Pfizer trong cuộc đua trở thành nhà cung cấp vaccine ngừa Covid-19 lớn nhất thế giới

Thử nghiệm ban đầu của Pfizer

Những thử nghiệm giúp Pfizer nhận thấy vaccine công nghệ mRNA, có thể cung cấp mã di truyền hướng dẫn cơ thể tạo ra protein của virus, kích thích phản ứng miễn dịch, có hiệu quả với nCoV. Tuy nhiên, vaccine này chỉ thực sự có giá trị khi được đưa từ phòng thí nghiệm đến sản xuất hàng loạt, cung cấp vaccine cho Hoa Kỳ và cả thế giới chống lại Covid-19.

Thử nghiệm sản xuất quy mô lớn đầu tiên được tiến hành tại một nhà máy của Pfizer ở thành phố Kalamazoo, bang Michigan. Đây cũng là một thử nghiệm ban đầu về chiến lược của Pfizer trong việc từ chối viện trợ của chính phủ để phát triển và nhanh chóng tăng cường sản xuất vaccine với quy mô lớn.

Nhưng ngay sau khi áp lực tăng lên trong dãy máy bơm, ống và bồn chứa tại nhà máy vào ngày 11/9/2020, rõ ràng là có điều gì đó không ổn, các trưởng nhóm Pfizer chia sẻ trong bản báo cáo công khai chi tiết về nỗ lực sản xuất hàng loạt của công ty. Khi người vận hành kiểm tra thùng vào cuối quá trình sản xuất, hầu hết thành phần quan trọng - phân tử chất béo bao bọc RNA thông tin, đã bị thiếu. "Thử nghiệm đầu tiên của chúng tôi đã thất bại hoàn toàn", ông Pat McEvoy, Giám đốc điều hành của Pfizer tại nhà máy Kalamazoo, nói.

Thất bại này đã khiến Pfizer sau đó buộc chấp nhận sự giúp đỡ của chính phủ để tiếp tục theo đuổi tham vọng sản xuất vaccine quy mô thương mại. Công ty và BioNTech, đối tác sản xuất vaccine, cuối cùng cũng đã làm chủ quy trình sản xuất các lô vaccine mRNA lớn, đóng vai trò quan trọng trong việc giúp thế giới thoát khỏi đại dịch. Hiện Pfizer đang sản xuất vaccine với số lượng lớn hơn bất kỳ công ty nào khác và đã đảm bảo lợi thế trong nhiệm vụ sử dụng công nghệ mRNA thế hệ tiếp theo để điều trị các bệnh khác.

Mặc dù vậy, Pfizer bị chỉ trích vì đã bán hầu hết nguồn cung ban đầu cho các quốc gia giàu có nhất, những quốc gia trả giá cao nhất, dẫn đến sự bất bình đẳng nghiêm trọng trên toàn cầu. Pfizer đã có thể thực hiện đơn đặt hàng của Tổng thống Hoa Kỳ Biden trong tháng 6/2021 với 500 triệu liều thuốc sẽ được phân phối cho các quốc gia có thu nhập thấp, nhưng những người ủng hộ chỉ ra rằng cam kết vẫn chỉ là một phần nhỏ so với nhu cầu toàn cầu. "Sức ép dồn lên Pfizer. Chúng tôi có khả năng sản xuất vaccine để chống đại dịch, nhưng chúng tôi biết rằng, một mình Pfizer là không xuể", ông Chaz Calitri, Phó Chủ tịch phụ trách hoạt động thuốc tiêm của Pfizer tại Hoa Kỳ và Châu Âu, phân bua.

Những con số ấn tượng

Pfizer là một trong ba loại vaccine được cấp phép sử dụng tại Hoa Kỳ, bên cạnh Moderna và Johnson & Johnson. Hiệu quả của các loại vaccine này đã được minh chứng khi tỷ lệ ca nhiễm mới giảm mạnh, chỉ bằng 5% so với đỉnh điểm hồi đầu tháng 1/2021, tạo điều kiện cho Hoa Kỳ từng bước mở cửa trở lại và phục hồi nền kinh tế.

Công ty này dự kiến sẽ sản xuất đủ 3 tỷ liều vaccine trong năm nay, gấp đôi mục tiêu ban đầu và đủ giúp 1,5 tỷ người hoàn thành chương trình tiêm chủng. Doanh số vaccine của Pfizer trong năm 2021 dự kiến đạt 26 tỷ USD, khiến đây trở thành loại thuốc bán chạy nhất từ trước đến nay. Pfizer thậm chí cũng bắt đầu mở rộng nghiên cứu và sản xuất vaccine công nghệ mRNA cho các bệnh khác như cúm mùa, HIV, lao, bệnh dại, sốt rét hay Zika.

