Nguy cơ vaccine ngừa Covid-19 giả xuất hiện tràn ra toàn cầu

Kiếm tiền dựa trên sự sợ hãi của người dân

Theo Interpol, quá trình lừa đảo của bọn tội phạm bao gồm bán hàng giả trên web đen, bán các lọ thuốc có vỏ chính hãng nhưng bên trong lại chứa đầy các chất vô hại hoặc tiềm ẩn nguy hiểm.

Điển hình là trường hợp mới đây, cảnh sát Trung Quốc đã thu giữ 3.000 liều vaccine ngừa Covid-19 giả và thực hiện 80 vụ bắt giữ ở một số thành phố lớn vào đầu năm 2021. Cảnh sát Trung Quốc cũng đã ngăn chặn một vụ lừa đảo quốc tế kéo dài nhiều tháng qua.

Interpol và các nhóm liên quan đến thực thi pháp luật khác đang cảnh báo về nguy cơ buôn bán và làm giả vaccine vì coronavirus lây nhiễm cho hàng nghìn người mỗi ngày và rất nhiều quốc gia rơi vào tình trạng khan hiếm vaccine.

Ông Stephen Kavanagh, một quan chức của Interpol, cho biết: "Điều này đã tạo ra mức độ tuyệt vọng trong các cộng đồng trên toàn thế giới và tạo điều kiện cho các tổ chức tội phạm kiếm tiền trên sự sợ hãi của người dân".

Lợi nhuận khổng lồ, cũng như sự chậm trễ trong chương trình tiêm chủng ở không ít quốc gia, là yếu tố thôi thúc các tổ chức tội phạm mở rộng quy mô sản xuất vaccine giả.

Ông Kavanagh tiết lộ, Interpol đã thu giữ được nhiều mẫu vaccine giả ở các quốc gia khắp thế giới. Tháng 2 vừa qua, nhà chức trách Mexico bắt 6 người bán vaccine Pfizer giả tại một cơ sở y tế công. Hồi đầu năm 2021, cảnh sát Nam Phi đã bắt giữ nhiều nghi phạm sau khi phát hiện hơn 2.000 liều vaccine giả tại một nhà kho. Vụ việc có liên quan tới lô vaccine bị cảnh sát Trung Quốc phanh phui và tịch thu.

Một vụ lừa đảo khác ở Ba Lan liên quan đến liều vaccine Pfizer giả chứa đầy chất điều trị chống lão hóa cũng đã bị phát hiện, theo một báo cáo trên tờ The Wall Street Journal.

Ông Kavanagh cũng chỉ ra những trường hợp liên quan đến các phòng thí nghiệm có quy mô nhỏ ở Đông Nam Á đã sản xuất vaccine giả và vận chuyển vaccine giả đến Nam Mỹ. Interpol lúc này vẫn đang tiếp tục tìm hiểu thêm thông tin để triệt phá các băng nhóm tội phạm ở quy mô lớn hơn.

Người dân nên tiếp cận nguồn vaccine chính thống

Ông Kavanagh cho biết, hiện Interpol vẫn chưa phát hiện hoạt động sản xuất vaccine ở quy mô công nghiệp, với số lượng hàng chục nghìn liều. Để tránh nguy cơ trở thành nạn nhân của vaccine giả, ông Kavanagh khuyến cáo người dân nên tiếp cận nguồn vaccine chính thống từ nhà chức trách y tế.

Ông Jeremy Douglas, đại diện khu vực của Văn phòng Liên hợp quốc về Ma túy và Tội phạm ở Đông Nam Á và Thái Bình Dương (UNODC), cho biết, rất khó để biết quy mô hoạt động của các nhóm tội phạm. Trong thời gian qua, UNODC đã đóng vai trò cố vấn, giúp chính phủ các nước trong khu vực xác định nguy cơ sản xuất, buôn bán vaccine giả, đồng thời đa dạng hóa chuỗi cung ứng vaccine thật, hợp pháp.

Ông Douglas phát biểu: "Ngành công nghiệp sản xuất vaccine ngừa Covid-19 là một ngành công nghiệp trị giá hàng tỷ đô la, có lẽ là một trong những ngành có giá trị tức thì nhất từ trước đến nay và mọi người trên thế giới đều muốn sở hữu vaccine. Vì vậy, bạn có thể tưởng tượng rằng sẽ có những tên tội phạm ngay lập tức bắt đầu "khi nào chúng ta có thể tham gia trò chơi này".

