Kết luận vụ 'nước mắm nhiễm asen' - Vinastas có nhiều sai sót!

Đoàn kiểm tra liên ngành do Bộ Công thương chủ trì vừa kết thúc đợt thanh tra đối với Hội Tiêu chuẩn và Bảo vệ Người tiêu dùng Việt Nam (Vinastas) trong việc công bố thông tin về nước mắm. Kết quả cho thấy:

- Khi thực hiện khảo sát, Vinastas không xây dựng Đề án, kế hoạch rõ ràng; khảo sát chủ yếu do Chủ tịch Hội và một số cá nhân thực hiện; nhiều khâu không được các cấp có thẩm quyền của Vinastas phê duyệt và giám sát.

 - Quá trình lấy mẫu khảo sát thiếu tin cậy. Toàn bộ 150 mẫu mua để khảo sát không có hóa đơn theo quy định của Bộ Tài chính, chỉ có hóa đơn bán lẻ, hóa đơn bán hàng, bản kê bán hàng của nơi bán (89 mẫu); 61 mẫu chỉ có bảng kê do cán bộ đi mua tự lập.

- Có sự không thống nhất trong quá trình mã hóa mẫu; một số mẫu không được mã hóa trước khi yêu cầu thử nghiệm.

- Theo thông tin do Vinastas cung cấp, hoạt động khảo sát được thực hiện dưới sự tài trợ từ tổ chức bên ngoài. Vì vậy, không đảm bảo tính độc lập như quy định tại Điều 28, Luật Bảo vệ Quyền lợi người tiêu dùng.

Nhiều cơ sở sản xuất mắm truyền thống bị ảnh hưởng sau thông tin do Vinastas cung cấp

Cũng theo Đoàn Thanh tra, tại Thông cáo báo chí ngày 17 tháng 10 năm 2016, Vinastas nêu: “Theo quy định QCVN 8-2:2011/BYT, hàm lượng Arsen (Thạch tín) cho phép có trong sản phẩm nước chấm tối đa là 1,0 mg/L. Tuy nhiên, kết quả thử nghiệm Arsen tổng cho thấy có đến 101/150 mẫu khảo sát (chiếm 67,33%) không đạt quy định của QCVN này. Trong đó, hàm lượng Arsen tổng của các mẫu không đạt dao động từ trên 1,0 mg/L đến trên 5 mg/L. Điều đáng chú ý là các mẫu nước mắm có độ đạm càng cao, tỷ lệ mẫu có hàm lượng Arsen tổng vượt ngưỡng quy định càng tăng, cụ thể là 95,65% số mẫu khảo sát có độ đạm từ 40 độ trở lên được đánh giá là hàm lượng thạch tín vượt ngưỡng quy định”.

Từ điển bách khoa Việt Nam quyển số 1 Nhà xuất bản Từ điển Bách khoa (tái bản lần thứ nhất 2007), trang 93 nêu rõ: “Thạch tín hay còn gọi là Nhân ngôn là loại Arsen oxit, rất độc”.

Việc Vinastas đồng nhất khái niệm Arsen nêu tại Quy chuẩn Việt Nam QCVN 8-2:2011/BYT với “thạch tín”, một chất cực độc, đồng thời khẳng định “95,65% số mẫu khảo sát có độ đạm từ 40 độ trở lên được đánh giá là hàm lượng thạch tín vượt ngưỡng quy định” là không đúng, không có cơ sở khoa học và gây nhầm lẫn, hoang mang cho người tiêu dùng.

Đặc biệt, bài “Gần 85% mẫu nước mắm của 88 doanh nghiệp không đạt tiêu chuẩn” trên trang web của Vinastas ngày 18 tháng 10 năm 2016 có nội dung “104 (69%) mẫu nước mắm không đạt chỉ tiêu về Arsen (thạch tín) - một loại á kim cực độc” là hoàn toàn không chính xác, không có căn cứ khoa học và pháp lý, gây hoảng loạn và bức xúc trong xã hội.

Việc công bố thông tin sai lệch liên quan đến sản phẩm nước mắm của Vinastas có dấu hiệu vi phạm quy định tại Khoản 12 Điều 5 Luật An toàn thực phẩm: “Đăng tải, công bố thông tin sai lệch về an toàn thực phẩm gây bức xúc cho xã hội hoặc thiệt hại cho sản xuất, kinh doanh”.

Người tiêu dùng kiểm tra thông tin ghi trên nhãn mác của chai nước mắm

Căn cứ kết quả kiểm tra và các đánh giá nêu trên, Bộ Công thương đã báo cáo và kiến nghị Thủ tướng Chính phủ:

- Yêu cầu Vinastas cải chính công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng các nội dung thông tin sai lệch về khảo sát nước mắm gây hoang mang trong dư luận; kiểm điểm làm rõ trách nhiệm và xử lý theo Điều lệ các cá nhân liên quan.

- Giao Bộ Nội vụ xác minh, làm rõ tư cách pháp lý của Vinastas trong việc tham gia các hoạt động bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng; tổ chức kiểm tra việc chấp hành Điều lệ đã được Bộ Nội vụ phê duyệt và có biện pháp chấn chỉnh kịp thời các tồn tại trong quá trình hoạt động của Vinastas.

- Giao Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với Bộ Công thương xem xét xử lý các hành vi có dấu hiệu vi phạm của Vinastas theo quy định pháp luật.

Trước đó, ngày 17/10, Vinastas đã tổ chức họp báo, công bố kết quả khảo sát 150 mẫu nước mắm do Hội tiến hành. Kết quả cho thấy, có 2/3 số mẫu có chứa asen tổng. Tuy nhiên, sau khi phân tích 20 mẫu nước mắm chứa asen tổng, không phát hiện mẫu nào chứa asen vô cơ. Đặc biệt, kết quả khảo sát cho thấy, nước mắm có hàm lượng đạm càng cao thì có lượng asen tổng càng cao. Sau khi Vinastas công bố kết quả khảo sát đã khiến dư luận hoang mang. Tuy nhiên, các nhà khoa học, các Bộ ngành liên quan cho rằng kết quả khảo sát của Vinastas mập mờ, không chính xác. Ngày 22/10, Bộ Y tế công bố kết quả khảo sát cho thấy 247 mẫu nước mắm đều an toàn. Ngay sau đó, Thủ tưởng Chính phủ yêu Bộ Công thương và các Bộ ngành liên quan làm rõ kết quả khảo sát của Vinastas.