Tuy nhiên, bức tranh tươi sáng này của Pfizer chưa được vén màn ở thời điểm trước ngày 20/3/2020, khi ông McEvoy nhận được mail từ sếp Calitri của mình. 3 ngày trước đó, Pfizer tuyên bố hợp tác với công ty công nghệ sinh học Đức BioNTech để phát triển và sản xuất vaccine Covid-19. BioNTech đã xác định sẽ sản xuất vaccine mRNA, nhưng cần một đối tác sản xuất lớn có chuyên môn kỹ thuật và phân phối để sản xuất vaccine với quy mô toàn cầu.

Ông Calitri là một trong những giám đốc điều hành chọn nhà máy Kalamazoo và đội của ông McEvoy để sản xuất, đóng gói và vận chuyển vaccine. "Tôi cần xác nhận với anh ngay lúc này. Anh sẽ làm tốt chứ?", Calitri viết mail cho McEvoy. Câu trả lời ngắn gọn của McEvoy đến ngay sau 7 phút. "Chắc 100%, thưa sếp".

Khi tập hợp đội để thực hiện nhiệm vụ mới, ông McEvoy hiểu các bước sản xuất chính phải xây dựng từ đầu, bởi họ chưa có máy móc lớn cần cho quá trình trộn hạt nano và lọc thành phẩm. Điều này đòi hỏi sự cam kết lớn về nguồn lực và công nhân ở Kalamazoo, nơi từng sản xuất dược phẩm từ thế kỷ 19 dưới cái tên Upjohn, một thương hiệu lớn thời bấy giờ, do bác sĩ William Upjohn sáng lập.

Thông qua việc sáp nhập, năm 2003, Pfizer đã mua lại khuôn viên sản xuất rộng 1.300 mẫu Anh của công ty UpJohn, được xây dựng vào năm 1948. Nơi đây có 2.800 nhân viên và hầu hết sản xuất các loại thuốc thông thường và các thành phần dược phẩm hàng loạt, từ thuốc tiêm ngừa thai đến thuốc kháng nọc rắn biển. Đây cũng là một trong những nhà sản xuất steroid lớn nhất trên thế giới. Tòa nhà nơi diễn ra hầu hết quá trình sản xuất vaccine ngừa Covid-19 dài tới 1/4 dặm.

Khi ông McEvoy tập hợp một nhóm để lãnh đạo lực lượng lao động sản xuất vaccine, hiện lên đến 600 người và dự kiến sẽ đạt 1.000 nhân viên, ông đã biết rằng các bước sản xuất quan trọng sẽ phải được xây dựng từ đầu. Máy móc lớn để trộn các hạt nano lipid lại với nhau và lọc thành phẩm đã không tồn tại.

Vào tháng 7/2020, thời điểm Pfizer có hợp đồng đầu tiên bán cho Hoa Kỳ 100 triệu liều vaccine với giá 1,95 tỷ USD, McEvoy và các giám đốc khác của Pfizer đã đưa nhóm lãnh đạo dự án phát triển Operation Warp Speed của Tổng thống Donald Trump khi đó, tham quan nhà máy. Ông Moncef Slaoui, một giám đốc giàu kinh nghiệm được Trump chọn làm cố vấn cho dự án, sau chuyến thăm cho biết, ông rất ấn tượng với kế hoạch sản xuất của Pfizer.

Pfizer đã đặt hàng tất cả tủ đông đặc biệt có thể có được từ nhà cung cấp Thermo Fisher và sau đó tiếp tục đặt hàng số lượng lớn hơn. Vì vaccine cần được bảo quản ở nhiệt độ âm 70 độ C, các công nhân chỉ có 46 tiếng để hoàn thành việc đóng hộp vaccine thành phẩm và chuyển vào kho đông, trước khi bị hỏng.

Tuy nhiên, những vấn đề về hệ thống trộn và lọc trong quá trình sản xuất vaccine mRNA đã dẫn tới thất bại trong thử nghiệm đầu tiên của Pfizer vào tháng 9. Đội của Pfizer đã tìm đủ cách để khắc phục những vấn đề này và thời điểm họ thành công cũng là lúc nhận được tin tích cực từ các thử nghiệm lâm sàng. Ngày 9/11/2020, Pfizer cho biết, vaccine cho thấy hiệu quả 90% trong việc ngăn Covid-19.

