Tái bản bộ sử đồ sộ nhất triều Nguyễn sau 60 năm

Viện Sử học Việt Nam phối hợp với NXB Hà Nội và Vinabooks vừa ra mắt bộ sách Đại Nam thực lục - 10 tập. Đây là công trình kỷ niệm 60 năm bộ Đại Nam thực lục xuất bản ấn phẩm tiếng Việt đầu tiên (năm 1962).

Tại buổi ra mắt, PGS.TS Đỗ Bang – Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam cho biết: Đại Nam thực lục là bộ chính sử lớn nhất, quan trọng nhất của nhà Nguyễn. Bộ sách do Quốc sử quán triều Nguyễn biên soạn trong 88 năm (1821-1909) từ triều Minh Mạng đến triều Duy Tân, gồm 560 quyển ghi chép thực toàn bộ lịch sử Việt Nam ở thế kỷ 19.

Bộ sách được biên soạn từ nguồn tư liệu chính là các bản tâu của các cơ quan trung ương, địa phương, các đại thần gửi đến triều đình. Bản được các vua Nguyễn phê duyệt bằng bút son gọi là "châu bản", bản phó được Nội các sao chép và truyền cho Quốc sử quán làm tư liệu biên soạn nên "Đại Nam thực lục" khá chuẩn xác về nhân vật, sự kiện đồng thời trung thực về chính sách, chủ trương của vương triều, quan điểm của các vua Nguyễn.

PGS.TS Đỗ Bang đánh giá: "Khảo cứu Đại Nam thực lục cho biết về các chính sách của triều Nguyễn thể hiện nguồn tư liệu châu bản được vua phê duyệt, trong đó có những vấn đề hiện nay rất được quan tâm như Ruộng đất, Biển đảo, địa danh, địa giới hành chính, tôn giáo, dân tộc thiểu số, người Hoa, đối ngoại với Trung Quốc, các nước phương Tây".

Cụ thể, Đại Nam thực lục cho biết vào năm 1803, vua Gia Long cho tái lập đội Hoàng Sa vào năm 1816, đưa thủy quân xác lập chủ quyền tại Hoàng Sa, chính thức hóa chủ quyền của nhà nước Trung ương được thế giới lúc bấy giờ thừa nhận. Đây cũng là mốc quan trọng cho công cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo hơn 200 năm qua.

Một số bài học về thi cử, bổ nhiệm, thăng giáng chức cũng tìm thấy trong Đại Nam thực lục và hiện nay được vận dụng nhiều nhất là phép hồi ty, lưu quan dưới thời Nguyễn. Quá trình xây dựng kinh đô Huế và các thành trì các tỉnh theo kiến trúc phương Tây cũng như sự phát triển kỹ thuật đóng tàu vượt đại dương cũng được ghi chép trong sách.

Bộ sách cũng cho biết đầy đủ nền kinh tế Việt Nam thế kỷ 19, nổi bật là khai hoang lập ấp ở miền Nam và các vùng duyên hải miền Bắc, hoạt động thủy lợi trên cả nước. Đồng thời, giúp hiểu rõ hơn việc triều Nguyễn thực hiện chính sách trọng nông ức thương, nhưng không bế quan tỏa cảng như nhiều sách giáo khoa đã viết. Họ vẫn mở cửa Đà Nẵng cho tàu phương Tây vào buôn bán, thuyền buôn của triều đình vẫn đến trao đổi hàng hóa ở các nước Đông Nam Á. Cuối thời Minh Mạng, tàu của triều đình Huế qua tận châu Âu để giao dịch cả Pháp và Anh.

Do vậy, PGS.TS Đỗ Bang đánh giá Đại Nam thực lục là nguồn tài liệu vô giá trong việc nghiên cứu, tra cứu, tìm hiểu chúa Nguyễn ở Đàng Trong và Việt Nam thế kỷ 19.

Từ năm 1960, bộ Đại Nam thực lục đã được Viện trưởng Viện Sử học - GS Trần Huy Liệu - tổ chức khai thác tư liệu, dịch từ 1960. Nhóm dịch là những nhà Hán học uyên thâm tiêu biểu như Đào Duy Anh, Hoa Bằng, Nguyễn Trọng Hân, Cao Huy Giu, Nguyễn Mạnh Duân… Tới 1962, tập 1 của bộ sách Đại Nam thực lục bằng tiếng Việt được xuất bản lần đầu tiên.

Trong lần tái bản, bộ sách Đại Nam thực lục có cấu trúc 10 tập, khổ 16x24 cm, dày gần 10.000 trang, được rà soát, sửa lỗi kỹ thuật của các ấn bản công bố trước đây.