NSND Đức Long: "Với tôi, nỗi sợ hãi lớn nhất là không được hát"

Chưa bao giờ nghĩ mình đã nghỉ hưu

+ Từ công nhân ngành than trở thành "quý ông hát" của làng nhạc Việt và cách đây không lâu được nhận danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân (NSND), anh cảm thấy hành trình hơn 40 năm nghệ thuật này của mình thế nào?

Tôi sinh ra và lớn lên ở Hòn Gai, Quảng Ninh. Mồ côi cha mẹ khi mới 8 tuổi, tôi từng làm đủ mọi việc lao động chân tay rất vất vả như đóng gạch thuê, kéo xe bò, bốc vác... để mưu sinh. Chỉ có âm nhạc mới cứu rỗi tâm hồn, cho tôi thêm niềm tin và hy vọng vào cuộc đời, vào tương lai phía trước.

Vì có giọng hát tốt nên dù là công nhân mỏ, song tôi hầu như không phải lao động chân tay mà quanh năm đi diễn phục vụ mọi người. Hồi ấy, chúng tôi được giao nhiệm vụ đi hát động viên, khích lệ người lao động hoàn thành chỉ tiêu mà xí nghiệp giao phó. Đến bây giờ tôi vẫn tự hào về thời đã qua, được cùng đội ca hát của xí nghiệp liên tiếp giành vị trí đầu bảng trong các hội diễn ca nhạc không chuyên ở cả 3 miền.

Tôi theo âm nhạc chuyên nghiệp sau khi giành giải Nhất cuộc thi Liên hoan Nghệ thuật quần chúng toàn quốc năm 1980 với bài hát "Chiều Hạ Long". Sau đó, năm 1982, tôi được Đoàn Nghệ thuật Quân chủng Phòng không Không quân mời về. Chính nấc thang này cho tôi một cuộc sống mới, cuộc sống mà dù có nằm mơ tôi cũng không bao giờ nghĩ đến, là được trở thành ca sĩ.

Chính môi trường đó đã trui rèn cho tôi những phẩm chất của một người lính hát, ấy là sự tận tâm, là hy sinh, nhiệt huyết. Dù có đi bất cứ nơi đâu, hát ở sân khấu nào, chúng tôi cũng rút ruột như con tằm nhả tơ để được phục vụ khán giả, nhất là những người lính.

Tính đến ngày tôi được Nhà nước trao tặng danh hiệu NSND là tròn 47 năm công tác. Quá trình làm nghề của tôi toàn kỷ niệm vui, cũng có nỗi buồn, song những điều buồn đều qua mau. Buồn kiểu nghệ sĩ, thoáng đến rồi thoáng đi chỉ sau tràng pháo tay động viên của khán giả. 

Đến hiện tại, khi đã nghỉ hưu, tôi hài lòng và tự hào với những gì mình đã làm được, đã cống hiến. Tôi không xấu hổ vì hành trình đã qua.

+ Nhiều nghệ sĩ "than thở" rằng khá sốc với cuộc sống sau khi về hưu. Còn anh thì sao?

Cũng dễ hiểu khi ở các ngành nghề khác sau khi nghỉ hưu, mọi người dễ "sụp" vì nghĩ mình là người thừa, không được đến cơ quan, không được ngồi bàn giấy. Riêng tôi, có thể nói là cuộc sống của tôi không hề bị xáo trộn gì với dấu mốc nghỉ hưu. Tôi thấy dấu mốc đó chỉ như kiểu cứ đến tuổi, đến chế độ thì cầm quyết định về thôi chứ bản thân tôi chưa bao giờ nghĩ mình nghỉ hưu cả.

Thực tế, từ sau khi nghỉ hưu, tôi vẫn đến cơ quan, vẫn đi dạy, đi diễn như bình thường. Ở Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam có chương trình vẫn mời tôi tham gia biểu diễn. Hằng ngày, tôi cũng đi tập với các nghệ sĩ. Thế nên, cá nhân tôi nghĩ mình chưa có hưu.

+ Cả chặng đường nghệ thuật, người hâm mộ luôn gọi NSND Đức Long với cái tên "quý ông hát" nhưng bạn nghề vẫn hay gọi anh là "quý ông cô đơn"?

Tôi nghĩ mỗi người chọn cho mình một cách sống như thế nào cho phù hợp. Có người cảm thấy phải có cái nọ cái kia mới là hạnh phúc, không cô đơn. Nhưng đối với tôi, âm nhạc là cuộc sống của tôi, khán giả là niềm hạnh phúc của tôi. Những tràng pháo tay, ánh đèn sân khấu làm tôi cảm thấy hạnh phúc. 