Áp lực khủng khiếp

Kết quả thử nghiệm đáng mừng nhưng đã khiến các kỹ sư sản xuất chịu áp lực lớn về việc đảm bảo số lượng cam kết. Pfizer khi đó tiết lộ họ đã phải giảm sản lượng dự kiến trong năm 2020 từ 100 triệu xuống 50 triệu liều. Công ty cho biết vấn đề không nằm ở nguồn nguyên liệu thô hay vấn đề sản xuất. Họ nói kết quả thử nghiệm đến muộn hơn dự kiến, khiến họ không có đủ thời gian để xuất xưởng đủ số liều cam kết. "Đây là một công việc đầy áp lực và nó thậm chí áp lực hơn khi bắt tay vào làm", ông Calitri cho hay.

Khi nhà máy Kalamazoo hoạt động rầm rộ với nỗ lực căng thẳng, các quan chức của Chiến dịch Warp Speed ngày càng thất vọng vì thiếu thông tin từ Pfizer về các vấn đề sản xuất và vấn đề cung cấp. Pfizer không có nghĩa vụ phải chia sẻ thông tin với chính phủ vì họ không nhận tiền cho nghiên cứu và phát triển của Hoa Kỳ.

Ông Robert Kadlec, cựu trợ lý thư ký của Tổng thống Trump về sự chuẩn bị và ứng phó, người có tiếng nói quan trọng trong việc mua vaccine của chính phủ Hoa Kỳ, thừa nhận chính phủ không có đủ tầm nhìn và sự hiểu biết về những thách thức mà Pfizer đang gặp phải trong quá trình xử lý của họ. Ông Kadlec so sánh Pfizer với các công ty khác, chẳng hạn như Moderna và Johnson & Johnson, những công ty hợp tác chặt chẽ hơn với chính phủ. "Ban đầu Pfizer không nằm trong nhóm quan tâm đó"- Kadlec thừa nhận.

Vào tháng 12/2020, khi Pfizer cho thấy vaccine của họ sẽ là một phần của giải pháp cho đại dịch, chính quyền của Tổng thống Trump đã yêu cầu công ty thực hiện một lựa chọn đối với 100 triệu liều vaccine bổ sung, ngoài đơn đặt hàng 100 triệu liều ban đầu.

Vào thời điểm đó, chính quyền của Tổng thống Trump (và sau đó là chính quyền của Tổng thống Biden) đã thực hiện được điều mà Pfizer mong muốn. Nhà Trắng có thể sử dụng Đạo luật Sản xuất Quốc phòng - luật từ thời Chiến tranh Triều Tiên trao cho chính phủ quyền kiểm soát sản lượng công nghiệp trong trường hợp khẩn cấp quốc gia - để giúp Pfizer được ưu tiên tiếp cận các nguyên liệu và thiết bị.

Vào ngày 22/12/2020, chính quyền của Tổng thống Trump đã cấp một danh sách DPA cho Pfizer. Pfizer thông báo rằng họ đã đồng ý bán thêm 100 triệu liều vaccine cho Hoa Kỳ. "Thực tế là họ cần được giúp đỡ", Giám đốc Slaoui tuyên bố. Việc sử dụng DPA của các đối thủ cạnh tranh Pfizer đang đặt công ty vào tình thế bất lợi.

"Các nhà sản xuất khác có thể tiếp cận các thành phần và thiết bị với chi phí của Pfizer. Chúng tôi đang sử dụng DPA để lấy chất béo cho Moderna và túi vô trùng cho X, Y, Z, và Pfizer sẽ bị đẩy xuống cuối hàng", ông Slaoui chia sẻ.

7 tuần sau, chính quyền của Tổng thống Biden thông báo sử dụng DPA giúp Pfizer mua thêm máy móc sản xuất vaccine. Sự hỗ trợ này đã giúp công ty tăng thêm công suất lọc, cho phép sản xuất được số lượng vaccine lớn hơn. "Chúng tôi đã tìm thấy đồng minh tuyệt vời từ chính quyền của ông Biden", ông Albert Bourla, CEO của Pfizer, tuyên bố khi Tổng thống Biden tham quan nhà máy Kalamazoo hôm 19/2.

Trong khi đó, người đứng đầu Nhà Trắng khẳng định, Pfizer đã gặt hái được hai phép màu khoa học: phát triển thành công vaccine mRNA và sau đó là sản xuất hàng trăm triệu liều vaccine, góp phần giúp con người thoát khỏi đại dịch.

Phần còn lại đã và đang được Pfizer chứng minh!

* Bài tuyên truyền thực hiện Nghị quyết 84/NQ-CP ngày 29/5/2020 của Chính phủ