Phụ nữ Congo trên tuyến đầu chống lại phiến quân

Phụ nữ ra mặt trận

M23, một trong những nhóm vũ trang mạnh nhất tại Congo, đã chiếm quyền kiểm soát những vùng lãnh thổ rộng lớn ở tỉnh Bắc Kivu kể từ sau cuộc nổi dậy cuối năm 2021. Thời gian gần đây, giao tranh giữa M23 và quân đội Congo "leo thang" nghiêm trọng khiến nhiều người bị thương vong. 

Khoảng 1,7 triệu người Congo đã buộc phải rời bỏ nhà cửa. Nhiều người sống trong các công trình được dựng tạm bằng tấm nhựa và gỗ mỏng, ở ngoại ô các thành phố thuộc tỉnh Bắc Kivu.

Vào tháng 11/2022, Tổng thống Congo Felix Tshisekedi đã kêu gọi những người trẻ tuổi tham gia Lực lượng vũ trang của Cộng hòa Dân chủ Congo (FARDC) trong cuộc chiến chống lại M23. 

Sau đó, các nhà lãnh đạo của một số nhóm vũ trang đã bí mật họp tại thị trấn phía Đông Pinga để ký một hiệp ước đồng ý hợp nhất với FARDC chống lại M23. Một sắc lệnh tiếp theo của Chính phủ vào tháng 9/2023 đã hợp pháp hóa sự hiện diện của các lực lượng dân quân trong Quân đội nước này.

Trong một khu vực đang bị bao vây, nơi có hơn 100 nhóm vũ trang, liên minh Wazalendo hiện bao gồm các đơn vị mới thành lập và các chiến binh đã tham gia chiến đấu nhiều năm. Các thành viên của Wazalendo và FARDC cho biết, họ là đối tác trong cuộc đấu tranh chống lại M23. Wazalendo thường xông vào trận chiến trước các đối tác của họ, với FARDC theo sau các tiểu đoàn dân quân.

Marie Byamwungu (20 tuổi, tên nhân vật đã được thay đổi) thay quân phục. Cô mô tả những trận chiến ác liệt giữa nhóm dân quân của cô và phiến quân M23. "Tôi đã chứng kiến những cuộc giao tranh ác liệt nhưng tôi tự hào. Tôi vẫn có thể ra trận", cô nói khi ngồi trong một căn cứ bán quân sự cách tiền tuyến khoảng 3 km về phía Bắc thành phố Goma. 

Phía sau cô, một nhóm thanh niên nói đùa rôm rả trong khi vẫn cầm súng trường. Những chiến binh này đã cầm vũ khí dưới sự bảo trợ của Wazalendo - Lực lượng tự vệ địa phương, những người đang chiến đấu để bảo vệ cộng đồng của mình khỏi các cuộc tấn công của M23. 

Nhiều phụ nữ đã gia nhập Wazalendo vì những lý do khác nhau: Muốn thoát khỏi tình trạng nghèo đói, tìm kiếm sự bảo vệ, tìm kiếm ảnh hưởng, hoặc đơn giản là vì họ cảm thấy rằng họ không có lựa chọn nào khác ngoài việc chiến đấu. 

Cô Byamwungu là một trong những nữ chiến binh ra chiến trường. Các chuyên gia cho biết, cô và hầu hết những người phụ nữ khác ở Wazalendo đã nhập ngũ ở các vị trí cấp thấp; vì vậy, họ có nguy cơ bị tử trận trong chiến đấu.

Cô Byamwungu vẫn nhớ tiếng bom và súng cối hạng nặng rơi xuống ngôi làng của mình khi những người lính Congo chiến đấu với M23. Cô không thể cứu được bất kỳ tài sản nào của mình. Lựa chọn duy nhất của cô là chạy trốn về phía Nam cùng gia đình, đến một trại tị nạn đổ nát bên lề đường dẫn ra khỏi thành phố. 

Những chiếc lều trắng được dựng trên những tảng đá nham thạch còn sót lại từ những lần phun trào trước đây của ngọn núi lửa Nyiragongo gần đó, khiến cho mặt đất của nơi này trông như địa ngục. 

Những người ở trại tị nạn không có đủ thức ăn. Những người phụ nữ mạo hiểm vào khu rừng gần đó để tìm kiếm thức ăn và phải đối mặt với nguy cơ bị các nhóm vũ trang hãm hiếp.

Sau 2 năm, Byamwungu quyết định gia nhập Wazalendo. Mẹ cô cầu xin cô ở lại với gia đình còn cha cô không ngăn cản. Byamwungu đã chọn gia nhập một nhóm chiến binh có tên là "Liên minh các lực lượng bảo vệ yêu nước Congo" (UFPDC), tuyên thệ trung thành với họ.

 Byamwungu được huấn luyện bắn súng. Cùng với những chiến binh nữ khác, ngoài chiến đấu, cô đảm nhiệm việc dọn dẹp căn cứ và nấu ăn.

Khát vọng hòa bình

Tướng Mbokani Kimanuka, người sáng lập UFPDC trong cuộc chiến chống M23 vào năm 2012, cho biết: "Chúng tôi có rất nhiều người lính trẻ. Họ rời bỏ nhà cửa và công việc kinh doanh để tham gia chiến đấu. Tất cả đều đã trở thành những người yêu nước".

Các thành viên của Wazalendo cho biết, họ được nuôi dưỡng nhờ lòng tốt của những cộng đồng lân cận. Họ cung cấp lương thực, thuốc men. UFPDC không phải là nhóm vũ trang duy nhất tiếp nhận tân binh là nữ. 

Cô Vivienne Ntumba (tên nhân vật đã được đổi) cũng đã háo hức gia nhập một trong những nhóm Wazalendo chiến đấu chống lại M23. Ntumba đã chọn "Liên minh những người yêu nước vì một Congo tự do và có chủ quyền" (APCLS). 

APCLS chiếm đóng vùng lãnh thổ ở Nyiragongo, không xa tiền tuyến phía Bắc Goma. Mới 24 tuổi, Ntumba chỉ huy hàng chục nữ chiến binh khác. Cô luôn nhắc nhở các chiến binh không được cướp bóc hoặc ăn cắp của dân.

Người thân của những chiến binh tham gia Wazalendo tự hỏi khi nào và liệu họ có được gặp lại con mình hay không? Mỗi lần Ntumba trở về với mẹ, bà đều cầu nguyện tạ ơn vì con gái bà vẫn còn sống. Bà thật may mắn khi còn có thể dành thời gian cho con mình.

Khi được hỏi họ hy vọng gì cho tương lai của Congo, những nữ chiến binh đưa ra một câu trả lời đơn giản: "Hòa bình!". Họ nói và nắm chặt tay súng. Họ có ít lựa chọn cho tương lai. Ngay cả khi cuộc chiến với M23 kết thúc, Byamwungu hy vọng tiếp tục ở lại lực lượng Wazalendo.

Còn Ntumba cũng đấu tranh để tưởng tượng ra một cuộc sống cho riêng mình tránh xa các trận chiến và tiếng súng. "Khi cuộc chiến này kết thúc, tôi muốn ở lại trong quân đội. Nếu hòa bình được lập lại, tôi có thể nghĩ đến việc có chồng và sinh con", cô nói.