Chỉ 20% được tái chế
Mới đây, tờ báo Anh The Guardian đã đăng tải một bài viết do phóng viên báo này trực tiếp điều tra về thực trạng sử dụng vỏ hộp đựng sữa của Tetra Pak tại Việt Nam đã đưa ra những con số đáng kinh ngạc: Tại Việt Nam, Tetra Pak cung cấp khoảng 8,1 tỷ vỏ hộp sữa mỗi năm, tuy nhiên chỉ có khoảng 20% số này được tái chế, số còn lại “bị vứt khắp nơi trên bãi biển và các thành phố ở Việt Nam”.
Lượng tiêu thụ sữa ở Việt Nam đã tăng gấp đôi trong vòng 10 năm qua, khi ngành công nghiệp sữa chuyển đổi trọng tâm từ các thị trường bão hòa ở phương Tây sang bành trướng và phát triển ở Châu Á. Giờ đây, tổng trị giá doanh thu của ngành này đã đạt đến 4,1 tỷ USD. Ngoài sữa bột đóng hộp thiếc chỉ dành cho một số đối tượng đặc biệt trong xã hội, đa số sữa và nước uống dinh dưỡng được tiếp thị và phục vụ qua các kênh bán lẻ – dưới dạng hộp giấy. Người sử dụng chỉ cần mua, lấy ống hút chọc vào, uống và sau đó vứt đi. Đúng nghĩa của hành động này là sử dụng một lần rồi bỏ.
Và chắc chắn, tập đoàn nào trúng thầu sản xuất bao bì cho ngành sữa và nước uống dinh dưỡng chắc chắn thu lợi nhuận khủng khiếp. Chẳng hạn, với Tetra Pak, đó là con số 8,1 tỷ hộp sữa hàng năm – được rải trên khắp đất nước Việt Nam.
Khi phóng viên The Guardian hỏi Tetra Pak đâu là bộ phận tái chế rác thải từ bao bì của họ, tập đoàn này cho biết có hai bộ phận ở Việt Nam đó là Công ty Đồng Tiến ở Bình Thạnh (TP HCM) và nhà máy Thuận An ở Bình Dương. Chỉ có công ty Đồng Tiến mời phóng viên này đến thăm, còn phía Thuận An thì từ chối bình luận bất cứ điều gì.
Chính tập đoàn Tetra Pak nói với phóng viên của The Guardian rằng, họ đang thu mua lại và tái chế 18.000 tấn bao bì giấy carton/năm, với ước tính khoảng 93.000 hộp sữa vứt đi/tấn. Điều đó có nghĩa là họ chỉ đang tái chế khoảng 20% sản lượng hộp xuất ra thị trường. Họ nói nhà máy tái chế chủ yếu là ở Đồng Tiến. Nhưng dù ở thời điểm tối đa, nhà máy Đồng Tiến chỉ tái chế được 5,5% mỗi năm trong tổng số hộp giấy Tetra Pak đã bán ra thị trường Việt Nam.
“Thế thì kết quả là gì? Một quốc gia chứa đầy rác hộp sữa bằng giấy carton? Chúng ta sẽ chứng kiến hàng đống rác như thế nằm bên ngoài các trường mẫu giáo, tiểu học, trung học và bệnh viện...”, The Guardian bình luận.
Thiếu các giải pháp hữu hiệu
Cho đến nay, do thiếu các giải pháp tái chế khả thi và hiệu quả, các hộp giấy rác của Tetra Pak ở vùng thành thị của Việt Nam đang được thu lại bởi những dịch vụ gom rác được chính quyền địa phương giao trách nhiệm, ví dụ như Citenco, và được tiêu hủy ở các bãi chôn rác khổng lồ ở khắp đất nước.
Người ta ước tính có từ 76 - 82% rác thải đô thị ở Việt Nam không được tái chế và được xử lý bằng cách chôn lấp. Nhưng ở các vùng nông thôn, nơi chỉ có 10% rác thải được thu gom bởi chính quyền địa phương, phần lớn chúng bị vứt ra đường hoặc xuống biển.
Ông Ta Bao Long, người phát ngôn của tập đoàn Tetra Pak ở Việt Nam, cho biết: “Khi Tetra Pak bắt đầu đến Việt Nam vào năm 1994, việc uống sữa hầu như không có. Thường thì người dân dùng sữa đặc có đường… cho em bé hoặc người bệnh. Chúng tôi đã hướng dẫn cho người tiêu dùng về sự tiện lợi và an toàn của việc uống sữa từ một hộp giấy carton tiện lợi và luôn có sẵn mọi nơi, mọi lúc”.
Tập đoàn này thừa nhận rằng còn phải làm rất nhiều chuyện để triển khai quy trình tái chế ở Việt Nam. Ông Jason Pelz, giám đốc quy trình kinh tế vùng của Tetra Pak nói với phóng viên của The Guardian: “Chúng tôi đang tích cực làm việc trong vấn đề tái chế kể từ năm 2004, tìm kiếm các đối tác tái chế và tìm kiếm sự hỗ trợ từ phía chính phủ cũng như các tổ chức phi chính phủ (NGOs). Chúng tôi bắt đầu cộng tác với nhà tái chế đầu tiên từ năm 2016. Chúng tôi đồng ý rằng cần nhiều nỗ lực hơn nữa cho việc này. Trong vài năm gần đây, chúng tôi đã làm việc với các đối tác của mình để triển khai khả năng tái chế 18.000 tấn/năm. Nhưng vấn đề xảy ra ở khâu thu gom và phân tách rác. Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc chặt chẽ hơn với chính phủ, cũng như là các đối tác khác để gia tăng việc thu gom hộp giấy carton phế thải và thực hiện tái chế ở Việt Nam.”
Thật lạ lùng khi một hãng làm bao bì đồ hộp cho sữa ở Châu Âu (Thụy Điển – một quốc gia có tiếng là văn minh, sạch sẽ, thân thiện với môi trường) lại có thể sản xuất ra 8,1 tỷ hộp giấy carton tráng nhựa/nhôm ở bên trong, cung cấp giải pháp kênh phân phối tiện lợi cho các hãng sữa và nước uống dinh dưỡng ở Việt Nam, hưởng lợi rất nhiều từ các dự án nâng cao dinh dưỡng dân sự của chính quyền nước sở tại.
Nhưng cũng chính họ đã thải ra thị trường – các siêu thị, tiệm tạp hóa, gia đình, để người dân sử dụng có một lần duy nhất rồi vứt bỏ, mà lại không có bất cứ suy nghĩ, kế hoạch hay dự báo cho chính quyền về thảm họa môi trường của thứ mà họ sản xuất ra với lý do rất “văn minh, nhân bản và tốt đẹp” là phục vụ cho người dân uống sữa nhiều hơn, dễ dàng hơn.
Hãy thử tượng tượng với 8,1 tỷ hộp giấy của Tetra Pak chia đều cho 100 triệu dân Việt Nam, thì mỗi người dân hàng năm chất đống xung quanh họ 81 hộp giấy phế thải và sống với chúng gần như trong suốt cuộc đời của mình, vì cần đến hàng trăm năm để những hộp giấy này bị tiêu hủy bởi điều kiện tự nhiên. Đống đồ hộp phế thải này tích lũy qua từng năm và đủ để chôn lấp mỗi một người dân Việt Nam vào lúc cuối đời!