Tăng cường công tác tư tưởng của đảng trước yêu cầu đổi mới, hội nhập và phát triển

Trong suốt chiều dài lịch sử lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn xác định công tác tư tưởng là một bộ phận hết sức quan trọng trong công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị, giữ vai trò tuyên truyền, giáo dục, vận động và tổ chức nhân dân thực hiện thắng lợi các chủ trương, đường lối cách mạng; góp phần xây dựng, phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong thực tiễn cuộc sống.

1. Yêu cầu mới đặt ra đối với việc tăng cường công tác tư tưởng của Đảng

Tư tưởng là kết quả của quá trình nhận thức của con người, kết quả của tư duy đối với thực tại khách quan để hình thành sự hiểu biết, khái niệm, phạm trù, thể hiện quan điểm, ý thức, tạo cơ sở chỉ đạo hành động của con người vì mục tiêu, lợi ích của bản thân, cộng đồng và xã hội. Trong xã hội có giai cấp, tư tưởng luôn phản ánh quan điểm giai cấp, đấu tranh tư tưởng là một hình thái đấu tranh giai cấp. Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và toàn xã hội, tư tưởng của Đảng giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội.

Công tác tư tưởng [1] là một trong ba bộ phận cấu thành quan trọng của công tác xây dựng Đảng và được xác định ở vị trí hàng đầu, nhằm tạo sự thống nhất về tư tưởng, ý chí và hành động trong toàn Đảng, toàn dân và quân. Công tác tư tưởng bao hàm phạm vi rộng, từ tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận đến tuyên truyền, cổ động, truyền bá hệ tư tưởng, nâng cao dân trí. Công tác tư tưởng tác động tới nhận thức, tình cảm và trí tuệ của con người. Điểm xuất phát trong công tác tư tưởng là lòng tin vào con người, tin vào những gì tốt đẹp và cao thượng của con người. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 5 khóa X của Đảng (2007) chỉ rõ: "Công tác tư tưởng, lý luận là một bộ phận cấu thành đặc biệt quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng; là lĩnh vực trọng yếu để xây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ, tuyên truyền, giáo dục, động viên và tổ chức nhân dân thực hiện các nhiệm vụ cách mạng, khẳng định và nâng cao vai trò tiên phong của Đảng về chính trị, lý luận, trí tuệ, văn hóa và đạo đức; thể hiện vai trò đi trước, mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc" [2].

Là người sáng lập, giáo dục và rèn luyện Đảng ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm đến công tác xây dựng Đảng về tư tưởng. Người chỉ rõ, công tác tư tưởng là hoạt động xây dựng Đảng về trí tuệ, tư tưởng - chính trị, góp phần bảo đảm cho Đảng luôn là đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đủ năng lực lãnh đạo chính trị đối với toàn xã hội. Người chỉ ra: "Công tác lãnh đạo tư tưởng là quan trọng nhất. Trong Đảng và ngoài Đảng có nhận rõ tình hình mới, hiểu rõ nhiệm vụ mới, thì tư tưởng mới thống nhất, tư tưởng thống nhất thì hành động mới thống nhất. Nếu trong Đảng và ngoài Đảng từ trên xuống dưới, từ trong đến ngoài đều tư tưởng thống nhất và hành động thống nhất thì nhiệm vụ tuy nặng nề, công việc tuy khó khăn phức tạp, ta cũng nhất định thắng lợi" [3]. Muốn vậy, Người lưu ý rằng, phải hiểu tư tưởng của mỗi cán bộ, đảng viên để giúp đỡ trong công tác, vì tư tưởng thông suốt thì làm việc tốt, tư tưởng "nhùng nhằng" thì không làm được việc.

