi chiếm đất và gây cản trở cho việc sử dụng đất của người khác. Các biên bản này cũng không có chữ ký của người vi phạm nhưng không ghi rõ lý do…
Tại Biên bản vi phạm hành chính số 677, ông Nguyễn Đăng Trường – Tổ trưởng Tổ dân phố số 6 ký tên với 02 tư cách là người chứng kiến và thành viên tham gia lập biên bản là không khách quan. Tại Biên bản vi phạm hành chính số 689, ông Trần Ngọc Ánh – thành viên Đội Thanh tra Xây dựng quận (theo biên bản) không được xác định tư cách nhưng vẫn ký tên là thành viên tham gia lập biên bản.
Như vậy, các Biên bản vi phạm hành chính trên được ban hành không đúng quy định tại Khoản 3 Điều 58 Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012. Do đó, UBND phường Phú Diễn không thể căn cứ vào các Biên bản vi phạm hành chính không hợp pháp để ra Quyết định xử phạt vi phạm hành chính đối với bà Vũ Thị Lan.
Bên cạnh đó, các quyết định trên cho rằng bà Lan chiếm đất, gây cản trở cho việc sử dụng đất của Nhà máy Z157 (đơn vị này được UBND TP. Hà Nội giao cho với mục đích quản lý, tránh lấn chiếm theo Quyết định số 1595 ngày 24/3/2014) là không chính xác.
Vì bà Lan đủ điều kiện được cấp sổ đỏ, được pháp luật bảo vệ quyền sử dụng đất. Diện tích đất mà bà Lan sử dụng không bị thu hồi để thực hiện dự án Cải tạo, nâng cấp, mở rộng Quốc lộ 32. Bà Lan không bị thu hồi đất nên không bàn giao mặt bằng mà vẫn tiếp tục sử dụng là hoàn toàn đúng.
Theo quy định pháp luật đất đai, việc giao đất đang có người sử dụng cho người khác chỉ được thực hiện sau khi có quyết định thu hồi đất.
Đất mà bà Lan sử dụng tại phường Phú Diễn không bị Nhà nước thu hồi nên diện tích đất mà Nhà máy Z157 được UBND TP. Hà Nội giao cho quản lý không bao gồm phần đất đó. Vì thế, việc bà Lan đặt một số vật dụng của gia đình trên đất là thực hiện quyền của người sử dụng đất, không phải hành vi chiếm đất hay gây cản trở cho việc sử dụng đất của bất cứ chủ thể nào…
Với những lý do trên, bà Lan không đồng ý với các biên bản xử phạt hành chính của UBND phường Phú Diễn và đã khiếu nại, nhưng không được chấp nhận. Cùng đường, bà phải khởi kiện Chủ tịch UBND phường Phú Diễn ra tòa và yêu cầu Tòa tuyên bố hủy các quyết định nói trên.
Tại Tòa, đại diện UBND phường Phú Diễn và quận Bắc Từ Liêm đều khẳng định việc thu hồi mảnh đất đó là đúng pháp luật, mặc dù UBND xã Phú Diễn, Thanh tra TP Hà Nội, UBND TP đã xác nhận đất bà Lan sử dụng trước năm 1990, nhưng sau đó cũng chính UBND TP Hà Nội đã ban hành một quyết định khác, “đính chính” nguồn gốc mảnh đất nói trên.
Cuối cùng, HĐXX đã bác yêu cầu khởi kiện của bà Lan vì cho rằng việc UBND phường Phú Diễn xử phạt bà là đúng pháp luật. Ngay sau phiên tòa, bà Lan cho biết bà sẽ kháng cáo và cũng chỉ biết mong chờ vào cấp phúc thẩm sẽ có một phán quyết công minh, đảm bảo quyền và lợi ích chính đáng cho bà.