Luật sư Ngô Lệ Quỳnh: Người chuyển giới còn đang chịu nhiều thiệt thòi

Điều 37 BLDS sửa đổi 2015 quy định: “Việc chuyển đổi giới tính được thực hiện theo quy định của luật. Cá nhân đã chuyển đổi giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch theo quy định của pháp luật về hộ tịch; có quyền nhân thân phù hợp với giới tính đã được chuyển đổi theo quy định của Bộ luật này và luật khác có liên quan”.

Mặc dù luật quy định như vậy nhưng rất chung chung và không có văn bản hướng dẫn cụ thể đối với những trường hợp CĐGT về trình tự, thủ tục, điều kiện cần và đủ nên thực tế việc thay đổi giới tính trên giấy tờ hiện nay còn nhiều vướng mắc và bất cập mà các cơ quan Nhà nước cũng đang loay hoay tìm hướng giải quyết.

Hiện nay Bộ y tế đang phối hợp với Bộ tư pháp tham gia xây dựng Luật CĐGT, quy định các quyền và nghĩa vụ của người sau khi CĐGT, điều kiện của người thực hiện phẫu thuật CĐGT…và chờ các văn bản, thông tư của cơ quan ban nghành hướng dẫn cụ thể và chi tiết.

Hiện tại có một số người chuyển giới đã có thể chuyển tên cho nữ tính hoặc nam tính hơn, số còn lại than phiền họ gặp nhiều khó khăn, không thể đổi. Vấn đề này có phải do các cán bộ tư pháp mỗi địa phương có một cách hiểu luật khác nên làm khó làm dễ người có nhu cầu?

Thay đổi tên là một trong những quyền của cá nhân được pháp luật thừa nhận, căn cứ vào điều 28 Bộ luật dân sự 2015 quy định thì cá nhân hoàn toàn có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền công nhận việc thay đổi tên trong nhiều trường hợp, trong đó có quy định ca nhân có quyền thay đổi tên của người đã xác định lại giới tính, người đã chuyển đổi giới tính. Việc thay đổi tên của cá nhân không làm thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự được xác lập theo tên cũ.

Bên cạnh đó, điều 26 Luật Hộ tịch năm 2014  cũng quy định cá nhân có quyền thay đổi họ, chữ đệm và tên trong nội dung khai sinh đã đăng ký khi có căn cứ theo quy định của pháp luật dân sự. Với những căn cứ pháp luật này, trường hợp người đã chuyển đổi giới tính hoàn toàn có quyền thay đổi tên.

Theo luật sư nhìn nhận, nếu một người mang hình hài khác hoàn toàn với giới tính của họ ghi trên giấy tờ thì theo luật sư nhận thấy họ sẽ đối diện với những khó khăn nào cơ bản trong các giao dịch có liên quan đến pháp lý?

Hiện nay người chuyển đổi giới tính đã được pháp luật thừa nhận nhưng trên thực tế làm việc gì liên quan đến các giao dịch dân sự hàng ngày nhất là các giao dịch liên quan đến giấy tờ cũng rất khó khăn, như các giao dịch với Ngân hàng, mua bán bất động sản, làm thủ tục an ninh hàng không…

Ngoài ra có trường hợp người chuyển đổi giới tính bị tạm giam vì liên quan đến vấn đề hình sự thì cơ quan công an điều tra cũng không biết phải sắp xếp người bị tạm giam này vào phòng nào cho hợp lý. Một số nơi vẫn căn cứ vào giấy CMND (vẫn là giới tính nam nhưng hình thể đã là nữ ) để giam chung với phòng tạm giam của nam giới... Thực tế hiện nay người chuyển đổi giới tính vẫn còn phải đối diện với sự kỳ thị của gia đình và xã hội, không những vậy đặc biệt là các thủ tục, giấy tờ còn nhiêu khê và bất cập dẫn đến người chuyển đổi giới tính phải chịu thiệt thòi rất nhiều. Nhưng trong tương lai gần, tôi nghĩ vấn đề này sẽ được các Nhà làm luật, các cơ quan ban nghành cùng nghiên cứu và tháo gỡ những vướng mắc hiện tại đối với người chuyển đổi giới tính.