Bước vào thời kỳ đổi mới, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 09-NQ/TW ngày 18/02/1995 về một số định hướng lớn trong công tác tư tưởng hiện nay, chỉ ra và khẳng định một cách vững chắc hướng đi của sự nghiệp đổi mới và những nguyên tắc trong đổi mới công tác tư tưởng mà nội dung then chốt là: đổi mới vì mục tiêu chủ nghĩa xã hội, công tác tư tưởng là việc của toàn Đảng, do Đảng lãnh đạo, xây dựng chế độ dân chủ thực sự, Nhà nước của dân, do dân, vì dân. Đến Nghị quyết số 16-NQ/TW ngày 18/3/2002 của Hội nghị Trung ương 5 khóa IX về nhiệm vụ chủ yếu của công tác tư tưởng, lý luận trong tình hình mới, Đảng tiếp tục chỉ rõ phương hướng chung của công tác tư tưởng, lý luận là: "Kiên định mục tiêu, lý tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, sự lãnh đạo và các nguyên tắc hoạt động của Đảng;… góp phần làm rõ hơn nữa con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta" [4]. Ngày 01/8/2007, Hội nghị Trung ương 5 khóa X ban hành Nghị quyết số 16-NQ/TW về công tác tư tưởng, lý luận, báo chí trước yêu cầu mới tiếp tục nhấn mạnh: "Công tác tư tưởng, lý luận, báo chí phải đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, làm cho hệ tư tưởng của Đảng, của giai cấp công nhân, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, những giá trị tốt đẹp trong truyền thống văn hóa dân tộc, những tinh hoa văn hóa thế giới chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội" [5].

Thời gian qua, chất lượng và hiệu quả công tác tư tưởng của Đảng được nâng lên rõ rệt. Công tác tư tưởng được coi trọng, đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận, tích cực đổi mới về nội dung và phương pháp học tập, tuyên truyền, tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, chủ động đấu tranh phòng, chống "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch; tăng cường phòng ngừa, đấu tranh phê phán, ngăn chặn những biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ, góp phần tạo sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII nhận định: "Công tác xây dựng Đảng về tư tưởng được tăng cường; công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch được lãnh đạo, chỉ đạo tập trung, chuyển biến tích cực; nghiên cứu và giáo dục lý luận chính trị tiếp tục được chú trọng, đổi mới, góp phần tạo sự đoàn kết nhất trí trong Đảng, đồng thuận trong xã hội. Tư duy lý luận của Đảng có bước phát triển. Hệ thống lý luận về đường lối đổi mới, về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam tiếp tục được bổ sung, phát triển" [6]. Song, bên cạnh đó vẫn còn tồn tại một số hạn chế như chậm khắc phục tình trạng lý luận thiếu sắc bén, thiếu thuyết phục, tính chiến đấu còn hạn chế, chưa sát thực tiễn và chưa linh hoạt; hoạt động đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phòng, chống âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch, phòng, chống "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ còn chưa phát huy hết sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, hiệu quả chưa cao; chương trình đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị còn nhiều điểm hạn chế; phương pháp giảng dạy, học tập lý luận chính trị chưa phát huy tối ưu tính tích cực của người học. "Công tác tư tưởng có nơi, có lúc chưa thực sự được cấp ủy coi trọng, chưa kịp thời, tính thuyết phục chưa cao" [7]. Chất lượng sinh hoạt tư tưởng trong tổ chức đảng còn thấp, thiếu tính chiến đấu…

Trong những năm tới, tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường; đại dịch Covid-19 đã và đang ảnh hưởng lớn đến phát triển kinh tế thế giới và trong nước; an ninh con người, thiên tai, dịch bệnh, an ninh xã hội và an ninh phi truyền thống, nhất là an ninh mạng, biến đổi khí hậu, nước biển dâng, ô nhiễm môi trường ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển chung của nhân loại. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư cùng với quá trình toàn cầu hóa đang chi phối mạnh mẽ đời sống kinh tế - chính trị của nhân loại, đem đến nhiều thay đổi vượt bậc về chất lượng lao động và sản xuất, chất lượng cuộc sống, tạo ra thời cơ phát triển cho các nước, đi kèm nguy cơ tụt hậu nếu không kịp thời nắm bắt. Những cuộc xung đột dân tộc, tôn giáo, tranh chấp lãnh thổ, khủng bố, chiến tranh cục bộ, chiến tranh kinh tế, chiến tranh mạng diễn ra theo hình thức mới, tinh vi và gay gắt. Chủ nghĩa cường quyền, chủ nghĩa dân tộc cực đoan, chủ nghĩa thực dụng, chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch, chủ nghĩa dân túy tác động mạnh đến quan hệ quốc tế. Những vấn đề này đang gây nhiều bức xúc, trở ngại cho việc tìm kiếm, duy trì hòa bình, ổn định trong hợp tác và phát triển bền vững giữa các quốc gia, dân tộc trên phạm vi toàn thế giới.

