Những điều cần biết về cách phòng bệnh sốt rét

Cách phòng bệnh sốt rét chủ yếu đến từ thói quen trong sinh hoạt, vệ sinh môi trường sống. Việc phòng bệnh từ sớm giúp chúng ta tránh được một số nguy cơ nhiễm bệnh. 

1. Bệnh sốt rét là gì?

Bệnh sốt rét là bệnh truyền nhiễm do ký sinh trùng sốt rét (Plasmodium) gây nên. Bệnh lây truyền từ người bệnh sang người lành thông qua muỗi đốt, loại muỗi trung gian truyền bệnh sốt rét là Anopheles. Thông thường, thời gian ủ bệnh của bệnh sốt rét kéo dài khoảng từ 8-10 ngày kể từ khi bị muỗi mang mầm bệnh đốt.

Khi bệnh toàn phát, người bệnh biểu hiện bởi các cơn sốt rét điển hình với ba triệu chứng là rét run, sốt cao và vã mồ hôi. Tuy nhiên, không ít các trường hợp bệnh nhân có thể có các biểu hiện biến chứng nặng nề như các dấu hiệu biến chứng não, đái huyết sắc tố, biến chứng phổi, biến chứng tiêu hóa,...

Dù ngày nay, nhờ các phương pháp điều trị sốt rét đã được cải tiến khiến tỷ lệ tử vong do bệnh giảm đi đáng kể nhưng căn bệnh này vẫn là một trong những căn bệnh truyền nhiễm và nguy hiểm hàng đầu thế giới.

2. Cách phòng bệnh sốt rét

Với bản chất là một căn bệnh truyền nhiễm, cũng như dự phòng các bệnh truyền nhiễm khác thì cách phòng bệnh sốt rét sẽ dựa trên nguyên tắc tác động vào các giai đoạn của quá trình lây truyền bệnh, bao gồm:

- Kiểm soát mầm bệnh (người nhiễm ký sinh trùng sốt rét)

- Kiểm soát vector truyền bệnh (muỗi Anopheles)

- Kiểm soát đối tượng cảm thụ (người chưa nhiễm ký sinh trùng sốt rét)

Kết hợp với đó, các biện pháp giáo dục cộng đồng cũng có vai trò rất lớn trong các cách phòng tránh bệnh sốt rét hiện nay.

2.1. Kiểm soát nguồn bệnh

Người bệnh chứa ký sinh trùng sốt rét là nguồn chứa mầm bệnh. Khi người bệnh sốt rét không được phát hiện và điều trị thì sẽ có nguy cơ lây bệnh cho người khác thông qua muỗi đốt. Vì thế, nội dung hàng đầu trong các cách phòng bệnh sốt rét là phải kiểm soát được nguồn bệnh.

Với các người bệnh có biểu hiện điển hình của bệnh như cơn sốt rét điển hình hoặc có các vấn đề sức khỏe dẫn đến nghi ngờ mắc bệnh sốt rét,... thì cần phải được tiến hành lấy mẫu máu làm xét nghiệm để tìm ký sinh trùng sốt rét trong máu. Đặc biệt, phải nghi ngờ đến bệnh sốt rét nếu có các yếu tố nguy cơ cao như đi rừng lâu ngày, bộ đội hành quân,...

Khi xác định chẩn đoán cần tiến hành điều trị theo đúng phác đồ hướng dẫn để tiêu diệt ký sinh trùng trong cơ thể. Với các thể sốt rét có khả năng tạo thể ngủ và tái phát xa thì phải thực hiện đủ liều để điều trị chống tái phát xa.

Các bệnh nhân mắc bệnh sốt rét trong quá trình điều trị không cần phải cách ly, nhưng cần phải được đảm bảo điều trị ở các cơ sở y tế được trang bị đầy đủ để sẵn sàng cấp cứu và xử lý kịp thời nếu có các biến chứng nguy hiểm xảy ra.

2.2. Kiểm soát vector truyền bệnh

2.2.1. Đặc điểm của muỗi Anopheles

Như đã nói, muỗi Anopheles là loại muỗi trung gian truyền bệnh sốt rét. Kiểm soát và tiêu diệt muỗi Anopheles sẽ cắt đứt chuỗi lây truyền của bệnh sốt rét cũng là một cách phòng bệnh sốt rét. Để có thể kiểm soát và tiêu diệt muỗi Anopheles hiệu quả, cần phải nắm được một số các đặc điểm cơ bản của muỗi Anopheles bao gồm:

- Muỗi Anopheles thường cư trú ở những nơi rậm rạp, mát mẻ, có điều kiện ẩn nấp tốt như tán cây, bờ bụi rậm,... Một số loài muỗi Anopheles lại có thói quen thích trú ẩn trong nhà.

- Muỗi đẻ trứng ở các ao tù, nước đọng, kệnh rạch, ruộng nước, suối khe,... Sau đó trứng phát triển thành loăng quăng, bọ gậy và thành muỗi trưởng thành.

