Robot sinh sản thách thức tiến hóa trong tương lai?

 Đây là đề tài vừa được tờ The Guardian của Anh cập nhật thông qua bài viết với tựa đề "Robots may soon be able to reproduce - will this change how we think about evolution"  (tạm dịch: Robot có thể sớm sinh sản - liệu điều này có thay đổi cách chúng ta nghĩ về sự tiến hóa?).

Theo bài viết, từ đáy đại dương đến bầu trời bao la, quá trình tiến hóa tự nhiên đã lấp đầy hành tinh với hàng loạt các dạng sống đa dạng. Với khoảng hơn 8 triệu loài thích nghi với môi trường xung quanh theo nhiều cách khác nhau. Tuy nhiên, 100 năm sau khi nhà văn nổi tiếng người Séc, Karel Capek, giới thiệu thuật ngữ robot thì chức năng của nhiều loài vẫn vượt qua công nghệ nhân tạo. Cũng phải nói thêm rằng, khoa học đã cho ra đời nhiều thế hệ robot hay người máy có trí thông minh không kém gì sinh vật tự nhiên, có khả năng di chuyển và hoạt động trong môi trường khắc nghiệt, thậm chí, còn có khả năng sinh sản, tái tạo.

Một nhóm các nhà nghiên cứu từ Anh và Hà Lan gần đây đã chứng minh một công nghệ tự động cho phép các robot vật lý lai tạo nhiều lần, tiến hóa mã di truyền nhân tạo theo thời gian để thích nghi tốt hơn với môi trường hay còn gọi là "tiến hóa nhân tạo". Robot con được tạo ra bằng cách trộn "DNA" kỹ thuật số từ hai "robot mẹ" trên máy tính.

Đầu tiên, thiết kế mới được gửi đến một máy in 3D để tạo cơ thể robot, sau đó cánh tay robot gắn một "bộ não" được tải bằng phần mềm điều khiển được thừa kế từ "cha mẹ", cùng với thành phần bất kỳ mới nào, chẳng hạn như cảm biến, bánh xe hoặc khớp nối, được lựa chọn bởi quá trình "tiến hóa" nói trên. Một bản sao kỹ thuật số của robot mới cũng được tạo ra trong một mô phỏng máy tính. Công nghệ này cho phép tạo ra một dạng "tiến hóa" mới: thế hệ con cái có thể được tạo ra từ sự giao hợp giữa các tình trạng của một "người mẹ ảo" và một "người cha thực", kết hợp những lợi thế của quá trình tiến hóa giả lập tuy nhanh nhưng có thể không tương đồng với thực tế khi so với các robot trong môi trường thực. Thế hệ người máy mới thừa hưởng những tố chất tối ưu từ cả hai hình thức tiến hóa giả định và thế giới thực.

Đột phá từ robot tiến hóa sinh sản

Giới khoa học tin rằng, khả năng tiến hóa kỹ thuật số có thể trở thành một công cụ tối ưu hóa sự sáng tạo của máy tính trong việc tạo ra các thiết kế mới lạ mà con người không thể nghĩ ra. Về tiến hóa kỹ thuật số, khoa học đã tạo ra các hành vi của một robot 6 chân cho phép nó đi lại ngay cả khi nó bị hư hỏng. Tiến hóa kỹ thuật số đã phát hiện ra nhiều cách, thậm chí phát hiện ra cách để giúp robot di chuyển nếu tất cả các chân của nó đã bị cắt đứt, bằng cách di chuyển dọc theo lưng của nó.

Quá trình tiến hóa kỹ thuật số đã và đang được áp dụng trong cuộc sống. Chẳng hạn như trong việc tạo ra âm nhạc và nghệ thuật, thậm chí giành được giải thưởng như trong một cuộc thi nghệ thuật của trường Đại học Wyoming, mà chính các giám khảo không biết đó là do một thuật toán. Mặc dù điều này có vẻ giống như trí thông minh nhân tạo (AI) nhưng sự tiến hóa kỹ thuật số là một tập hợp con cụ thể của một lĩnh vực rộng lớn.

Việc khai thác sự tiến hóa để thiết kế robot đặc biệt hấp dẫn. Nhất là trong môi trường nguy hiểm, robot hoạt động thay cho con người như dưới biển sâu, dọn sạch chất thải bên trong lò phản ứng hạt nhân hoặc sử dụng robot nano để cung cấp thuốc vào bên trong cơ thể con người. Không giống tiến hóa tự nhiên được thúc đẩy bởi mục tiêu "sinh tồn và sinh sản", quá trình tiến hóa nhân tạo có thể được thúc đẩy bởi các mục tiêu cụ thể, mà không cần quá nhiều đầu vào từ con người.

Điều này không có nghĩa con người sẽ là thừa, mà tiến hóa kỹ thuật số có thể là một quá trình hợp tác giữa con người và máy móc, với việc con người cung cấp mô tả về những gì mong muốn trong khi tiến hóa cung cấp cách thức. Ví dụ, con người có thể yêu cầu một "robot tiết kiệm năng lượng được làm từ vật liệu bền vững để di chuyển chất thải nặng bên trong lò phản ứng", để quá trình tiến hóa tìm ra cách có thể đạt được điều này.

... Và mặt trái chưa lường hết

Công nghệ tiến hóa kỹ thuật số có thể hoạt động mà không cần tới tác động của con người nhưng nó lại cho phép con người tham gia vào quá trình "sinh sản" nói trên. Tương lai không xa có thể xuất hiện những trang trại robot nhằm tạo ra số lượng người máy với những tính năng phù hợp với nhu cầu của con người. Chúng có thể được ưu tiên sinh sản chọn lọc vì tuổi thọ pin hay mức độ xả thải, y chang khi con người lai tạo ra các giống cây trồng có khả năng chịu hạn, sâu bệnh hay có hương vị ngon hơn.

Giống như nhân bản vô tính hay thực phẩm chuyển gene, những trang trại robot nói trên có thể gặp phải sự kiểm soát sát sao cũng như những vấn đề về đạo đức. Thông qua những thủ thuật như nút STOP quản trị cho phép dừng lại hoàn toàn hoạt động của cơ sở hay giới hạn nguồn cung nguyên liệu thô. Một điều quan trọng cần cân nhắc đó là khả năng tạo ra sản phẩm robot có hành vi nguy hiểm cho con người và chúng ta cần có các phương án đề phòng.