Đất nước ta, mặc dù thế và lực, sức mạnh tổng hợp quốc gia, uy tín quốc tế của đất nước ngày càng được nâng cao, nhưng những hạn chế nội tại như: Nền kinh tế phát triển chưa bền vững, xu hướng già hóa dân số nhanh; tốc độ công nghiệp hóa, đô thị hóa tăng mạnh; nạn tham nhũng, lãng phí vẫn còn phổ biến; một bộ phận cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ cũng như những mâu thuẫn xã hội còn diễn biến phức tạp; các thế lực thù địch tăng cường chống phá Đảng, Nhà nước ta… đặt ra nhiều vấn đề mới, yêu cầu và nhiệm vụ mới nặng nề, phức tạp hơn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc nói chung và công tác tư tưởng nói riêng.

2. Quan điểm của Đảng về tăng cường công tác tư tưởng trong giai đoạn mới

Trong thời kỳ đổi mới, công tác tư tưởng của Đảng diễn ra trong bối cảnh tình hình phức tạp, trong đó nổi lên là sự chống phá quyết liệt của các thế lực thù địch nhằm phá hoại thành quả cách mạng của Đảng, phá hoại sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa của Đảng và dân tộc ta. Để bảo vệ thành quả cách mạng, thực hiện công cuộc xây dựng, phát triển đất nước, công tác tư tưởng của Đảng luôn được đặt lên hàng đầu.

Trên cơ sở kế thừa những quan điểm của các kỳ đại hội trước, Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã bổ sung, phát triển và nhận thức mới về vai trò, nhiệm vụ của công tác tư tưởng. Nghị quyết xác định rõ các quan điểm: "Tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta là phải kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi, để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa" [8]. Đây là vấn đề mang tính nguyên tắc, có ý nghĩa sống còn đối với chế độ ta, là nền tảng vững chắc của Đảng, không cho phép ai được ngả nghiêng, dao động.

Phát biểu tại buổi làm việc với Lãnh đạo chủ chốt Ban Tuyên giáo Trung ương ngày 1/8/2018, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh: "Phải làm tốt hơn nữa công tác xây dựng Đảng về chính trị, tư tưởng. Đấy chính là nền tảng tư tưởng, mục tiêu, lý tưởng, kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, kiên định con đường đã chọn, tuyệt đối không dao động, mơ hồ... Đó là để tất cả chúng ta phải kiên định con đường đi lên xã hội chủ nghĩa, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh... Bác Hồ từng nói những câu rất mộc mạc, nhưng vô cùng thấm thía. Cách mạng là gì? Đảng là gì? Cách mạng là đổi cái cũ ra cái mới; làm cho nước ta được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành. Mục tiêu, lý tưởng đơn sơ thế thôi nhưng vô cùng sâu sắc và còn nguyên giá trị đến hôm nay!" [9].

Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh: "Giáo dục tư tưởng và lãnh đạo tư tưởng là việc quan trọng nhất của Đảng, phải kiên quyết chống cái thói xem nhẹ tư tưởng" [10], Đảng ta đã hình thành hệ thống quan điểm chỉ đạo công tác tư tưởng. Đó là:

Một là, công tác tư tưởng là một bộ phận cấu thành đặc biệt quan trọng trong toàn bộ hoạt động của Đảng; là lĩnh vực trọng yếu để xây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ, tuyên truyền, giáo dục, động viên và tổ chức nhân dân thực hiện các nhiệm vụ cách mạng, khẳng định và nâng cao vai trò tiên phong của Đảng về chính trị, lý luận, trí tuệ, văn hóa và đạo đức; thể hiện vai trò đi trước, mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quan điểm này được khẳng định trong toàn bộ hoạt động của Đảng. Công tác tư tưởng, lý luận có vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng trên ba khía cạnh: (1) Công tác tư tưởng phải quán triệt tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta là phải kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng; bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi, để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đây là vấn đề mang tính nguyên tắc, có ý nghĩa sống còn đối với chế độ ta, là nền tảng vững chắc của Đảng ta, không cho phép ai được ngả nghiêng, dao động. (2) Công tác tư tưởng là lĩnh vực trọng yếu để thực hiện có hiệu quả chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tăng cường sự thống nhất về tư tưởng, chính trị trong Đảng, phát huy sức mạnh dân chủ xã hội chủ nghĩa, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc xây dựng, bồi đắp nền tảng chính trị của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta; mở đường trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. (3) Khẳng định vai trò tiên phong của Đảng về chính trị, lý luận, trí tuệ, văn hóa và đạo đức; giáo dục, động viên và tổ chức nhân dân thực hiện các nhiệm vụ của cách mạng.

Hai là, công tác tư tưởng phải đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm, đường lối của Đảng, làm cho hệ tư tưởng của Đảng, của giai cấp công nhân, lý tưởng xã hội chủ nghĩa, những giá trị tốt đẹp trong truyền thống văn hóa dân tộc, những tinh hoa văn hóa thế giới chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội.

Công tác tư tưởng có nhiệm vụ bảo vệ, phát triển, làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối của Đảng và những giá trị tốt đẹp trong truyền thống văn hóa dân tộc chiếm vị trí chủ đạo trong đời sống tinh thần xã hội; ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và các biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ; phê phán các quan điểm sai trái, luận điệu xuyên tạc, làm thất bại mọi âm mưu "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch. 

Ba là, công tác tư tưởng là nhiệm vụ của toàn Đảng, của tất cả đảng viên, trước hết là cấp uỷ các cấp và đồng chí bí thư cấp uỷ, của cả hệ thống chính trị với sự tham gia, đóng góp của nhân dân, trong đó lực lượng nòng cốt là đội ngũ chuyên trách làm công tác tư tưởng, lý luận, báo chí của Đảng; phải phát huy dân chủ, khai thác mọi tiềm năng sáng tạo của toàn Đảng và toàn xã hội để tạo bước phát triển mạnh mẽ trên lĩnh vực tư tưởng, lý luận, báo chí.

Công tác tư tưởng là hoạt động của Đảng, nhằm xây dựng Đảng về trí tuệ, tư tưởng - chính trị, góp phần bảo đảm cho Đảng luôn là đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam, đủ năng lực lãnh đạo chính trị đối với toàn xã hội. Do đó, đối với tất cả đảng viên, trước hết là cấp ủy các cấp và bí thư cấp ủy phải coi "Công tác lãnh đạo tư tưởng là quan trọng nhất. Trong Đảng và ngoài Đảng có nhận rõ tình hình mới, hiểu rõ nhiệm vụ mới, thì tư tưởng mới thống nhất, tư tưởng thống nhất thì hành động mới thống nhất" [11]. Quan điểm này đòi hỏi mọi đảng viên trong Đảng trước hết là các cấp lãnh đạo đều làm công tác tư tưởng. Tư tưởng mà thông, việc gì cũng thành công. Muốn tư tưởng thông suốt, trong Đảng phải thực hành dân chủ rộng rãi, tự do tư tưởng, khai thác mọi tiềm năng sáng tạo của đảng viên. Lãnh đạo mà biết tôn trọng, lắng nghe ý kiến nhân dân thì nhất định sẽ tìm ra sáng kiến.

