Vào thời điểm cuối học kỳ I, khi kỳ nghỉ Tết đang đến gần, những giáo viên như thầy giáo Nguyễn Minh Đạt, Hiệu trưởng trường THPT Quỳ Hợp 3, tỉnh Nghệ An, ngoài nỗi lo thường nhật còn một nỗi lo khác: lo mất học trò vì sau Tết, sẽ có vài em bị "bắt" làm vợ.
Theo số liệu thống kê tại trường THPT Quỳ Hợp 3, năm học 2015-2016, có 4 học sinh của trường phải xin nghỉ học vì về làm vợ, trong đó 2 em mới 16 tuổi, đang học lớp 10, một em lớp 11 và một em lớp 12. Đến năm học 2016-2017, tiếp tục có 3 em bị trai bản rình bắt làm vợ. Nhà trường đã rất cố gắng để can thiệp nhưng không nhiều trường hợp thành công với những lý do khác nhau.
Thầy Đạt kể cho chúng tôi về trường hợp em Hà Thị Hồng T. - nữ sinh 2 lần chống lại tục “bắt vợ” để tiếp tục đến trường. Lần đầu tiên là khi T. 18 tuổi, đang là học sinh cuối cấp của trường THPT Quỳ Hợp 3. Trong kỳ nghỉ Tết Mậu Tuất, em trở thành nạn nhân của tục “bắt vợ” bởi một người quen biết của gia đình là V.V.H. (SN 1995, trú cùng xã). Đúng mùng 1 Tết, H. và bạn bè của mình đến nhà em T. chúc Tết, uống rượu. Đến khuya, bố của T. nhờ em và H. đi mua thêm rượu. Lợi dụng thời cơ, H. chở T. đi định đưa về nhà mình nhưng T. nghi ngờ nên liều nhảy xuống xe, chạy vào nhà dân và gọi điện nhờ anh trai đến đón về.
Những tưởng đã thoát được, nhưng đến mồng 4 Tết, H. sang nhà bà ngoại của T. chơi, nhiều người thân trong gia đình đã khuyên T. đồng ý về làm vợ H. nhưng em nhất quyết từ chối. Đến 21h, một người mợ nhờ T. và H. đưa về. Lần này, H. đã chở T. về tận nhà mình, tại đây đã chuẩn bị sẵn mâm cơm, chum rượu theo đúng phong tục để cưới vợ mới. Nhưng T. khóc lóc, xin thả về và nhất quyết không ăn, không uống để đám cưới không thể diễn ra theo đúng tục lệ và gọi điện về cho anh trai. Chỉ khi có sự giúp đỡ của chính quyền địa phương, T. mới thoát được.
Tuy vậy, ngay hôm sau, gia đình H. đã đưa trầu cau sang hỏi cưới T. Chuyện ép hôn của T. chỉ kết thúc khi có sự can thiệp của nhà trường. Chính thầy Nguyễn Minh Đạt đã xuống nhà giải thích cho bố mẹ nữ sinh này hiểu, rồi nhờ chính quyền địa phương và cơ quan chức năng vào cuộc nhắc nhở gia đình chàng trai kia. “Sau khi T. đi học lại thì đạt kết quả rất khá, em đỗ vào ngành du lịch và tiếp tục thực hiện ước mơ của mình. Hiện em đang ôn thi để giành suất đi du học ở nước ngoài”, thầy Đạt cho biết.
Chính thầy Đạt cũng đã trực tiếp giải cứu học trò khỏi một vụ bắt vợ. Đó là kỷ niệm mà thầy còn nhớ mãi. Vào một đêm đầu tháng 1 cách đây mấy năm, khi thầy đang trong phòng, có một học sinh chạy vào báo học sinh Lô Thị T. (lớp 11C) bị 6 thanh niên “bắt vợ” ngay trước dãy trọ cạnh trường. Lúc này, em T. đã bị ép lên một chiếc xe máy và đang di chuyển về nhà để làm lễ.
“Tôi vội vã lấy xe, đuổi kịp nhóm thanh niên và ép được chiếc xe máy đang chở em T. dừng lại. Lúc đó chỉ có mình tôi, trong khi bên kia có đến 6 nam thanh niên nên tôi cũng hơi sợ, nhưng may mình là giáo viên nên họ không dám xông vào, chỉ dám yêu cầu được đưa T. đi, nhưng tôi nhất định không chịu, cố gắng kéo dài thời gian chờ người đến hỗ trợ. Sau đó, các thầy cô khác trong trường đến kịp thời nên giải thoát được cho em T.”, thầy Đạt nhớ lại.
Thế nhưng, cũng có rất nhiều học sinh ở vùng sâu vùng xa trở về nhà trong dịp Tết hoặc hè, khi nhà trường biết được thông tin thì đã muộn vì các em đã hoàn tất các thủ tục cưới hỏi theo phong tục của đồng bào Thái. Lúc đó, nhà trường sẽ trực tiếp xuống vận động gia đình 2 bên để các em tiếp tục đi học. Nếu gia đình chàng trai không chịu thì nhà trường sẽ làm văn bản gửi cơ quan công an vào cuộc điều tra, bởi phần lớn các nữ sinh đều chưa đủ 18 tuổi.
Bà Trương Thị Bích Hiệp, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện Quỳ Hợp, cho biết, mỗi năm cơ quan chức năng đều phối hợp với tất cả trường học trên địa bàn tổ chức các lớp ngoại khóa bàn về tục cướp vợ và chống nạn tảo hôn. “Một trong những nguyên nhân khiến tình trạng này khó kiểm soát là các em gái hoặc chính người thân của các em cam chịu, chấp thuận khi bị trộm làm vợ. Hơn nữa, các vụ việc xảy ra ở các xã vùng sâu, vùng xa của huyện nên khi cơ quan chức năng biết thì đã muộn”, bà Hiệp nói.
Tết đến Xuân về là niềm vui chung của tất cả mọi người nhưng ở ngôi trường vùng cao này, những nữ sinh vẫn phải đề phòng, cảnh giác bởi hủ tục “bắt vợ”; những thầy cô phải lo lắng cho những học trò thân yêu, liệu sau kỳ nghỉ có tiếp tục đi học lại. Mong rằng, phong tục này sẽ trở về đúng bản chất tốt đẹp ban đầu chứ không còn là “hủ tục” như một số trường hợp trên đây.