Muối trên núi của thần Viracocha

Peru là quê hương của nhiều nền văn hóa cổ đại, trải dài từ văn minh Norte Chico - một trong các nền văn minh cổ xưa nhất trên thế giới đến Đế quốc Inca - quốc gia lớn nhất châu Mỹ thời kỳ tiền Colombo. Truyền thống nghệ thuật của Peru nổi tiếng với nghề làm đồ gốm, đồ dệt may, trang sức và công trình điêu khắc của văn hóa tiền Inca… Bên cạnh các nghề thủ công còn có nghề làm muối trên các ruộng muối bậc thang ở Maras.

Cánh đồng muối Maras từng được biết đến là một trong những trung tâm bán muối lớn nhất thế giới thời kỳ Inca ở thế kỷ 15-16. Trên những sườn núi dốc đứng của xứ sở Nam Mỹ hoang vu này, những hồ muối xếp lớp như bậc thang, trải dài hơn 1km ở phía Tây thị trấn cổ Maras, tạo nên một quang cảnh vô cùng ngoạn mục. Nhìn từ trên cao, những hồ muối trong veo này ghép với nhau, chạy theo triền núi cao chẳng khác nào một bức tranh ghép kính nghệ thuật, thể hiện sự tài tình của con người khi làm nên những công trình kỳ lạ, hài hòa với cảnh quan thiên nhiên.
Đến thăm ruộng muối Maras đẹp nhất là vào lúc chiều tà, khi đó ánh nắng mặt trời phản chiếu lấp lánh trên mặt các bể chứa khiến ruộng muối giống như một biển bạc.

Nơi đây có những ao muối ở độ cao khoảng 3.300 mét so với mực nước biển. Có khoảng 3.000 hồ muối nhỏ được xây dựng trên sườn núi tại thung lũng Urubamba. Lượng nước chứa nhiều muối xuất phát từ con suối Qoripujio ở thượng nguồn thung lũng đã tạo nên hệ thống hồ muối dày đặc tại đây. Đáy hồ hơi thoai thoải để nước dễ dàng chảy trong hệ thống hơn. Cho tới nay, người ta vẫn sử dụng những thửa ruộng bậc thang này để sản xuất muối. Người dân ở đây thường dẫn các dòng chảy tự nhiên từ trên núi, vốn chứa hàm lượng muối rất cao, chảy vào trong các hồ chứa.

 

Cho đến nay, phương pháp thu hoạch muối của người dân địa phương không khác mấy so với hàng thế kỷ trước. Vào đầu xuân, nguồn nước mặn chảy ra từ mạch nước ngầm trong núi được dẫn vào những thửa ruộng để nước bốc hơi thành muối. Những người dân muốn khai thác phải tìm cho mình ao muối thích hợp và chưa có ai nhận, rồi tham khảo ý kiến và đăng ký với chính quyền địa phương để được xem xét và cấp cho ao muối đó. Họ sẽ được hướng dẫn cách chăm sóc ao muối của mình cũng như cách thu hoạch làm sao cho không gây ảnh hưởng đến cảnh quan ở đây. Vào đầu tháng 5, khi bắt đầu mùa làm muối, những người lớn tuổi nhất trong làng sẽ tổ chức một nghi lễ truyền thống để tỏ lòng biết ơn đối với thần Viracocha - một vị thần của người Inca.

Ai cũng biết đời diêm dân cơ cực. Họ phải phơi mình giữa ruộng muối chát mặn trong cái nắng chói chang, hơi muối mặn đặc quánh dưới chân, những hạt muối bám vào cơ thể đen cháy, ăn mòn những gót chân xám mốc, nứt nẻ... Muối ở đây được hình thành trực tiếp từ nguồn nước suối thiên nhiên đọng lại sau quá trình bốc hơi dưới sức nóng của ánh sáng mặt trời. Nhờ khí hậu của vùng núi Andes, nước bốc hơi khá nhanh và để lại những hạt muối tinh thể, bám vào đáy và vách của những hồ muối này. Giữa trưa nắng gay gắt, từ 12 giờ đến 14 giờ chiều, trên từng thửa ruộng muối, những người dân phơi mình mới mong có được thành quả lao động.

Vào khoảng 14 giờ chiều mỗi ngày, muối bắt đầu kết tinh trên đồng, diêm dân hối hả thu hoạch. Muối được gom lại thành từng ụ trắng tinh phản chiếu xuống mặt ruộng tạo nên bức tranh độc đáo. Trong những ngày thu hoạch muối, người dân phải rất cẩn thận tách bỏ những lớp muối khô mang đi rồi mới xả nước trở lại vào hồ. Từng ụ muối được đưa lên bờ cho bốc hết hơi nước và đóng vào bao. Họ vui mừng vì nắng càng bỏng rát thì muối sẽ bội thu và hạt muối sẽ càng trắng trong.

Vất vả là vậy nhưng người dân Maras vẫn cần mẫn với nghề. Nếu ai đó một lần đến đây mới thấy trân trọng những hạt muối mặn mòi và thêm cảm phục diêm dân lao động trên cánh đồng muối trắng. Hình ảnh những người phụ nữ mặc quần áo truyền thống soi mình xuống ruộng muối không chỉ cho thấy nỗi cực của nghề làm muối mà còn tạo nên một biểu tượng đẹp của người lao động - một vẻ đẹp rất riêng của diêm dân Maras. Bùi ngùi làm sao khi cảm nhận vị mặn chát của những giọt mồ hôi chảy trên khuôn mặt diêm dân làm muối hay chứng kiến vẻ đẹp bừng nở của những “bông hoa muối” kết tinh óng ánh dưới tia nắng mặt trời.

 

Với người dân ở miền núi, muối là loại gia vị không thể thiếu cho sự sống, song quan trọng hơn, muối là nguồn thu nhập chính của thế hệ này đến thế hệ khác. Loại muối Maras có chất lượng cao, được thế giới ưa chuộng, sử dụng trong nhiều ngành công nghệ sản xuất lương thực, thực phẩm.