Chức năng nghe có những ảnh hưởng rất quan trọng đối với quá trình phát triển nhận thức và ngôn ngữ của trẻ.
Đặc biệt, về lâu dài sẽ bị chậm phát triển ngôn ngữ, ảnh hưởng đến tâm lý, gặp khó khăn trong học tập và hòa nhập xã hội. Theo giới chuyên môn, trung tâm phát triển ngôn ngữ ở vỏ não chỉ phát triển trong thời gian 3 - 4 năm đầu đời, trung tâm ngữ nghĩa thì khoảng 1 - 2 năm đầu đời.
Vì thế, phát hiện bé không có khả năng nghe khi đã 3 tuổi là muộn. Có nhiều nguyên nhân gây điếc hoặc nghe kém ở trẻ, bao gồm nguyên nhân bẩm sinh và nguyên nhân mắc phải.
Nguyên nhân bẩm sinh, gồm có: Do di truyền, khoảng 50% các trường hợp điếc bẩm sinh là do di truyền; do quá trình mang thai của mẹ, trong thời gian 3 tháng đầu của thai kỳ người mẹ bị một số bệnh nhiễm trùng như Rubella, giang mai hoặc người mẹ đã dùng các thuốc có thể gây ngộ độc cho thai nhi, hay người mẹ có tiền sử hút thuốc, uống rượu trong quá trình mang thai.
Ngoài ra, trẻ có thể bị điếc trong quá trình sinh nở như đẻ non khi thai chưa phát triển hoàn thiện, chuyển dạ kéo dài (trẻ thiếu oxy, làm suy thai), vị trí nhau bám bất thường, vàng da sau sinh hay can thiệp bằng biện pháp thô bạo trong lúc đẻ...
Nguyên nhân mắc phải: Một số trẻ có thể bị điếc sau sinh do rối loạn gene, nhiễm vi khuẩn, virus, sử dụng một số loại kháng sinh gây ngộ độc tai, hoặc bệnh lý khác của tai như viêm tai mạn tính, viêm màng não, viêm não, có khối u, có dị vật lọt vào tai, chấn thương vùng đầu...
Thông thường, các trường hợp này đều không thể điều trị được, chỉ có thể can thiệp bằng các biện pháp nghe hỗ trợ như dùng máy. Để có thể phát hiện sớm, phụ huynh cần quan sát để nhận ra các vấn đề về thính giác ở trẻ.
Cụ thể, có thể căn cứ vào một số dấu hiệu, như: Với trẻ dưới 8 tháng tuổi thì không giật mình khi nghe những âm thanh lớn, không có phản ứng gì trước tiếng nói của người khác.
Trẻ từ 12 tháng - 18 tháng tuổi thì không bắt đầu bằng việc bắt chước và sử dụng được một số từ đơn, hoặc không thể phân biệt các đồ vật xung quanh mình, không nghe được âm thanh từ các thiết bị phát ra âm thanh ở mức âm lượng bình thường.
Với trẻ 2 tuổi, không thể làm theo những yêu cầu đơn giản mà thiếu những gợi ý bằng hình ảnh, hành động hoặc không thể lặp lại các cụm từ. Với trẻ 3 tuổi thì vẫn không thể định hướng được nơi phát ra âm thanh hoặc không hiểu và không sử dụng được những từ như: đi, con, to, lớn...
Với những trẻ lớn hơn, biểu hiện dễ nhận thấy là không thể kể ra một vài việc chúng làm gần đây hoặc không thể thực hiện được một cuộc trò chuyện đơn giản, ngôn ngữ của trẻ rất khó hiểu. Với lứa tuổi đến trường, biểu hiện càng rõ như thiếu tập trung, hay lơ là, học lực giảm sút, thường xuyên bị cảm lạnh hoặc đau tai.
Các bệnh lý về chức năng nghe khá phức tạp, không thể chữa trị bằng kinh nghiệm dân gian, cũng không thể tự điều trị tại nhà. Bởi vậy, phụ huynh khi phát hiện thấy dấu hiệu bất thường, cần đưa con đi khám bệnh ở các cơ sở y tế có chuyên khoa tai mũi họng càng sớm càng tốt, để có phương án hỗ trợ và điều trị kịp thời.