Thả muỗi để giảm… sốt xuất huyết

Thử nghiệm "Ứng dụng vi khuẩn Wolbachia để loại trừ bệnh sốt xuất huyết" (AWED), được thực hiện bởi Chương trình Muỗi toàn cầu (World Mosquito Program - WMP), Đại học Monash cùng với các đối tác tại Indonesia - Đại học Gadjah Mada. Dự án được triển khai nhằm đánh giá hiệu quả của việc đưa vi khuẩn Wolbachia (wMel) vào quần thể muỗi Aedes aegypti tại địa phương, thông qua việc thả muỗi nhiễm vi khuẩn Wolbachia tại Yogyakarta.

Kết quả một thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng được công bố trên Tạp chí Y học New England cho thấy, tỷ lệ mắc bệnh sốt xuất huyết đã giảm 77% tại các khu vực của Yogyakarta. Các trường hợp nhập viện do sốt xuất huyết đã giảm 86% ở các khu vực được thả muỗi mang vi khuẩn Wolbachia. Hiệu quả là tương đương đối với tất cả bốn loại huyết thanh của bệnh sốt xuất huyết.

Hơn 3 năm sau khi hoàn thành việc thả muỗi, số lượng vi khuẩn Wolbachia vẫn ở mức rất cao trong quần thể muỗi địa phương. Ban đầu, muỗi chứa Wolbachia đã thả trên toàn bộ thành phố Yogyakarta. Sau đó, việc thả muỗi được thực hiện ở các quận lân cận, với dân số 2,5 triệu người.

Thử nghiệm Wolbachia đem lại kết quả ấn tượng tại Indonesia

Kết quả này trùng khớp với các thử nghiệm về thả muỗi chứa Wolbachia trước đây, cho thấy việc giảm tỷ lệ mắc bệnh sốt xuất huyết được duy trì trong thời gian dài khi vi khuẩn Wolbachia tồn tại trong quần thể muỗi địa phương. Sốt xuất huyết là bệnh do muỗi gây ra có tốc độ lây lan nhanh nhất trên thế giới. Hằng năm, có hơn 50 triệu ca bệnh xảy ra trên toàn cầu.

Các nghiên cứu cho thấy, thả muỗi chứa vi khuẩn Wolbachia cũng có hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa sự lây truyền của virus Zika, chikungunya (còn gọi là sốt còng lưng), sốt vàng da và các bệnh do vector truyền khác.

Indonesia là nơi có tỷ lệ nhiễm sốt xuất huyết cao. Các ước tính gần đây cho thấy, có gần 8 triệu ca nhiễm xảy ra mỗi năm tại quốc gia này. Trong 5 năm trước khi thử nghiệm chương trình AWED, Văn phòng Y tế quận Yogyakarta nhận được thông báo có hơn 4.500 bệnh nhân sốt xuất huyết nhập viện. Tuy nhiên, con số này chưa phản ánh đúng thực tế. Các nghiên cứu đã ước tính rằng, trung bình có 14.000 ca sốt xuất huyết, bao gồm 2.000 ca nhập viện ở Yogyakarta mỗi năm trước khi có chương trình Wolbachia.

Muỗi mang vi khuẩn Wolbachia được nuôi trong phòng thí nghiệm của chương trình WMP

GS Adi Utarini, Đại học Gadjah Mada, đồng tác giả nghiên cứu cho biết: "Đây là một thành công lớn đối với người dân Yogyakarta. Thành công này cho phép chúng tôi mở rộng dự án trên toàn bộ thành phố Yogyakarta và sang các khu vực lân cận. Chúng tôi hi vọng rằng, tương lai người dân Indonesia sẽ không còn mắc bệnh sốt xuất huyết".

Còn theo GS Cameron Simmons, Đại học Monash, kết quả trên cho thấy thả muỗi chứa vi khuẩn Wolbachia có thể là bước đột phá - một giải pháp kiểm soát bệnh sốt xuất huyết mới, an toàn, bền vững và hiệu quả mà thế giới đang cần tới.

Hiệu quả thả muỗi chứa Wolbachia đã được Tổ chức Y tế Thế giới ghi nhận. Tại Việt Nam, Chương trình WMP (trước đây được gọi là Chương trình Loại trừ sốt xuất huyết toàn cầu) cũng phối hợp với Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Viện Pasteur Nha Trang... triển khai thả muỗi chứa vi khuẩn Wolbachia tại 8 thôn ở xã Vĩnh Lương, TP Nha Trang. Đây là lần đầu tiên muỗi mang vi khuẩn Wolbachia được thả trên đất liền tại Việt Nam, với kỳ vọng từng bước góp phần khống chế dịch bệnh sốt xuất huyết. 

Trước đó vào năm 2013 và 2014, dự án đã tiến hành thả muỗi trên thực địa hẹp tại đảo Trí Nguyên, phường Vĩnh Nguyên, TP Nha Trang. Sau thả muỗi, nhiều nằm liền chưa ghi nhận ổ dịch sốt xuất huyết nào xảy ra trên đảo Trí Nguyên. Các cơ quan chức năng và WMP đang có kế hoạch triển khai thêm các điểm dự án thả muỗi Wolbachia ở miền Nam nước ta vào cuối năm 2021.