“Thời gian trong mắt tôi”: Sự đồng điệu giữa trái tim thầy thuốc và vẻ đẹp văn chương

Một thế hệ lương y được vẽ bằng máu và nước mắt

Trong cuốn hồi ký "Thời gian trong mắt tôi", bác sĩ Trần Hữu Nghiệp lưu giữ nhiều ấn tượng sâu đậm về bác sĩ, Bộ trưởng Y tế Phạm Ngọc Thạch. Trong tác phẩm "Tưởng nhớ người thầy thuốc lớn Phạm Ngọc Thạch" viết về vị Bộ trưởng Y tế đầu tiên trong Chính phủ, Viện trưởng đầu tiên của Viện Chống lao Trung ương, một thủ trưởng và một người bạn thân của mình, bác sĩ Trần Hữu Nghiệp đã kể những câu chuyện xúc động về ông.

Năm 1962, đoàn cán bộ y tế đầu tiên từ miền Bắc được cử vào chiến trường, trước khi rời Làng Ho, thuộc tỉnh Quảng Bình để vào Nam, anh chị em trong đoàn vô cùng cảm động khi thấy anh Tư Đá (tên gọi thân mật của bác sĩ Phạm Ngọc Thạch) tự lái xe ôtô vượt quãng đường gần 500 cây số từ Hà Nội vào tiễn anh chị em. Đi được một đoạn, mọi người vẫn thấy Bộ trưởng đứng nhìn theo đoàn người, đôi mắt rưng rưng. Hình ảnh đó in đậm trong ký ức của các cán bộ y tế khi vào chiến trường miền Nam. 

Mọi người bảo nhau: "Ai không chịu được gian khổ, muốn thành lính B quay (quay lại miền Bắc) thì nên nhớ sau lưng mình có anh Tư Đá đang nhìn mình mà khóc!" để vững bước trên đường dài gian nguy…

Sau Tết Mậu Thân 1968, bác sĩ Phạm Ngọc Thạch có mặt tại chiến trường miền Nam và chỉ 2 tháng sau ông đã hy sinh ở tuổi 59 trong một túp lều tranh, giữa khu rừng già gần Xóm Giữa, Lò Gò, Tây Ninh. Đêm 8/11/1968, bác sĩ Trần Hữu Nghiệp cùng một số anh chị em đau đớn cầm "đèn pin soi đường, khiêng linh cữu bác sĩ Phạm Ngọc Thạch mai táng trên tả ngạn sông Vàm Cỏ Đông, dưới cơn mưa lâm râm của đêm tháng Mười âm lịch". 

Dù thời điểm này, việc rọi đèn rất nguy hiểm tính mạng nhưng ông không đành lòng để người thủ trưởng, người bạn thân của mình, một người yêu nước ra đi trong bóng tối. Sau khi bác sĩ Phạm Ngọc Thạch hy sinh, kiểm kê tài sản của gia đình bác sĩ ở Hà Nội, thì: "Ngoài cái đài thu thanh của Bộ cho mượn để nghe tin tức, không còn tài sản nào đáng giá một trăm đồng!".

Hồi ký "Thời gian trong mắt tôi" cũng nhắc đến nữ hộ sinh Huỳnh Minh Phụng ở Vĩnh Long, nữ hộ sinh Mai Thị Phiêu ở Trà Vinh, y tá Nguyễn Thị Sen ở Bến Tre, y sĩ Nguyễn Văn Ba ở Hậu Giang, bác sĩ Lê Văn Trí ở Châu Đốc, dược sĩ Phạm Thị Yên ở Sài Gòn... đã gạt bỏ mọi riêng tư để đi với cách mạng và đi cùng nhân dân. Họ đã ngã xuống âm thầm và lặng lẽ nhưng vẻ đẹp của họ để lại xứng đáng để người đời sau ghi nhớ và biết ơn. 

Bác sĩ Trần Hữu Nghiệp khẳng định: "Trên mặt đất trải dài nhiều con đường, dòng kinh, làng ấp, cụm dừa nước hay lùm cây, đang ấp ủ bao nhiêu thổn thức, tiếng thở dài và niềm kiêu hãnh, chưa chịu hở môi. Nếu tôi là nhà sử học trẻ tuổi, tôi sẽ tìm đến đó, nhặt đề tài cho các luận án phó tiến sĩ hay tiến sĩ. Đề tài được minh họa bằng vô vàn sự thật vẽ bằng máu và nước mắt của quá khứ, có thể gây bâng khuâng, xúc động cho các vị giáo sư, viện sĩ chấm thi, những nhà khoa học thường ngày nhìn xem sự vật với đôi mắt bình thản".

Những trang sách còn nguyên giá trị

Bác sĩ Trần Hữu Nghiệp để lại nhiều tác phẩm, với bút danh Hằng Ngôn - thể hiện sự nghiêm túc khi cầm bút. Đọc nhiều tác phẩm của ông, rõ nhất ở "Thời gian trong mắt tôi", độc giả dễ dàng nhận ra sự đồng điệu giữa trái tim thầy thuốc và vẻ đẹp văn chương. "Thời gian trong mắt tôi" được xem là tác phẩm quan trọng nhất của bác sĩ Trần Hữu Nghiệp, vì bao gồm cả những trang hồi ký, tùy bút, biên khảo mà ông chọn lọc ra từ hàng chục năm cầm bút mà ông tâm đắc.

"Thời gian trong mắt tôi" được NXB Văn Nghệ in lần đầu vào năm 1993 và được NXB Tổng hợp TPHCM tái bản trong thời gian gần đây, nhận được nhiều sự quan tâm của độc giả. Nhân Ngày Thầy thuốc Việt Nam, NXB Tổng hợp TPHCM, Hội Nhà văn TPHCM và gia đình của bác sĩ Trần Hữu Nghiệp đã cùng tổ chức buổi tọa đàm về cuốn sách này để độc giả, những người yêu văn chương cùng sẻ chia về tác phẩm cũng như cuộc đời một bác sĩ từ tâm. 

Sau 30 năm tính từ lần đầu xuất bản, "Thời gian trong mắt tôi" vẫn còn vẹn nguyên giá trị, bởi những trang sách đã được viết bằng cả cuộc đời kẻ sĩ yêu nước của một thầy thuốc Cách mạng đậm khí chất Nam bộ. Cuốn sách được bổ sung thêm nhiều hình ảnh, tư liệu quý từ gia đình Nhà giáo nhân dân - bác sĩ Trần Hữu Nghiệp cung cấp.