Theo bức thư ngỏ của Giám đốc điều hành UNCIEF Henrietta Fore ngày 18/9, bên cạnh những vấn đề mà thanh thiếu niên hiện đang phải đối mặt như tiếp cận giáo dục, nghèo đói, bất bình đẳng và bị phân biệt đối xử, bức thư ngỏ đã đề cập đến những mối đe dọa mới về quyền trẻ em. “Thế hệ trẻ em của ngày hôm nay đang phải đối mặt với một loạt những thách thức và chuyển đổi toàn cầu mà cha mẹ các em không mường tượng được. Khí hậu biến đổi đến mức khó nhận thấy, bất bình đẳng ngày càng sâu sắc. Công nghệ đang thay đổi cách chúng ta nhìn nhận thế giới. Hiện có nhiều gia đình di cư hơn bao giờ hết. Tuổi thơ các em đã thay đổi và chúng ta cũng cần thay đổi cách tiếp cận”, bà Fore viết.
Bức thư đưa ra 8 thách thức ngày càng lớn đối với trẻ em toàn cầu: Xung đột kéo dài; ô nhiễm và khủng hoảng khí hậu; sức khỏe tâm thần đi xuống, di cư ồ ạt và chuyển dịch dân số; tình trạng không quốc tịch, kỹ năng cần thiết cho việc làm trong tương lai; quyền về số liệu và quyền riêng tư trên mạng và thông tin sai lệch trên mạng.
Về vấn đề xung đột, bức thư ghi nhận số lượng các quốc gia có xung đột cao nhất kể từ ngày thông qua Công ước Quyền trẻ em năm 1989 và 1/4 trẻ em đang sống ở các nước bị ảnh hưởng bởi chiến tranh hoặc thiên tai. Về biến đổi khí hậu, bức thư báo động rằng trẻ em đã và đang phải vật lộn với sự tàn phá khủng khiếp hành tinh và khủng hoảng khí hậu toàn cầu có thể làm giảm đi những tiến bộ đạt được trong lĩnh vực sống còn và phát triển của trẻ em trong 30 năm qua. Sự gia tăng của thời tiết cực đoan và ô nhiễm không khí, hạn hạn kéo dài và lũ quét chính là một phần của khủng hoảng. Những điều này đang gây ảnh hưởng không nhỏ tới những trẻ em nghèo nhất, dễ bị tổn thương nhất.
UNICEF đang hành động để giảm thiểu những tác hại của khủng hoảng khí hậu ở các nước trên toàn thế giới. Ví dụ, ở Ethiopia, UNICEF đã đi tiên phong trong công nghệ vẽ bản đồ nguồn nước ngầm và đã xây dựng các giải pháp cho các cộng động luôn bị thiếu nước. Ở Malawi, UNICEF đã xây dựng một hệ thống thân thiện với môi trường có độ bền cao, sử dụng năng lượng mặt trời giúp tăng tiếp cận nước sạch cho các cộng đồng. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều việc chúng ta cần phải cùng nhau thực hiện để làm chậm quá trình biến đổi khí hậu. “Chính phủ và các doanh nghiệp cần phải hợp tác với nhau để giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch, xây dựng một nền nông nghiệp, công nghiệp và giao thông sạch hơn, đầu tư nhằm nhân rộng các nguồn năng lượng có thể tái tạo”, bà Fore viết.
Bức thư cũng bày tỏ sự lo ngại rằng phần lớn trẻ em sẽ lớn lên và trở thành công dân của một môi trường kỹ thuật số bị chi phối bởi các thông tin sai lệch trên mạng. Cái gọi là công nghệ “giả mạo tinh xảo” (deep fake) sử dụng kỹ thuật trí tuệ nhân tạo để làm giả một cách dễ dàng những video và ghi âm rất thuyết phục. Bức thư cũng cảnh báo rằng môi trường mạng, nơi thật giả lẫn lộn có khả năng làm giảm niềm tin vào các tổ chức và các nguồn tin, thực tế đã cho thấy các thông tin trên mạng đã làm ảnh hưởng tới các cuộc tranh luận dân chủ, tới các quyết định của cử tri và tạo ra sự ngờ vực về chủng tộc, tôn giáo và các nhóm xã hội.
Bức thư cũng cảnh bảo rằng, những thông tin sai lệch trên mạng đã làm tăng nguy cơ trẻ bị dụ dỗ, xâm hại và các hình thức bóc lột khác, làm thiên lệch các tranh luận dân chủ và thậm chí đã làm cho các bệnh gây chết người quay trở lại vì xúi giục ngưng sử dụng vaccine. Kết quả của việc này là có thể tạo ra một thế hệ công dân hoàn toàn không tin vào cái gì cả. Để vượt qua những thách thức này, UNICEF đã thực hiện thí điểm một chương trình nâng cao nhận thức cho giới truyền thông. (Ví dụ như chương trình phóng viên trẻ ở Montenegro có mục đích dạy cho thanh niên về các thông tin sai lệch trên mạng, cách kiểm tra nhanh nội dung trên mạng, cũng như vai trò và kỹ năng cần có của nhà báo có trách nhiệm).
Về vấn đề sức khỏe tâm thần, lá thư đưa ra lời cảnh báo là bệnh tâm thần trong vị thành niên đang tăng lên trong những năm sau khi thông qua Công ước, hiện nay trầm cảm là một trong những nguyên nhân chính gây khuyết tật ở người trẻ tuổi. Bức thư thúc giục cần ưu tiên những biện pháp tăng cường, phòng ngừa điều trị và phục hồi phù hợp cho trẻ em và thanh niên bị ảnh hưởng bởi các vấn đề sức khỏe tâm thần. Cần dẹp bỏ những kỳ thị và định kiến liên quan đến bệnh tâm thần để có thể tiến hành điều trị và hỗ trợ cần thiết cho những người bị ảnh hưởng.
Cuối cùng, bức thư công nhận rằng trẻ em và thanh niên đã xây dựng được các phong trào trên khắp thế giới để kiếm tìm những giải pháp nhằm vượt qua những thách thức mà họ và những người đồng trang lứa gặp phải và kêu gọi các nhà lãnh đạo hãy làm theo sự hướng dẫn của họ. “Trẻ em và thanh niên của hôm nay đang chủ động yêu cầu cần phải có những hành động khẩn trương, hãy tạo cho mình khả năng học hỏi và kiến tạo tạo thế giới xung quanh các bạn. Các bạn đã tỏ rõ quan điểm, chúng tôi lắng nghe”, bà Fore viết.