'Người phụ nữ nguy hiểm nhất nước Mỹ'

Mary Harris sinh ngày 1/8/1837 ở Thành phố Cork thuộc Ireland. Tuổi trẻ của Mary Jones là những cuộc di chuyển xuyên lục địa.

Bà ở Toronto, Canada từ khi lên 5 cho tới khi 17 tuổi. Sau đó bà sang Mỹ, dạy học tại một trường tu kín ở Michigan trong 6 tháng rồi đến Chicago làm nghề thợ may. Từ Chicago bà lại đến Memphis và rồi đến Tennessee nơi bà gặp người bạn đời của mình, George E. Jones - một thành viên trung thành của Liên đoàn luyện thép.

Chân dung bà Marry Harris.

Năm Mary 30 tuổi, tai họa khủng khiếp ập tới gia đình bà. Chỉ trong vòng một tuần cả chồng và bốn đứa con của bà lần lượt qua đời vì dịch sốt vàng. Là một góa phụ nghèo túng, lại là người Ireland nhập cư, tình cảnh của bà trên đất Mỹ lúc ấy vô cùng khó khăn. Bà quyết định rời Tennessee để quay trở lại Chicago. Tại đây, bà đổ biết bao mồ hôi và công sức để gây dựng được một tiệm may nhưng rồi trận hỏa hoạn năm 1871 đã thiêu trụi tất cả. Sau sự kiện đó, một sự thay đổi lớn đã đến với cuộc đời bà.

Thời kỳ ấy nước Mỹ đang trải qua một cuộc chuyển đổi từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp. Tại các thành phố lớn - nơi công nghiệp hóa diễn ra như vũ bão, các nhà máy cũ nhanh chóng mở rộng quy mô trong khi các nhà máy mới đua nhau mọc lên. Những nông dân, người nhập cư và dân nghèo thành thị không có nhiều sự lựa chọn, đành phải chấp nhận những công việc nặng nhọc vất vả, nguy hiểm nhất trong những hầm mỏ, những xưởng luyện thép, những nhà máy sợi… Họ làm việc quần quật 12 tiếng một ngày, với mức lương rẻ mạt chỉ vừa đủ giúp họ khỏi chết đói. Tệ hơn, trẻ em cũng bị cuốn vào vòng xoáy của cơn lốc công nghiệp hóa. Những cỗ máy trong các công xưởng được hạ thấp để vừa tầm với của những lao động trẻ em.

Hầu như ngày nào Mary Jones cũng nhìn thấy những bất công mà người lao động phải chịu đựng. Không thể làm ngơ, bà bắt đầu tham gia các cuộc họp của tổ chức Knights of Labor (Các hiệp sĩ lao động).

Những năm đầu, bà làm việc cho Hiệp hội công nhân mỏ. Bà sống cùng với công nhân trong các mái lều tạm bợ, không chỉ giúp họ đấu tranh đòi tăng lương, giảm giờ làm, sát cánh trong cuộc đấu tranh chống nô lệ hóa công nhân mà còn khuyến khích họ trau dồi kiến thức văn hóa.

Bà thường nói với các công nhân: “Các anh, hãy nghe tôi. Thay vì đi chơi bài, các anh hãy ngồi đọc sách. Hãy ngồi dưới bóng cây nghe những con chim hót và học lấy bài học từ loài vật biết lao động mà không bóc lột, không lừa lọc nhau, và không bắt những con chim non phải đào giun khi chúng còn quá nhỏ. Hãy nghe chúng vừa làm việc vừa hót vui vẻ mà xem”. Cả lời nói lẫn việc làm của Mary đều giúp mang đến cuộc sống tốt đẹp hơn cho người công nhân, bởi vậy họ thường gọi bà bằng cái tên yêu quý “Mẹ Jones”.

