Phát hiện mắc hội chứng hiếm sau khi chạy đuổi theo xe buýt

Suýt phải cắt cụt chi

ThS.BS.CKII Nguyễn Ngọc Tiệp (Khoa Chấn thương Chỉnh hình, Bệnh viện Tâm Anh Hà Nội) cho biết, các bác sĩ của bệnh viện vừa thực hiện thành công ca phẫu thuật cho bệnh nhân Nguyễn Văn Hào (38 tuổi, trú tại Hà Nội) bị mắc Hội chứng khoang cấp chèn ép hiếm gặp.

Trước đó, bệnh nhân nhập viện cấp cứu trong tình trạng cẳng chân trái căng bóng và đau dữ dội, chạm nhẹ cũng đau. Khi vận động co duỗi các ngón chân và cổ chân, cơn đau tăng.

Bệnh nhân cho biết, trước đó vào buổi sáng đã gắng sức chạy đuổi theo xe buýt cho kịp chuyến đi nên đã bị đau. Sau đó, bệnh nhân đã tới khám tại một số cơ sở y tế khác ở Hà Nội với biểu hiện đau chân, nhưng chưa được chẩn đoán trúng bệnh. Bệnh nhân được kê thuốc điều trị nội khoa nhưng tình trạng chân sưng đau không những không thuyên giảm mà còn nặng hơn. Vì thế, bệnh nhân đã đến Bệnh viện Tâm Anh thăm khám.

Sau khi thăm khám, các sĩ Tiệp cho rằng, do cường độ vận động mạnh trong thời gian ngắn khiến cơ cẳng chân bệnh nhân hoạt động quá sức. Hơn nữa, áp lực tăng đột ngột gây tổn thương làm phù nề cơ khiến khoang bị chèn ép. Đây là một hội chứng tổn thương khá hiếm gặp có tên là chèn ép khoang lô cơ trước sau vận động gắng sức.

Tại bệnh viện, kết quả xét nghiệm cho thấy men cơ (Creatine-kinase) tăng cao chứng tỏ bệnh nhân đã có tình trạng hoại tử cơ. Bác sĩ Tiệp chỉ định mổ cấp cứu cho bệnh nhân nhằm giảm áp lực khoang. Các nhóm cơ bị hoại tử được loại bỏ tránh nhiễm trùng. Nhóm cơ còn khả năng phục hồi được giữ lại để bảo tồn.

Theo bác sĩ Tiệp, nếu không phản ứng nhanh men cơ sẽ tiếp tục tăng lên nhanh đào thải vào máu, hấp thu vào tuần hoàn chung. Điều này có thể gây suy thận cấp và hoại tử thận, suy đa tạng, thậm chí có thể tử vong. Có những trường hợp chèn ép khoang gây hoại tử diện rộng phải cắt cụt chi bị tổn thương để cứu tính mạng bệnh nhân.

Nhờ phát hiện chính xác bệnh ngay trên biểu hiện lâm sàng và thực hiện phẫu thuật nhanh chóng, kịp thời nên phần cơ hoại tử của bệnh nhân bị cắt đi không nhiều, nhóm cơ lành được bảo tồn tối đa. Sau phẫu thuật 2 ngày, xét nghiệm men cơ giảm và về chỉ số bình thường, bệnh nhân dần hết đau chân.

Hiện tại, bệnh nhân đango trong giai đoạn phục hồi cấu trúc cơ, để phục hồi nguyên vẹn có thể mất 3-6 tháng (tùy thuộc vào thời gian can thiệp sớm hay muộn). Bệnh nhân bị cắt một phần cơ nên cơ yếu hơn bình thường, sau thời gian tập vật lý trị liệu tốt có thể chơi thể thao hoặc vận động cường độ cao trở lại.

Hội chứng hiếm gặp

Theo bác sĩ Tiệp, chèn ép khoang cấp là một cấp cứu của chuyên khoa ngoại chấn thương chỉnh hình, thường gặp sau gãy xương hoặc chấn thương đụng giập phần mềm nhiều. Hội chứng khoang là hiện tượng tăng áp lực mô mềm trong khoang kín, dẫn đến thiếu máu mô. Triệu chứng sớm nhất biểu hiện là tê bì hoặc như kiến bò ở bên dưới hoặc tại vùng bị thiếu máu do chèn ép.

Tình trạng này khá hiếm gặp với vận động viên thể thao khi vận động quá sức trong thời gian ngắn. Các vận động viên có thể bị hội chứng chèn ép khoang mạn tính do quá trình luyện tập lâu dài. Tuy nhiên khi bị chèn ép khoang mạn tính, mức độ đau cơ là vừa phải và hết sau khi nghỉ ngơi.

Chèn ép khoang cũng không loại trừ với những trường hợp có hoạt động gắng sức trong đời sống thường ngày. Trường hợp của bệnh nhân Hào là gắng sức trong việc chạy đuổi theo xe buýt, trường hợp khác có thể chỉ là cố gắng nâng tạ nhiều lần trong thời gian ngắn gây chèn ép khoang ở tay. Trẻ em hiếu động, chạy nhảy nhiều mà kêu đau cẳng chân kéo dài cũng có thể là do chèn ép khoang…

Nhiều người nghĩ phải chấn thương mới gây chèn ép khoang, dẫn đến hội chứng này có thể bị bỏ sót trong quá trình chẩn đoán sớm. Các bác sĩ có thể bắt đầu với hướng điều trị nội khoa (kê cao chân, nghỉ ngơi, dùng thuốc giảm phù nề và theo dõi sát trong vòng vài giờ đầu sau khi có triệu chứng nghi ngờ) khi không nhận thấy dấu hiệu tổn thương rõ ràng. 

Khi biểu hiện đau quá mức thì thường đã có thương tổn hoại tử do thiếu máu. Chẩn đoán dựa vào lâm sàng và khẳng định bằng đo áp lực khoang. Cách điều trị là phẫu thuật cấp cứu mở cân giải phóng khoang. Tuy nhiên, khi qua thời điểm vàng (trước 6 giờ đồng hồ) và không có những can thiệp kịp thời có thể làm cho tình trạng bệnh trầm trọng hơn. Nhiều trường hợp cơ không có khả năng phục hồi sẽ phải cắt bỏ chi bị hoại tử.

Bác sĩ Tiệp khuyến cáo mọi người không nên có hoạt động quá gắng sức đột ngột. Nếu gặp tình trạng đau sau khi vận động gắng sức, nghỉ ngơi và dùng thuốc không đỡ, có thể nghĩ đến hiện tượng chèn ép khoang. Người bệnh nên đến khám tại cơ sở y tế có chuyên khoa chấn thương chỉnh hình sớm nhất có thể và không nên chủ quan bỏ qua thời điểm vàng can thiệp hiệu quả.