Tôi cảm thấy hài lòng với điều đó. Tôi không cô đơn. Với tôi, nỗi sợ hãi lớn nhất chính là không được hát, ngoài ra tôi không sợ gì cả.

+ Dường như anh rất dễ hài lòng với cuộc sống, bởi ngoài lúc "cháy" với nghệ thuật thì đời thường, có thể thấy anh sống đơn giản, không xe sang, nhà lầu?

Tôi nghĩ đó là vật ngoài thân thôi, theo ý thích của mỗi người. Với tôi những thứ đó chưa bao giờ là cám dỗ, khiến tôi cảm thấy phải phấn đấu bằng được để có. Tôi chỉ muốn khám phá, đi đến tận cùng của âm nhạc thôi.

"Nếu không thể tự chăm sóc bản thân, tôi sẽ chọn nhà dưỡng lão"

+ Ở tuổi U70, anh khiến khán giả quan tâm lo lắng khi vẫn một mình. Anh có nghĩ rằng đã đến lúc cần một người bên cạnh để nâng đỡ nhau lúc về già?

Hôn nhân đổ vỡ là điều chẳng ai muốn nhưng như tôi từng chia sẻ, vì nhiều lý do mà sau nhiều năm chung sống, cuộc sống vợ chồng tôi cứ ngày một nhạt dần, chẳng xích mích cũng chẳng chuyện trò. Đến giai đoạn cuối, tôi trở về nhà, hai người nhìn nhau như hai người xa lạ. 

Tôi nghĩ, nếu cứ như thế này là sống một mình chứ có phải là có gia đình đâu. Tôi cũng đấu tranh ghê lắm nhưng rồi chuyện gì đến đã phải đến. Chúng tôi ra tòa mà đến giờ vẫn không hiểu lý do là tại ai.

Đến giờ tôi cũng không tính tới chuyện lập gia đình nữa. Tôi cho rằng nên nghĩ thoáng một chút, đừng quan niệm phải có gia đình, có vợ con mới là hạnh phúc.

+ Nhưng cứ sống một mình như vậy, anh đã nghĩ tới "kịch bản" khi về già sao?

Tôi đã trải qua và thấu hiểu tất cả những nỗi cùng cực trên đời. Nhưng ngẫm ra, bù lại, cũng không ai sướng bằng tôi vì trong số các ca sĩ dòng nhạc tiền chiến, tôi là người được đi nhiều, đến nhiều nước. Thế nên mới nói, con người ta nên biết tự bằng lòng với những gì mình có.

Tôi độc thân nhưng chưa bao giờ phải mua cơm hộp. Tôi tự biết chăm sóc mình từ nhỏ rồi. Hơn nữa, thế hệ chúng tôi (cuối năm 1950 - đầu năm 1960) là kiểu vứt ra đường đều có thể tự lo được hết. Còn nếu sau này không thể tự chăm sóc bản thân, tôi sẽ chọn nhà dưỡng lão.

+ Người ta vẫn nói nghệ sĩ luôn sống tình cảm hơn lý trí, tuy nhiên như anh nói thì có vẻ ngược lại?

Nếu vậy thì họ là nghệ sĩ, còn tôi không phải nghệ sĩ! Tôi không nhận mình là nghệ sĩ, chính xác tôi là công nhân lành nghề, làm nghề mang niềm vui đến cho mọi người.

+ Thế nhưng không phủ nhận việc nghệ sĩ phải luôn yêu và được yêu thì nghệ thuật mới thăng hoa?

Đương nhiên là sẽ thăng hoa khi có một người tâm giao, đồng hành với mình. Nhưng số phận của mình không tìm được người như thế mà ngược lại mình có nhiều bạn bè, học trò làm được điều tốt hơn cho mình thì chắc chắn sẽ thăng hoa rồi.

Hơn nữa, như tôi đã nói, tôi không phải nghệ sĩ mà chỉ là người công nhân lành nghề. Tôi nuôi cảm xúc như mọi người đan một cái áo vậy. Bạn định đan áo cho ai, hình dung cái áo sẽ đan như thế nào, kích thước ra sao... thì âm nhạc cũng vậy. 

7 nốt nhạc chúng tôi được đào tạo 9 năm trong trường, chúng tôi nhìn là biết sẽ phải hát như nào chứ không nhờ vào chuyện tình cảm yêu đương nam nữ để âm nhạc thăng hoa.

+ Cảm ơn chia sẻ của NSND Đức Long!