Thay đổi tâm lý phụ nữ sau sinh, những điều cần biết

Trầm cảm thai sản thường gặp ở phụ nữ sau sinh, nếu không điều trị tốt có thể làm ảnh hưởng lớn đến tâm lý, cuộc sống của bản thân, gia đình và thậm chí đe dọa đến cả tính mạng của mẹ và con.

Trầm cảm thai sản là gì?

Theo Tiến sĩ Tâm lý học Nguyễn Thị Chính – chuyên gia dự án "Vì mẹ và bé – Vì tầm vóc Việt", trầm cảm ở phụ nữ sau sinh là trạng thái rối loạn tâm lý của người phụ nữ trong giai đoạn sau sinh, được biểu hiện bởi 4 dấu hiệu chính: Nhận thức tiêu cực; cảm xúc trầm buồn và sự mệt mỏi của cơ thể; suy giảm hoạt động và rối loạn sinh lý.

Tiến sĩ Tâm lý học Nguyễn Thị Chính – chuyên gia dự án "Vì mẹ và bé – Vì tầm vóc Việt" truyền thông cho người lao động tại Hải Phòng về trầm cảm thai sản.

Biểu hiện của nhận thức tiêu cực là tư duy bị ức chế, suy nghĩ chậm chạp, thiếu tập trung, giảm khả năng phán đoán, phân tích, giải quyết vấn đề; ở mức nặng nề hơn, các chị em có thể hoang tưởng bị buộc tội, ảo thanh tiếng nói tố cáo tội lỗi của mình. Trong khi đó, cảm xúc âm tính như buồn phiền, mệt mỏi, mất hứng thú có thể xuất hiện; người phụ nữ cũng có thể có cảm giác tội lỗi hoặc xấu hổ vì cho rằng mình không phải là bà mẹ đủ tốt hoặc tốt như họ mong đợi.

Các hành vi bất thường cũng có thể xuất hiện ở phụ nữ sau sinh như không giao tiếp, cáu gắt, xung đột hoặc bạo lực; không vận động nhiều, thậm chí lười vệ sinh cá nhân. Ngoài ra, nếu các chị em sau sinh bị rối loạn giấc ngủ, ăn không ngon hoặc ăn nhiều, tăng cân hoặc giảm cân thì gia đình cũng cần lưu ý, vì có thể trầm cảm thai sản đã xuất hiện.

Nguyên nhân của trầm cảm thai sản

Nguyên nhân ban đầu của trầm cảm là sự thay đổi về thể chất, khi cơ thể mẹ có sự sụt giảm đột ngột của hàm lượng hoóc môn, sự mệt mỏi, đau đớn về thể chất trong quá trình mang thai và sinh nở, những biến chứng sau sinh. Những thay đổi này dẫn đến cảm giác mệt mỏi và tâm trạng bất ổn cho mẹ, cảm xúc của người mẹ dễ đi xuống, cảm giác tủi thân, hay khóc xuất hiện nhiều hơn.

Áp lực của vai trò làm mẹ đòi hỏi người phụ nữ phải đảm nhận rất nhiều công việc mới từ ăn uống, vệ sinh, cho con ngủ nghỉ,… Những công việc đó chiếm rất nhiều thời gian và năng lượng của người mẹ. Đặc biệt, với lần đầu tiên chăm sóc con, việc bố trí thời gian hợp lý để thực hiện cũng là một khó khăn với mẹ nếu không được sự hỗ trợ của người thân. Thậm chí, những xung đột về cách chăm sóc trẻ (nếu có) trong gia đình cũng làm cho các mẹ cảm thấy căng thẳng.

Chủ động tìm hiểu thông tin, duy trì lối sống tích cực sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ mắc trầm cảm thai sản

Đôi khi những yếu tố thuộc sẵn có trong tính cách của người mẹ làm cho trầm cảm có điều kiện thuận lợi để nảy sinh như là: tính cầu toàn, tính dễ lo âu, khả năng chịu áp lực kém, không biết giải tỏa cảm xúc, không biết quản lý căng thẳng. Phụ nữ sau sinh không được sự thông cảm, thấu hiểu và chia sẻ của những người thân cũng sẽ ảnh hưởng đến tâm lý, gây ra hiện tượng mất ngủ, lo lắng về khả năng chăm sóc trẻ.

