Từ vụ Bệnh viện nhi trung ương cấp thuốc quá hạn sử dụng cho bệnh nhi: Uống thuốc hết hạn có sao không?

Theo tin đưa của VTV24 thì ngày 10/12 vừa qua, một bệnh nhi 1 tuổi (Hà Đông) nhập viện để điều trị tại Đơn nguyên S6 thuộc khoa quốc tế của Bệnh viện Nhi Trung Ương với chẩn đoán là bé bị viêm phổi.

Trong đơn thuốc mà bác sĩ kê cho cháu uống hàng ngày có loại kháng sinh là Augmentin 250mg, liều dùng 1 ngày 2 lần. Đây là loại thuốc thường được chỉ định để điều trị ngắn hạn các tình trạng nhiễm khuẩn gây ra bởi các vi khuẩn nhạy cảm với amoxicillin/clavulanat ở các vị trí như đường hô hấp trên - dưới, niệu - sinh dục, da - mô mềm, xương khớp,...

Tuy vậy thì khi cho bệnh nhi uống thuốc tới ngày thứ 3 gia đình phát hiện ra thuốc này đã hết hạn sử dụng từ ngày 27/11/2019 - nghĩa là vào nửa tháng trước.

Vậy uống thuốc hết hạn sử dụng có sao không? Nguy hiểm như thế nào là điều mà rất nhiều người, đặc biệt là các bậc phụ huynh đều băn khoăn.

1. Hạn sử dụng của thuốc là gì?

Hạn sử dụng của thuốc được hiểu là thời gian mà thuốc đó được ấn định theo lô hàng sản xuất, nếu như quá thời gian này thì thuốc không còn giá trị sử dụng nữa.

Kể cả thuốc kháng sinh hay thực phẩm chức năng đều có một vòng đời sử dụng nhất định tương tự như việc bạn sử dụng thực phẩm như thịt cá, thuốc chỉ có tác dụng tốt nhất và hiệu quả ổn định nhất khi còn hạn sử dụng. Ngược lại, thuốc một khi đã hết hạn sử dụng thì không đem lại hiệu quả như ban đầu đã đăng ký trong tiêu chuẩn chất lượng nữa.

2. Uống thuốc hết hạn sử dụng có sao không?

Có. Do thuốc mất tính chất chữa bệnh và hợp chất biến tính có thể có độc tố, có thể tử vong

Thuốc khi đã hết hạn sử dụng có thể sẽ không giữ nguyên được tính chất như ban đầu và có thể sinh ra những hợp chất mang độc tố nguy hiểm do nguyên nhân chủ quan hay khách quan, từ đó mất đi khả năng chữa trị.

Nếu như sử dụng thuốc hết hạn ngoài việc mất tính chất còn có thể gây ra một số biến chứng và các tác dụng phụ không mong muốn khiến cho tình trạng bệnh trở nên phức tạp hơn - điều này đặc biệt khuyến cáo với thuốc đặc trị vì thậm chí nó có thể dẫn tới tử vong.

Có thể lấy vị dụ với thuốc của một bệnh nhân bị bệnh cao huyết áp. Nếu bệnh nhân này uống thuốc hết hạn sử dụng có nghĩa là huyết áp sẽ không được điều chỉnh kịp thời, đúng chu kỳ từ đó có thể xảy ra tình trạng đột quỵ, tai biến mạch máu não do huyết áp tăng cao bất ngờ; nguy hiểm hơn nữa là biến chứng vỡ mạch máu não dẫn tới liệt người hay hôn mê.

Một ví dụ khác về bệnh nhân bị đông máu cần sử dụng thuốc chống đông máu. Nếu uống thuốc hết hạn sử dụng, máu của bệnh nhân không những không được hoá loãng mà còn tăng cường tạo ra các cục máu đông gây tắc nghẽn mạch máu khiến cho tim - não không được máu lưu thông - lúc này tử vong là điều hoàn toàn có thể xảy ra!

Có. Do có thể gây kháng thuốc với nhóm người phải dùng thuốc trong thời gian dài

Điều này cũng tương tự với những bệnh nhân bị mắc động kinh hay bệnh ung thư,... đây là nhóm người phải sử dụng thuốc trong một thời gian dài nên việc uống thuốc hết hạn sử dụng có thể để lại hậu quả vô cùng nghiêm trọng.