Bốn là, công tác tư tưởng của Đảng là công tác đối với con người, một nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, đòi hỏi phải nắm vững những quy luật riêng của tư tưởng, có thái độ, phương pháp khoa học, kết hợp chặt chẽ giữa yêu cầu định hướng tư tưởng với sự tự nguyện, giữa lý trí và tình cảm, giữa lời nói và việc làm, giữa "xây" và "chống", lấy "xây" làm chính, lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực; phải gắn bó mật thiết và phục vụ có hiệu quả công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nâng cao đời sống và phát huy quyền làm chủ của nhân dân.

Nhận thức công tác tư tưởng là công tác đối với con người, có tốt, có xấu, để thấy đây là nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, đòi hỏi phải nắm vững những quy luật riêng về nhận thức con người... Từ đó công tác tư tưởng cần khắc phục tính chủ quan, nặng về giáo dục lý trí, áp đặt; không thấy vấn đề căn bản là sự giác ngộ, tự nguyện, do đó phải chuyển hóa được lý trí thành tình cảm. Người làm công tác tư tưởng cần có thái độ, phương pháp khoa học, biết kết hợp chặt chẽ giáo dục lý trí và tình cảm, giữa lời nói và việc làm...

3. Các nhiệm vụ, giải pháp tăng cường công tác tư tưởng trong giai đoạn mới

Yêu cầu của công tác tư tưởng trong tình hình mới là phải góp phần khơi dậy niềm tự hào dân tộc, khát vọng, ý chí tự lực, tự cường, xây dựng đất nước phồn vinh, hạnh phúc; động viên toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta vượt qua mọi khó khăn, thách thức, tiếp tục vững bước trên con đường đổi mới toàn diện, đồng bộ, phát triển nhanh và bền vững đất nước; thực hiện thắng lợi mục tiêu đến giữa thế kỷ XXI nước ta trở thành nước phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Chính vì vậy, đòi hỏi công tác tư tưởng cần làm tốt một số nhiệm vụ sau:

Một là, tiếp tục quán triệt sâu sắc và thực hiện tốt quan điểm: Công tác tư tưởng là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị, trước hết là của cấp ủy, tổ chức đảng, người đứng đầu các cấp, các ngành. Công tác tư tưởng phải "đi trước, đi cùng" với đời sống của nhân dân. Công tác tư tưởng có tác dụng định hướng quan trọng, song nếu tách rời hiện thực xã hội thì không phát huy được tác dụng. Vì vậy, người làm công tác tư tưởng phải chú ý lắng nghe, gắn bó với quần chúng, với thực tiễn để chủ động nắm bắt, đánh giá, dự báo diễn biến tình hình, định hướng dư luận trong cán bộ, đảng viên và nhân dân, từ đó tham mưu kịp thời cho cấp ủy có chủ trương, biện pháp lãnh đạo, chỉ đạo về tư tưởng, tạo sự thống nhất trong hành động.

Hai là, phát huy dân chủ trong Đảng, dân chủ trong công tác tư tưởng. Đây là bài học quan trọng, có ý nghĩa then chốt. Thực tiễn cho thấy, những bức xúc, vướng mắc trong tư tưởng của một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhân dân nếu được thông tin, giải đáp kịp thời, đúng đắn thì sẽ tạo được sự thống nhất, đồng thuận; ngược lại, nếu không thông tin, giải đáp thắc mắc kịp thời thì sự việc trở nên phức tạp và dễ hình thành điểm nóng. Vì vậy, phải mở rộng đối thoại với nhân dân, thực hiện nghiêm quy định, trách nhiệm đối thoại, tiếp công dân đối với người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp... Ban tuyên giáo các cấp chủ động tham mưu cho cấp ủy những vấn đề mới, khó, nhạy cảm; nâng cao tính thuyết phục trong công tác tuyên truyền, vận động, đồng hành chia sẻ, lắng nghe nhân dân; định hướng về tư tưởng theo phương châm cụ thể, thiết thực, ngắn gọn, dễ hiểu, phù hợp, thuyết phục với từng đối tượng để cùng đi đến nhận thức đúng, không áp đặt nhưng thể hiện rõ chính kiến.