Ông Douglas chỉ vào các thị trường web đen, được truy cập thông qua phần mềm đặc biệt, nơi có thể dễ dàng truy cập danh sách các liều có chủ đích từ các nhà sản xuất vaccine đã được phê duyệt như Pfizer, Sinovac và Johnson & Johnson, có giá bán từ hàng chục đến hàng nghìn đô la. Ông Douglas nói: "Chúng tôi không chắc những thứ này là hợp pháp hay giả mạo".

Trong khi đó, ông Kavanagh cho biết, các tài liệu tiêm chủng giả và các lọ rỗng từ liều chính hãng để sử dụng cho các sản phẩm giả cũng đang được bán trực tuyến và đó là mối lo ngại lớn đối với Interpol. Tổ chức này đang làm việc với các công ty dược phẩm để chia sẻ thông tin về cách họ theo dõi, xác minh và vận chuyển vaccine với cảnh sát và cơ quan y tế, để họ có thể nhận ra những lọ thuốc giả hoặc tái sử dụng.

Ông Kavanagh nhận xét: "Vấn đề là, khi bạn có một lọ thuốc chính hãng trông có vẻ là dán nhãn xác thực nhưng lại chứa đầy những thứ vô hại hoặc nguy hiểm, thì mọi người lại có xu hướng tin vào điều đó".

Ông Douglas cho biết, hoạt động thương mại liều lĩnh này đang phình to, dựa trên hoạt động buôn bán dược phẩm bất hợp pháp được thiết lập, thường được liên kết với các quốc gia đã có ngành công nghiệp hóa chất và dược phẩm lớn.

"Hiện nay, bạn sẽ thấy rất nhiều hàng giả xuất hiện ở những nơi cụ thể và lịch sử của thuốc nhái là Trung Quốc, Ấn Độ và ngày càng tăng ở Đông Nam Á, "ông Douglas nói.

Vaccine "xịn" không được bán trực tuyến

Ông Roderic Broadhurst, Giáo sư ngành Tội phạm học tại Đại học Quốc gia Australia, người đã theo dõi việc bán các sản phẩm liên quan đến Covid-19 trên web đen, cho biết ông sẽ không loại trừ hoàn toàn rằng một số liều thuốc có thể bị chuyển hướng khỏi các kênh hợp pháp, đặc biệt là khi một số nhà khai thác buôn bán thuốc trên các thị trường trực tuyến "có kết nối chuỗi cung ứng với các nhà sản xuất hoặc nhà cung cấp dược phẩm ở mức độ rất quan trọng".

Ông Broadhurst là thành viên của nhóm vào tháng trước đã phát hành một báo cáo ghi lại hàng trăm danh sách cho các sản phẩm liên quan đến Covid-19 trên web đen. Theo báo cáo, vaccine chiếm 10% danh sách, dựa trên những gì có sẵn khi tìm kiếm 12 thị trường trực tuyến trong một ngày vào tháng trước.

Nhưng các công ty vaccine lớn đã thực hiện các bước quan trọng để đảm bảo chuỗi cung ứng cho các liều Covid-19 và ngay cả khi vaccine được chuyển hướng khỏi chuỗi cung ứng hợp pháp, không có gì đảm bảo rằng vaccine đã được lưu trữ và vận chuyển theo các quy trình nghiêm ngặt cần thiết để duy trì hiệu quả của nó. "Lúc này, không loại vaccine được cấp phép nào được bán trực tuyến. Xin hãy nhớ là không có", ông Kavanagh khẳng định.

Ông Kavanagh cho rằng, việc trấn áp tội phạm liên quan đến vaccine là đưa thông điệp đó ra công chúng và tiếp tục phối hợp giữa các công ty dược phẩm, cơ quan y tế và cảnh sát. "Đây là một trong những vấn đề dường như các cơ quan chức năng đang thống nhất bởi vì không ai muốn chứng kiến vaccine giả tiêu thụ trên thị trường", ông Kavanagh nói.