"Nghe những tàn phai” trong tranh Nguyễn Công Hoài

Tiếp tục là những bức chân dung "vô diện". Những thân người không mắt mũi mồm miệng, chỉ có hình hài trần trụi, tơ hơ lồ lộ, nhỏ nhoi giữa nhân gian, như những đứa trẻ ngây ngô đi tìm chỗ trốn, cứ nghĩ chỉ cần nấp mặt đi, không nhìn thấy ai là cũng chẳng ai thấy mình.

Nguyễn Công Hoài luôn đặt nhân vật của mình vào một không gian hẹp. Và lần này còn hẹp hơn nữa. Những hình hài vì thế càng trở nên trơ trọi và cô độc, chông chênh và bé mọn, sợ hãi và bất lực, buông xuôi và vô vọng, run rẩy và lì lợm trong đủ tư thế co quắp, che chắn, né đỡ, vặn vẹo không có lấy một chút lực nào của sự chống trả. Vẫn là những ẩn ức đau đớn, rệu rã thường thấy ấy, nhưng có gì đó đã khác xưa. Những nhát bay như dịu hơn, ánh sáng bao quanh những hình hài mịn và ấm, đường viền thân thể chắc và đậm. Cảm giác như một sự an ủi lặng lẽ.

Có một sự chuyển biến nhìn thấy trong tâm tư của người họa sĩ. Một điều gì đó gần với tha thứ và bao dung cho chính mình. Vẫn say đắm trong từng biểu hiện cơ thể nhưng đã lắng đi rất nhiều dữ dội, khốc liệt khiến người đồng thanh - đồng khí dễ nức nở, thảng thốt. Tranh của Hoài so với 1 năm trước - khi anh làm Những ngày không mơ mộng ở 29 Hàng Bài - đã khác, mà so với Ngột, ngộp của 4 năm trước tại Đông A Gallery lại càng khác. Xưa là kẻ thay đấng tối cao tự phán xét, soi rọi, mổ xẻ, vi phẫu chính mình và cuộc đời, nay là kẻ lặng lẽ ngắm nhìn vết thương của mình mà không còn cố gắng lý giải, chấp nhận nương theo sự băng hoại của tạo hóa. Lặng lẽ nằm nghe những tàn phai.

Xem tranh Hoài, người lạ có thể thấy sự khốc liệt, người quen lại thấy sự lãng mạn. Thực ra có thể can đảm đối mặt với khốc liệt để phơi bày nó lên mặt toan như xưng tội đã là một sự lãng mạn rồi. Nhưng lần này Hoài lãng mạn hơn hẳn. Không chỉ là cái tên triển lãm mượn tên một ca khúc của Trịnh, cái đề từ mượn thơ cụ Nguyễn, mà còn ở cái màu vàng an ủi mà Hoài dùng nhiều hơn cả thói quen vẫn dùng nhiều màu vàng của mình. Thế mới nói, lần trình diện này của Hoài lãng mạn hơn.

Cách mà Nguyễn Công Hoài lao động nghệ thuật vẫn luôn là thứ khiến những ai cảm mến tranh của anh phải ngưỡng mộ. Hoài làm việc không mệt mỏi, mà như anh đã nói nhiều lần, làm việc như một công chức mẫn cán, thay vì dật dờ mông lung chờ cảm hứng nghệ thuật. Cũng có thể năng lượng trong anh quá lớn, những cảm xúc quá dữ dội đòi hỏi phải được giải phóng khỏi tâm trí. Cũng có thể, những ẩn ức riêng tư liên tục dày vò cần được giãi bày. Hoặc cũng có thể chỉ vì quá yêu cuộc đời mà nếu một ngày không vẽ về nó sẽ cảm thấy sống thừa sống phí. 

6 năm qua là 6 năm sáng tác sung mãn nhất của Nguyễn Công Hoài. 6 năm với 5 triển lãm cá nhân và nhiều triển lãm nhóm khác. Lần trở lại này hay dở thế nào, có tạo nên hiện tượng trong giới sưu tập như với Những ngày không mơ mộng hay không thì còn phải chờ đợi. Nhưng dù thành công hay thất bại, với Hoài, mọi triển lãm cũng chỉ là "Mua vui cũng được một vài trống canh". Rồi anh sẽ lại về Đồng Nai, cởi trần, ngồi trong xưởng, lại ngày ngày ghi chép những tâm tư, cảm thọ của mình lên toan như đã thế và luôn thế.