Đó là cơn động kinh không thể được kiểm soát, là hàm lượng không đủ để tiêu diệt hay kìm hãm tế bào ung thư phát triển,... do hàm lượng thuốc cần sử dụng không đủ, thành phần thuốc có thể bị biến đổi. Trong trường hợp nồng độ của thuốc không còn đạt tiêu chuẩn như ban đầu kê đơn, uống thuốc hết hạn sử dụng có thể là cơ thể người bệnh dần dần thích nghi với điều này, từ đó dẫn tới tình trạng không mong muốn là kháng thuốc - kết quả điều trị không mong muốn; thậm chí nguy hiểm hơn là tử vong.

Có. Do bệnh sẽ khó điều trị hơn

Nguyên nhân được giải thích là do mỗi một bệnh nhân sẽ có những khoảng thời gian lý tưởng để điều trị bệnh. Nếu thời gian lý tưởng qua đi mà bệnh chưa được điều trị hết có nghĩa là bệnh đang diễn biến nặng hơn.

3. Nhận biết và phòng tránh sử dụng thuốc quá hạn

Có một vài loại thuốc khi quá hạn đều rất dễ để nhận biết như:

- Thuốc đang ở thể lỏng khi hết hạn sẽ xảy ra hiện tợng tách lớp

- Thuốc đang ở thể rắn khi hết hạn bạn sẽ rất dễ dàng bóp vụ chúng.

Tuy nhiên có một số loại thuốc hết hạn rất khó để nhận biết do không thay đổi thể tồn tại so với lúc đầu mà là sự thay đổi về thành phần hoá học bên trong - điều mà mắt thường rất khó có thể nhận ra được. Và đây cũng chính là lý do khiến nhiều người nghĩ rằng thuốc hết hạn vẫn có thể sử dụng được mà không gây tác hại gì lớn.

Do vậy để tránh uống phải thuốc đã hết hạng sử dụng thì người dân mua thuốc cũng như dược sĩ khi cấp phát thuốc cho người bệnh cần chú ý tới hạn sử dụng in trên nhãn, vỏ thuốc, bao bì,...; tốt nhất là nên mua tại những nhà thuốc uy tín.

4. Cần làm gì với thuốc đã hết hạn sử dụng?

Với những thuốc đã hết hạn sử dụng bạn có thể xử lý như sau:

- Bỏ vào thùng rác: đa số các thuốc hết hạn sử dụng đều có thể được xử lý theo cách này. Bạn nên chia nhỏ, nghiền nhỏ thuốc ra và trộn cùng với những chất bột khác như cafe đã qua sử dụng, bột mì,.. sau đó bỏ hỗn hợp này vào túi kín để bỏ vào thùng rác.

- Xả thuốc trong bồn cầu vệ sinh: theo như FDA (Cục quản lý thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ) cho biết có một danh sách những nhóm thuốc cần phải được bạn xử lý bằng cách xả (giật) nước bồn cầu. Đây là nhóm thuốc có dược tính mạnh, có thể gây ra tình trạng khó thở hay tử vong nếu xử lý theo cách thông thường.

Tốt nhất hãy hỏi bác sĩ, dược sĩ hay đọc hướng dẫn trước khi xử ký chúng.

- Mang tới nhà thuốc hay bệnh viện nhờ xử lý hộ.

5. Hướng dẫn bảo quản thuốc an toàn và đúng cách

Để sử dụng thuốc an toàn hãy lưu ý một số điều sau khi bảo quản:

- Không được xé hay xoá nhãn thuốc

- Không đặt, để thuốc vào các hộp đựng khác trừ khi bạn đã được hướng dẫn về cách phân loại thuốc an toàn

- Đặt tủ, hộp thuốc gia đình tại một nơi riêng biệt, không đặt trong nơi ẩm thấp như nhà tắm,..., tránh nơi có ánh sáng chiếu vào trực tiếp hay nhiệt độ không đúng như yêu cầu của nhà sản xuất. 

Đối với những thuốc có yêu cầu bảo quản đặc biệt như insulin, thuốc viên đạn hạ sốt, thuốc viên nang trứng đặt âm đạo... cần bảo quản ở nhiệt độ dưới 10^oC...

- Đánh dấu các loại thuốc dễ gây nhầm lẫn

- Tránh xa tầm tay của trẻ em.