Vai trò của gia đình, đặc biệt là người chồng

Nhìn chung, thông tin về hiện tượng trầm cảm trong thời gian thai sản đã được phổ biến hơn trong thời gian gần đây thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng. Tuy nhiên, nhiều người chỉ nhận thức được là có chứng bệnh này, nhưng không hiểu rõ nguyên nhân, biểu hiện cụ thể, thậm chí còn có những hiểu sai lầm về nó như: người phụ nữ trầm cảm vì thiếu tiền hay vì yếu đuối. Do vậy, chính bản thân các chị em và gia đình có phụ nữ mang thai nên tìm hiểu thông tin về trầm cảm thai sản để chia sẻ với bản thân và người thân của mình.

Sự chia sẻ từ gia đình, đặc biệt là người chồng sẽ giúp các chị em giảm tải áp lực trong việc chăm sóc con

Các mẹ nên tự quan sát và cảm nhận những thay đổi bên trong cơ thể, trạng thái cảm xúc và hành vi để có những điều chỉnh kịp thời. Khi các mẹ loay hoay trong việc sắp xếp thời gian chăm sóc bé mà không có được giấc ngủ trọn vẹn, gia đình có thể giúp mang lại quãng thời gian nghỉ ngơi, giúp mẹ hồi sức bằng việc thay mẹ chăm sóc em bé.

Nếu cảm thấy bản thân có vấn đề về tâm lý, việc nói chuyện và chia sẻ với bạn bè, gia đình hoặc các chuyên gia tâm lý sẽ giúp các mẹ trút bỏ những cảm giác mệt mỏi trong người. Bên cạnh đó, các chị em nên duy trì tâm lý sống tích cực, suy nghĩ lạc quan, đừng để những điều buồn chán làm ảnh hưởng đến tâm lý.

Vai trò của người chồng rất quan trọng, khi là người gần gũi nhất với các chị em trong việc chăm sóc con cái. Các anh em nên cùng vợ tham gia các lớp trải nghiệm tiền sản để thấu hiểu những khó khăn của vợ, học cách chăm sóc em bé, cùng vợ chăm sóc con, chia sẻ, cảm thông, động viên, kịp thời nhận biết những khó khăn của vợ, giúp vợ giải tỏa căng thẳng.

Ngoài ra việc tạo không khí thoải mái, vui vẻ trong gia đình; quan tâm ân cần từ bữa ăn, giấc ngủ; có những lời nói tích cực, thể hiện sự chia sẻ với những vất vả của việc chăm con sẽ giúp các chị em bớt gánh nặng tâm lý và tránh được những vấn đề về trầm cảm phát sinh.

Dự kiến có ít nhất 3.000 người lao động được trang bị thêm kiến thức về chăm sóc sức khỏe trong giai đoạn 4, dự án "Vì mẹ và bé – Vì tầm vóc Việt".

Những ngày qua, trong khuôn khổ giai đoạn 4 dự án "Vì mẹ và bé – Vì tầm vóc Việt", Tiến sỹ Tâm lý học Nguyễn Thị Chính đã tham gia truyền thông cho hàng ngàn người lao động trong các khu công nghiệp tại TP. Hải Phòng về sức khỏe tinh thần – phòng chống trầm cảm thai sản ở phụ nữ sau sinh.

Dự án do Quỹ Vì Tầm Vóc Việt phối hợp với Hội Liên hiệp Phụ nữ TP. Hải Phòng và Liên đoàn Lao động TP. Hải Phòng tổ chức. Trong năm nay dự án tiếp tục nhận được sự tài trợ của Tập đoàn TH, Tổ chức DKT International, Công ty TNHH Sự Lựa Chọn Vàng (Golden Choice) với thương hiệu thuốc tránh thai Newchoice & bao cao su OK và quà tặng từ Công ty Dược phẩm Hoa Linh.

"Người lao động ở các khu công nghiệp cần nhận thức rõ về nguy cơ trầm cảm thai sản vì vốn dĩ công việc ở các nhà máy vốn đã có nhiều tác nhân có thể gây căng thẳng cho tâm lí của họ như: thời gian ngặt nghèo, môi trường nhiều tiếng ồn, công việc yêu cầu sự tập trung cao độ và kỉ luật… Trong khi đó, việc thai sản có thể làm ảnh hướng đến sức khỏe, thay đổi cảm xúc và làm giảm sự tập trung của họ. Chính vì thế, người lao động cần biết cách phòng ngừa và vượt qua để vừa bảo vệ sức khỏe tinh thần – thể chất cho mình và con, vừa có thể duy trì sự hiệu quả cho công việc" – Tiến sỹ Chính cho biết.