Mẹ Jones không phải là người mẹ của riêng công nhân mỏ. Tham gia thành lập tổ chức Công nhân công nghiệp thế giới, bà có mặt ở bất cứ nơi nào giới cần lao cần sự giúp sức của bà. Bà tham gia các cuộc đình công của công nhân rửa chai lọ tại các nhà máy sản xuất nước giải khát ở Milwaukee, công nhân dệt may ở Chicago, công nhân luyện thép ở Pittsburgh, công nhân của mỏ đồng Calumet, công nhân ở các mỏ than thuộc miền tây Virginia…

Bà đặc biệt quan tâm đến tình hình lao động trẻ em. Để tìm hiểu thực trạng lạm dụng lao động trẻ em tại các nhà máy sợi vùng Cottondale, bà đã xin vào đây làm việc. Bà tận mắt chứng kiến những đứa trẻ từ 12 đến 14 tuổi chân không giày, đi lom khom thành hàng dài tra thoi vào máy dệt, chui vào gầm máy lau chùi và tra dầu mỡ cho các bánh răng và ổ đĩa. Thậm chí có đứa bé mới chỉ hơn 6 tuổi đã phải lao động trong xưởng dệt 8 tiếng một ngày để nhận mười xu cho mỗi ca làm việc. Những đứa trẻ 4-5 tuổi được đưa đến nhà máy để phụ việc cho anh chị của chúng.

Bà dẫn đầu cuộc biểu tình đấu tranh chấm dứt tình trạng bóc lột trẻ em vào năm 1903.

Lạm dụng lao động trẻ em là một tội ác, Mary bắt đầu tổ chức những cuộc đấu tranh để chấm dứt tình trạng đó. Năm 1903, bà dẫn đầu một đoàn biểu tình gồm toàn trẻ em đang làm việc tại các nhà máy đi bộ từ Kensington, Pennsylvania tới dinh thự mùa hè của Tổng thống Theodore Roosevelt ở Long Island. Hình ảnh một người phụ nữ luống tuổi cùng vài chục đứa trẻ đi hết thành phố này đến thành phố khác, giơ cao những tấm biển: “Chúng cháu muốn chơi!”; “Chúng cháu muốn đến trường!” đã thu hút được sự chú ý của đông đảo nhân dân.

Nỗ lực đấu tranh không mệt mỏi của Mary Jones đã góp phần tạo sức ép khiến chính quyền bang Pennsylvania buộc phải thông qua một đạo luật nâng tuổi lao động của trẻ em lên 14 tuổi.

Tháng 1/1913, Mary lãnh đạo một cuộc biểu tình phản đối điều kiện làm việc của các công nhân mỏ ở tây Virginia và bà bị cảnh sát bắt. Bà bị đưa ra tòa và bị buộc tội âm mưu giết người với mức án 20 năm tù.

Vụ việc này đã gây ra một làn sóng bất bình trong giới lao động vùng mỏ, khiến chính quyền buộc phải cho điều tra.

Đến ngày 5/8/1913, bà được trả tự do. Ngay cuối năm đó bà đến Colorado tham gia cuộc biểu tình của công nhân mỏ. Bà bị bắt giam hai lần, bị đe dọa nhưng không lần nào chịu từ bỏ các cuộc đấu tranh còn dang dở.

Những người viết tiểu sử cho rằng trong cuộc đời của Mary Jones mất và được nhiều như nhau. Cái được lớn nhất trong đời của người phụ nữ ấy chính là vị trí quan trọng mà bà giành được trong trái tim của những người lao động Mỹ.

Ý chí và ngọn lửa nhiệt tình tranh đấu vì quyền lợi của giai cấp cần lao của bà đã góp phần cải thiện cả ý thức và quan hệ lao động trong môi trường công nghiệp lẫn sự công bằng xã hội. Chính vì vậy mà khi qua đời vào ngày 30/11/1930, Mary Jones đã được an táng tại nghĩa trang của những người thợ mỏ ở núi Olive, Illinois.