Trong cuộc đấu tranh giữa giới tư bản và người lao động, vấn đề thời gian lao động có ý nghĩa quan trọng. Ngay sau khi thành lập Quốc tế I năm 1864, Karl Marx coi việc rút ngắn thời gian lao động là nhiệm vụ đấu tranh của giai cấp vô sản. Đại hội lần thứ nhất của Quốc tế I họp tại Gieneve (Thụy Sỹ) tháng 9/1866 xác định nhiệm vụ quan trọng của giai cấp vô sản là đấu tranh cho ngày làm việc 8 giờ. Từ đó, khẩu hiệu ngày làm 8 giờ xuất hiện ở một số nơi của nước Anh – nơi có nền công nghiệp phát triển sớm nhất và dần dần lan sang các nước khác.
Do sự kiện giới công nhân Anh di cư sang Mỹ, từ năm 1827, phong trào đòi ngày làm việc 8 giờ phát triển mạnh ở nước Mỹ, đi đôi với nó là sự nảy nở và phát triển phong trào Công đoàn. Năm 1868, giới cầm quyền Mỹ buộc phải thông qua đạo luật ấn định ngày làm việc 8 giờ trong các cơ quan, xí nghiệp thuộc Chính phủ. Tuy vậy, các xí nghiệp tư nhân vẫn giữ ngày làm việc từ 11 đến 12 giờ.
Năm 1883, tại thành phố công nghiệp lớn Chicago, Đại hội Liên đoàn Lao động Mỹ thông qua nghị quyết nêu rõ: "...Từ ngày 1/5/1886, ngày lao động của tất cả các công nhân sẽ là 8 giờ". Sở dĩ ngày 1/5 được chọn bởi đây là ngày bắt đầu một năm kế toán tại hầu hết các nhà máy, xí nghiệp ở Mỹ. Vào ngày này, hợp đồng mới giữa thợ và chủ sẽ được ký.
 |
| Một cuộc biểu tình ngày 1/5 tại Bucharest (Romania) năm 1967. |
Ngày 1/5/1886, do yêu cầu của công nhân không được đáp ứng một cách đầy đủ, giới công nhân trên toàn nước Mỹ đã tham gia bãi công nhằm gây áp lực buộc giới chủ thực hiện yêu sách của mình. Đầu tiên là cuộc bãi công tại thành phố Chicago. Khoảng 40.000 người không đến nhà máy. Họ tổ chức mit-tinh, biểu tình trên thành phố với biểu ngữ "Từ hôm nay không người thợ nào làm việc quá 8 giờ một ngày!”. “Phải thực hiện 8 giờ làm việc, 8 giờ nghỉ ngơi, 8 giờ vui chơi!".
Những cuộc biểu tình tại Chicago diễn ra ngày càng quyết liệt. Giới chủ đuổi những công nhân bãi công, thuê người làm ở các thành phố bên cạnh, thuê bọn khiêu khích và cảnh sát đàn áp, phá hoại cuộc đấu tranh của công nhân. Các xung đột xảy ra dữ dội khiến hàng trăm công nhân chết và bị thương, nhiều thủ lĩnh công đoàn bị bắt… Cảnh sát đã xả súng vào đoàn người tay không làm 4 người chết, hơn 70 bị thương và trên 100 người bị bắt. Báo cáo của Liên đoàn Lao động Mỹ xác nhận: “Chưa bao giờ trong lịch sử nước Mỹ lại có một cuộc nổi dậy mạnh mẽ, toàn diện trong quần chúng công nghiệp đến như vậy”. Cuộc xung đột này gọi là sự kiện thảm sát Haymarket năm 1886 tại Chicago, Mỹ. Cuối cùng, giới chủ phải chấp nhận yêu cầu của công nhân.
Cuộc đấu tranh của công nhân Chicago đã có sức lan tỏa rộng khắp. Cũng trong ngày hôm đó, tại các trung tâm công nghiệp khác trên nước Mỹ đã nổ ra 5.000 cuộc bãi công với 340.000 công nhân tham gia. Ở Washington, New York, Baltimore, Boston... hơn 125.000 công nhân giành được quyền ngày chỉ phải làm 8 giờ.
Hơn một năm sau ngày đấu tranh 1/5/1886, sáng 11/11/1887, các thủ lĩnh của cuộc đấu tranh bị chính quyền treo cổ. Tuy phong trào bị trấn áp nhưng đã buộc Chính phủ phải ban hành đạo luật ngày làm 8 giờ.
Ba năm sau "thảm kịch" tại thành phố Chicago, ngay trong Đại hội thành lập Quốc tế II vào ngày 14/7/1889, dưới sự lãnh đạo của Friedrich Engels, các đại biểu của giai cấp công nhân đã thông qua Nghị quyết lấy ngày 1/5 hàng năm làm ngày biểu dương lực lượng và đoàn kết đấu tranh của công nhân lao động trên toàn thế giới.
 |
Từ đó, ngày 1/5 trở thành Ngày Quốc tế Lao động, ngày đấu tranh của giai cấp công nhân, ngày nghỉ ngơi và biểu dương lực lượng, ngày hội của công nhân và nhân dân lao động toàn thế giới.
Thực hiện Nghị quyết của Quốc tế thứ II, vào ngày 1/5/1890, lần đầu tiên Ngày Quốc tế Lao động được kỷ niệm trên qui mô thế giới. Giai cấp công nhân ở các nước Mỹ, Canada, Pháp, Đức, Áo, Đan Mạch, Bỉ, Thụy Điển, Hà lan, Ý và nhiều nước khác tiến hành bãi công, mít tinh, biểu tình mang theo biểu ngữ “Ngày làm 8 giờ”, ”Vô sản tất cả các nước đoàn kết lại”.
Năm 1920, dưới sự phê chuẩn của Lenin, Liên Xô là nước đầu tiên cho phép người dân được nghỉ làm vào ngày Quốc tế Lao động 1/5. Sáng kiến này dần dần được nhiều nước khác trên thế giới hưởng ứng và thực hiện.