- Muỗi hút máu người là muỗi cái, thời gian hút máu của muỗi Anopheles thường xảy ra vào ban đêm. Sau khi đã hút no máu thì muỗi bay đi đến nơi trú ẩn để tiêu hóa máu.

2.2.2. Cách biện pháp kiểm soát muỗi Anopheles

- Các biện pháp vật lý và cơ học

Các biện pháp vật lý và cơ học là những biện pháp đơn giản, dễ thực hiện để ngăn chặn muỗi Anopheles. Phát quang bụi rậm phá hủy nơi trú ẩn của muỗi, khơi thông dòng chảy nuôi bèo phủ kín mặt nước hoặc loại bỏ các ao tù nước đọng quanh môi trường sống để muỗi không có chỗ đẻ trứng, khơi thông dòng chảy để bọ gậy, loăng quăng không phát triển được, hun khói hoặc sử dụng sóng điện từ để xua đuổi muỗi,... là những biện pháp vật lý và cơ học thường sử dụng hiện nay để làm cách phòng tránh bệnh sốt rét.

- Cách biện pháp hóa học

Cách phòng bệnh sốt rét bằng hóa chất đang được áp dụng rất phổ biến hiện nay nhờ vào hiệu quả cao.

Người ta có thể sử dụng các loại hóa chất khác nhau như hóa chất nhóm lân hữu cơ, nhóm clo hữu cơ, nhóm carbamat,... để tiêu diệt muỗi trực tiếp hoặc tiêu diệt bọ gậy, loăng quăng trước khi chúng phát triển thành muỗi trưởng thành. Hoặc hóa chất diệt muỗi cũng có thể được tẩm vào màn để tiêu diệt muỗi.

Tuy rằng có hiệu quả cao, nhưng các loại hóa chất diệt muỗi nếu không được sử dụng đúng cách có khả năng gây hại cho người. Do đó, khi thực hiện cách phòng bệnh sốt rét bằng các loại hóa chất cần phải đặc biệt thận trọng.

- Các biện pháp sinh học

Ngoài các biện pháp hóa học hoặc các biện pháp vật lý để kiểm soát muỗi thì còn có thể sử dụng các biện pháp sinh học. Hay được sử dụng nhất trên thực tế có thể kể đến như nuối cá trong bể nước hoặc trong giếng, sử dụng hàng rào vật nuôi xung quanh nhà để muỗi hút máu động vật thay vì hút máu người.

Hiện nay, người ta còn đang nghiên cứu một số biện pháp khác như gây lây truyền các loại vi khuẩn gây mất khả năng sinh sản của muỗi,... Tuy nhiên, đây là các biện pháp có tính kỹ thuật cao và chỉ có thể thực hiện bởi các tổ chức chuyên môn.

2.3. Bảo vệ đối tượng cảm thụ

Bảo vệ đối tượng cảm thụ hay bảo vệ người lành cũng là cách phòng bệnh sốt rét. Cách phòng bệnh sốt rét này có nghĩa làm cho muỗi không thể tiếp xúc được với người lành để truyền bệnh hoặc khiến cho ký sinh trùng sốt rét không thể phát triển và gây bệnh được kể cả khi đã xâm nhập vào cơ thể người.

- Ngủ màn (có thể tăng hiệu quả ngủ màn với các loại thuốc tẩm), mặc quần áo dài khi đi rừng để tránh muỗi đốt, tránh đi vào các nơi rậm rạp mà muỗi thích trú ẩn, thoa kem chống muỗi,...giúp chống muỗi đốt và là cách phòng bệnh sốt rét.

- Khi phải hoạt động và sinh hoạt trong môi trường có nguy cơ bị nhiễm ký sinh trùng sốt rét cao như đi rẫy lâu ngày, đi rừng, bộ đội hành quân, người sống ở khu vực sốt rét đang lưu hành,... thì có thể sử dụng cách phòng bệnh sốt rét bằng cách dùng các loại thuốc dự phòng. Loại thuốc thường được sử dụng trên thực tế để phòng chống sốt rét là chloroquine hoặc mefloquine.

2.4. Trang bị kiến thức về bệnh sốt rét

Thiếu hiểu biết hoặc hiểu biết sai lầm về bệnh sốt rét sẽ khiến các cách phòng bệnh sốt rét không được áp dụng hoặc áp dụng không hiệu quả. Mỗi một người đều cần phải tự trang bị, tìm hiểu các kiến thức liên quan đến bệnh sốt rét để có thể phòng tránh bệnh sốt rét hiệu quả, nhận biết sớm các dấu hiệu sốt rét, điều trị sớm tránh biến chứng xảy ra.

Trên đây là một số các cách phòng bệnh sốt rét thường được áp dụng nhất hiện nay. Để tránh các hậu quả xấu do bệnh sốt rét gây nên thì cách hiệu quả và an toàn nhất chính là thực hiện nghiêm túc và đầy đủ các biện pháp dự phòng bệnh, không để bệnh xảy ra.