Ba là, tiếp tục đổi mới nội dung, hình thức, phương pháp tuyên truyền, nâng cao chất lượng quán triệt, học tập, triển khai thực hiện các chỉ thị, nghị quyết và chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Chú trọng công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho cán bộ, đảng viên, không ngừng nâng cao bản lĩnh chính trị, đẩy mạnh học tập lý luận chính trị và cập nhật kiến thức mới cho cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt các cấp, khắc phục tình trạng lười học, ngại học lý luận chính trị trong cán bộ, đảng viên, gắn với tăng cường các biện pháp đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa". Kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, tệ quan liêu, lối sống cơ hội, thực dụng, bè phái, nói không đi đôi với làm trong cán bộ, đảng viên.

Bốn là, thực hiện tốt Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 và Kết luận số 01-KL/TW ngày 18/5/2021 của Bộ Chính trị về tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với thực hiện Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII, XIII) về xây dựng Đảng; đẩy mạnh tuyên truyền thông qua hình thức nêu gương, xây dựng, biểu dương và nhân rộng điển hình tiên tiến, "lấy cái đẹp, dẹp cái xấu", "lấy tích cực đẩy lùi tiêu cực", tạo hiệu ứng tích cực và lan tỏa trong cộng đồng.

Năm là, nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ, phát huy tinh thần tự phê bình và phê bình của đảng viên, nâng cao tính chiến đấu trong công tác tư tưởng của Đảng. Mỗi cán bộ, đảng viên phải tự làm tốt công tác tư tưởng cho chính mình để góp phần làm tốt công tác tư tưởng ở từng địa phương, cơ quan, đơn vị. Tăng cường công tác giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa và cách mạng của quê hương, đất nước; khơi dậy ý chí tự lực, tự cường và khát vọng xây dựng, phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc. Chủ động đấu tranh làm thất bại âm mưu, thủ đoạn "diễn biến hòa bình" của các thế lực thù địch; kiên quyết, kịp thời phê phán các thông tin, quan điểm xuyên tạc, sai trái của các thế lực thù địch, góp phần quan trọng bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Dự báo tình hình trong thời gian tới, chúng ta có nhiều thời cơ nhưng cũng không ít khó khăn, thách thức đặt ra, đòi hỏi công tác tư tưởng phải có tính chiến đấu cao mới đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ. Để thực hiện tốt yêu cầu đó, cần tập trung thực hiện có hiệu quả những giải pháp sau:

Thứ nhất, luôn đặt công tác tư tưởng ở vị trí quan trọng hàng đầu. Thực hiện lời chỉ dẫn của Bác: Tư tưởng dẫn đầu, giáo dục tư tưởng và lãnh đạo tư tưởng là việc quan trọng nhất của Đảng, do vậy, Đảng cần quan tâm đến giáo dục tư tưởng và lãnh đạo quá trình tư tưởng trong Đảng và trong xã hội, kiên quyết chống việc xem nhẹ tư tưởng nhằm nâng cao tư tưởng và trình độ chính trị cho cán bộ, đảng viên theo đúng quan điểm và lập trường vô sản. Trong tổ chức thực hiện, công tác tư tưởng phải đi trước một bước, không ngừng đổi mới để phù hợp với những điều kiện cụ thể của hoàn cảnh, đối tượng, nâng cao hiệu quả, phục vụ cho sự nghiệp chung của cách mạng.

Thứ hai, công tác tư tưởng chú trọng mục tiêu tăng cường sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội. Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, dù làm công việc gì, bất kể lớn hay bé, khó hay dễ, nếu không ra sức thì chắc không thành công, nhưng nếu đồng tâm hiệp lực thì có thể làm được. Muốn như vậy, mọi người phải hiểu được vì sao làm và làm như thế nào. Ý thức tư tưởng là yếu tố đầu tiên tạo nên quyết tâm của người cách mạng, là cơ sở để có hành động cách mạng đúng đắn. Người coi sự thống nhất về tư tưởng và hành động là nguồn sức mạnh to lớn của Đảng. Ngược lại, nếu tư tưởng và hành động không thống nhất, "trống đánh xuôi, kèn thổi ngược", thì không thể lãnh đạo được nhân dân, không làm được cách mạng.

