Số liệu trên được công bố tại Hội thảo “Sức khỏe tâm thần và sử dụng ma túy trong thanh thiếu niên” do Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) tổ chức sáng 27/10/2018 tại Hà Nội.
Theo báo cáo mới nhất của UNICEF về tình hình sức khỏe tâm thần trong trẻ em và thanh niên, tại Việt Nam tỷ lệ trung bình mắc các rối loạn tâm thần của nhóm này là 12%, phổ biến là trầm cảm, rối loạn lo âu, sợ cô đơn và tăng động giảm chú ý.
Như vậy, ước tính tại Việt Nam có ít nhất 3 triệu thanh thiếu niên có các vấn đề về sức khỏe tâm lý, tâm thần nhưng chỉ có khoảng 20% trong số đó nhận được các hỗ trợ y tế và điều trị cần thiết, khiến cho một bộ phận các bạn tìm kiếm và sử dụng rượu, thuốc lá và ma túy để “tự chữa”, xoa dịu các dấu hiệu của rối loạn tâm thần. Tuy nhiên điều này không những không giúp ích trong việc điều trị các rối loạn tâm thần mà còn làm tăng nguy cơ lạm dụng chất dẫn đến phụ thuộc và nghiện.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc sử dụng ma túy ở thanh thiếu niên, nhưng thông thường luôn có những lý do “nghiêm túc” đằng sau như: Sức ép của việc khẳng định bản thân và thuộc về nhóm bạn bè, bị bạo hành, bị lạm dụng, bố mẹ ly hôn, cuộc sống quá cơ cực,…
Hầu hết thanh thiếu niên sử dụng ma túy ban đầu chỉ với mục đích thử nghiệm và ngưng sử dụng sau một thời gian, nhưng có một bộ phận sẽ có nguy cơ cao hơn với việc lạm dụng và nghiện ma túy do có chịu ảnh hưởng của các yếu tố sau: Khiếm khuyết bẩm sinh trong hệ thần kinh, di truyền, gen, căng thẳng, trải nghiệm tiêu cực thời thơ ấu, sang chấn tâm lý, rối loạn tâm thần…
Trong một nghiên cứu trên gần 600 thanh thiếu niên có sử dụng ma túy độ tuổi 16-24 tại Hà Nội, Hải Phòng, TP.HCM do Dự án Bảo vệ Tương lai thực hiện, cho thấy chỉ riêng với trầm cảm có tới 43% người tham gia cho biết có những dấu hiệu trầm cảm ở mức độ từ trung bình đến nghiêm trọng.
Các vấn đề rối loạn tâm thần có thể xuất hiện trước (là nguyên nhân) hoặc xuất hiện sau (là hệ quả) việc sử dụng - lạm dụng ma túy ở thanh thiếu niên. Việc điều trị rối loạn tâm thần và điều trị nghiện không giống nhau bởi đây là hai phạm trù bệnh khác biệt, nhưng nếu chỉ điều trị một trong hai thì kết quả hồi phục sẽ thấp hơn rất nhiều so với việc điều trị cả hai cùng một lúc.
Theo dự án Bảo vệ tương lai, thanh thiếu niên sử dụng ma túy thường xuyên bị gia đình, hàng xóm và bạn bè kỳ thị, coi thường hoặc miệt thị. Các tin tức và hình ảnh tiêu cực về người sử dụng ma túy trên truyền thông như thường xuyên gắn với tình trạng “ngáo đá”, gây rối trật tự công cộng, phạm pháp, giết người…cũng là những định kiến có tác động không nhỏ tới thanh thiếu niên có sử dụng ma túy.
Có đến gần 60% tự kỳ thị và căm ghét bản thân dựa trên phản ứng của mọi người xung quanh khi biết tình trạng sử dụng ma túy của họ, hơn 40% trong số các bạn thường xuyên cảm thấy cô đơn và có ý định tự tử.
Chính vì thế, kỳ thị và phân biệt đối xử là một rào cản nghiêm trọng hạn chế việc chia sẻ, tìm kiếm sự giúp đỡ và tiếp cận hỗ trợ của thanh thiếu niên sử dụng ma túy, khi có đến 65.9% lo sợ phản ứng của mọi người nếu biết mình sử dụng ma túy và 53.8% cảm thấy cần thiết phải giấu tình trạng.
Gia đình và bạn bè đóng vai trò quan trọng trong việc giúp phát hiện sớm các dấu hiệu của lạm dụng ma túy và rối loạn tâm thần khi tạo được mối quan hệ chân thành, không gian an toàn để thanh thiếu niên có thể tin tưởng và cảm thấy thoải mái chia sẻ các vấn đề của mình.
|
Dự án “Bảo vệ tương lai”: Chiến lược mới nhằm kiểm soát lây nhiễm HIV trong nhóm thanh niên sử dụng ma túy ở Việt Nam” do Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng thực hiện với sự tài trợ bởi Expertise France (Cơ quan Hỗ trợ Kỹ thuật Quốc tế Pháp). “Bảo vệ tương lai” hướng tới củng cố chất lượng can thiệp HIV trong nhóm người sử dụng ma túy từ 16 tới 24 tuổi thông qua các chiến lược sáng tạo. Đối tượng hưởng lợi chính bao gồm thanh niên sử dụng ma túy, các tổ chức dựa vào cộng đồng và mạng lưới quốc gia hỗ trợ người sử dụng ma túy, người bán dâm, nam quan hệ tình dục đồng giới và người chuyển giới. |