Thứ ba, công tác tư tưởng chú trọng mục tiêu góp phần quan trọng trong việc thực hiện xây dựng Đảng. Xây dựng Đảng về tư tưởng là một nội dung nổi bật trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Cách mạng muốn thành công trước hết phải có Đảng cách mạng chân chính lãnh đạo, một lòng một dạ phục vụ nhân dân, một đảng kiểu mới theo nguyên lý của chủ nghĩa Mác - Lênin. Để tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa", làm cho Đảng trong sạch, vững mạnh, "là đạo đức, là văn minh", thực sự là đội tiên phong lãnh đạo toàn xã hội, cần đổi mới mạnh mẽ công tác giáo dục lý luận chính trị. Tăng cường giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cho cán bộ, đảng viên nói chung và những cán bộ chủ chốt các cấp, các ngành nói riêng; bồi dưỡng nhận thức, lập trường, quan điểm và năng lực vận dụng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh nhằm tạo sự thống nhất trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội đối với Cương lĩnh, chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước,... Gắn việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh với việc xây dựng, chỉnh đốn Đảng, xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ, coi đây là công việc thường xuyên, nền nếp, thành nhu cầu tự thân của mỗi tổ chức đảng, các cấp chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội, địa phương, cơ quan, đơn vị. Thực hiện nghiêm các quy định về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp.

Thứ tư, đẩy mạnh tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận. Công tác nghiên cứu lý luận phải được thực hiện song hành với công tác tổng kết thực tiễn; kết quả nghiên cứu lý luận phải gắn với thực tiễn, cung cấp các luận cứ khoa học cho thực tiễn xây dựng đất nước, bổ sung và phát triển đường lối đổi mới của Đảng. "Lý luận rất quan trọng… Lý luận sở dĩ quan trọng là vì nó dạy ta hành động... Hiểu biết do thực hành mà ra. Hiểu biết lại trải qua thực hành mà thành lý luận. Lý luận ấy lại phải dùng vào thực hành" [12]. "Do thực hành mà tìm ra sự thật. Lại do thực hành mà chứng thực sự thật và phát triển sự thật. Từ hiểu biết bằng cảm giác tiến lên hiểu biết bằng lý trí. Lại từ hiểu biết bằng lý trí tiến lên thực hành lãnh đạo cách mạng, cải tạo thế giới. Thực hành, hiểu biết. Lại thực hành, lại hiểu biết nữa. Cứ đi vòng như thế mãi, không bao giờ ngừng" [13].

Thứ năm, tăng cường bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng phải thực hiện trên cơ sở quán triệt sâu sắc, vận dụng đúng đắn, sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn Việt Nam trong thời đại ngày nay, trước hết là trong xây dựng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và thể chế, nguyên tắc tổ chức hoạt động của toàn hệ thống chính trị. Gắn kết chặt chẽ giữa "xây" và "chống", "xây" là cơ bản, "chống" phải quyết liệt, hiệu quả. Kết hợp giữa nhiệm vụ trước mắt và nhiệm vụ lâu dài; nâng cao khả năng tự phòng, chống của cán bộ, đảng viên và nhân dân trước âm mưu, thủ đoạn và hoạt động của các thế lực thù địch, đối tượng phản động, cơ hội chính trị và phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Phát huy dân chủ đi đôi với tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong Đảng và xã hội. Kết hợp chặt chẽ giữa vận động, giáo dục, thuyết phục với kiên quyết xử lý nghiêm minh theo quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước đối với các đối tượng vi phạm. Thông qua việc đẩy mạnh học tập, quán triệt các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, công tác tư tưởng sẽ giúp việc nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân trên lĩnh vực tư tưởng - văn hóa nâng lên, nhận biết tích cực các dấu hiệu, âm mưu của các lực lượng chống đối, phá hoại, cơ hội chính trị.

Thứ sáu, công tác tư tưởng chú trọng mục tiêu trực tiếp góp phần xây dựng con người trong thời đại mới. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần nói, muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội trước hết cần phải có con người xã hội chủ nghĩa. Công tác tư tưởng là giải pháp hàng đầu và trực tiếp trong giáo dục, xây dựng con người xã hội chủ nghĩa. "Để cải tạo xã hội, một mặt phải cải tạo vật chất, như tăng gia sản xuất, một mặt phải cải tạo tư tưởng. Nếu không có tư tưởng xã hội chủ nghĩa thì không làm việc xã hội chủ nghĩa được... Mỗi người phải có tư tưởng xã hội chủ nghĩa đúng đắn, thì mới có thể góp phần xứng đáng vào việc xây dựng chủ nghĩa xã hội" [14]. Trong quá trình cách mạng, Người đã khái quát những tiêu chuẩn cơ bản của con người mới để công tác tuyên truyền, giáo dục hướng vào. Ví dụ, trong xây dựng chủ nghĩa xã hội, con người mới là con người "vừa hồng, vừa chuyên", có lập trường, quan điểm chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, hăng say lao động, lao động có năng suất cao...

Thứ bảy, chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên giáo vừa "hồng", vừa "chuyên". Công tác tư tưởng là công tác của cấp ủy nhưng trước hết là của đội ngũ cán bộ chuyên trách làm công tác tuyên giáo. Cán bộ tuyên giáo là "chiến sĩ tiên phong", "gác cửa" cho Đảng trên mặt trận tư tưởng. Thông qua công việc của cán bộ tuyên giáo, Đảng bồi dưỡng nâng cao nhận thức, lý tưởng, lẽ sống; khẳng định niềm tin, định hướng giá trị và cổ vũ hành động cách mạng cho cán bộ, đảng viên, nhân dân. Chính vì vậy, phải xây dựng đội ngũ cán bộ tuyên giáo, cán bộ làm công tác tư tưởng có trình độ lý luận thực chất, có niềm tin và phong cách khoa học, hiện đại, nhiệt huyết, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo vì lợi ích chung. Thường xuyên cập nhật kiến thức, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ làm công tác tuyên giáo vừa "hồng", vừa "chuyên"; vững vàng về chính trị, tư tưởng, sáng về phẩm chất đạo đức; có bản lĩnh vượt qua khó khăn, thử thách; tinh thông, nhanh nhạy, giỏi về chuyên môn, nghiệp vụ; sâu sát, hòa mình vào thực tiễn, là lực lượng xung kích trên mặt trận tư tưởng, văn hóa của Đảng, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ chính trị trong tình hình mới.

Thứ tám, công tác tư tưởng chú trọng đổi mới phương thức hoạt động. Phương thức hoạt động về công tác tư tưởng có vị trí rất lớn trong quá trình tổ chức thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ, đường lối, chủ trương của Đảng sau khi được xác lập phải có biện pháp triển khai thực hiện hiệu quả. Việc kết hợp chặt chẽ giữa công tác tư tưởng với công tác tổ chức chính là biện pháp tối ưu đó.

-----

1. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng sử dụng thuật ngữ "công tác tư tưởng" thay cho thuật ngữ "công tác tư tưởng, lý luận" được dùng trong văn kiện của các đại hội trước. Đây là một bước tiến mới về mặt lý luận đối với công tác tư tưởng. Theo đó, công tác lý luận là một bộ phận của công tác tư tưởng.

2. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2018, t. 66, tr. 418.

3. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. 8, tr. 554.

4. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t. 61, tr. 313.

5. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Sđd, t. 66, tr. 418.

6. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. I, tr. 74.

7. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 90.

8. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Sđd, t. I, tr. 33.

9. Nguyễn Phú Trọng: Toàn Đảng, toàn dân chung sức, đồng lòng xây dựng đất nước ta ngày càng phồn vinh, hạnh phúc, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, tr. 391.

10. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 8, tr. 279.

11. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.8, tr.554-555.

12. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 127.

13. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 7, tr. 130.

14. Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 11, tr. 242.